Bảo hộ công dân: Điểm tựa cho công dân Việt Nam

Năm 2018, dư luận đặc biệt quan tâm đến hoạt động bảo hộ công dân (BHCD). Ông có thể khái quát đặc điểm nổi bật của công tác này trong năm qua?

Năm 2018 có thể đánh giá là một năm đầy biến động. Tình hình an ninh thế giới và khu vực diễn biến phức tạp trên cả khía cạnh an ninh truyền thống và phi truyền thống, tác động trực tiếp đến công tác BHCD Việt Nam ở nước ngoài.

Cụ thể, khủng bố, xung đột, tai nạn nghiêm trọng và thiên tai xảy ra bất ngờ và liên tục ở nhiều nơi trên thế giới; Không ít tàu cá/ngư dân Việt Nam vi phạm vùng biển nước ngoài; Tình trạng công dân xuất cảnh hoặc cư trú trái phép ở nước ngoài, nhiều trường hợp công dân tử vong; Tình trạng công dân Việt Nam vi phạm luật pháp sở tại ngày càng tăng.

Công tác BHCD năm 2018 ghi nhận những vụ việc hết sức điển hình, phức tạp, nhận được sự quan tâm lớn của dư luận như: Hỗ trợ pháp lý cho công dân Đoàn Thị Hương bị bắt và xét xử tại Malaysia; Bảo hộ các lao động Việt Nam gặp nạn trên chuyến bay của Hãng hàng không Papua New Guinea ngày 28/9; Xử lý vụ 152 người Việt Nam được cho là bỏ trốn khi nhập cảnh Đài Loan tháng 12/2018; Khuyến cáo, BHCD Việt Nam tham dự các sự kiện thể thao quốc tế lớn ở nước ngoài (ASIAD tại Indonesia, World Cup 2018 tại Nga, AFF Suzuki Cup 2018). Gần đây nhất, thực hiện các biện pháp BHCD đối với 15 người Việt Nam gặp nạn tại Ai Cập vào dịp Tết dương lịch vừa qua.

Cục Lãnh sự đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng trong và ngoài nước để triển khai kịp thời các biện pháp ứng phó khủng hoảng, thực hiện công tác tìm kiếm, hỗ trợ công dân Việt Nam tại nước ngoài trong các vụ động đất, thiên tai, hỏa hoạn hoặc khủng bố, tai nạn gây thiệt hại lớn về người và tài sản ở nhiều nơi trên thế giới.

Ngoài ra, công tác BHCD còn ghi nhận sự tăng cường, chủ động trong thông tin, tuyên truyền, phổ biến kiến thức tới người dân, doanh nghiệp để có thể tự bảo vệ lợi ích của bản thân, tránh rơi vào tình huống bất lợi khi ở nước ngoài cũng như kịp thời thông báo, liên hệ với các Cơ quan đại diện (CQĐD) Việt Nam ở nước ngoài khi gặp khó khăn.

Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác BHCD cũng được đẩy mạnh trong năm qua. Tổng đài bảo hộ công dân (+84.981848484) đã tiếp nhận, giải đáp và xử lý 4.077 cuộc gọi, đạt hiệu quả trả lời 99%; đồng thời có hơn 650.000 tin nhắn Roaming gửi cho công dân khi ra nước ngoài để có thể liên hệ khi cần trợ giúp.

Cùng với đó, Quỹ BHCD và pháp nhân Việt Nam ở nước ngoài đóng vai trò quan trọng và hoạt động hiệu quả, đưa 380 công dân/ngư dân ta bị bắt giam, tù đày, gặp khó khăn ở nước ngoài về nước.

Đâu là những thuận lợi và khó khăn chính trong công tác BHCD, thưa Cục trưởng?

Năm qua, dưới sự chỉ đạo sát sao của Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh và các đồng chí Lãnh đạo Bộ Ngoại giao, Cục Lãnh sự chủ động tham mưu, triển khai hiệu quả công tác BHCD như thường xuyên trao đổi với các cơ quan chức năng trong nước để xác minh nhanh các thông tin cần thiết, củng cố lập trường đấu tranh đối ngoại bảo hộ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân và pháp nhân Việt Nam ở nước ngoài.

Đặc biệt, các cán bộ làm công tác BHCD không quản ngày đêm, các dịp lễ Tết trực 24/7 xử lý những vụ việc có tính chất nghiêm trọng, phức tạp nhằm cung cấp kịp thời, nhanh chóng và chính xác thông tin cho người thân, báo chí và dư luận.

Cục Lãnh sự định kỳ hướng dẫn các CQĐD Việt Nam ở nước ngoài làm việc với cơ quan chức năng sở tại, tạo thuận lợi cho công dân ta sinh sống, học tập, làm ăn hợp pháp; kịp thời BHCD bị bắt, tạm giữ, tạm giam do vi phạm pháp luật sở tại. Đồng thời, hỗ trợ, giúp đỡ đối với trường hợp gặp khó khăn; vận động, quyên góp hỗ trợ chi phí hỏa thiêu, vận chuyển tro cốt/thi hài công dân bị tử vong về nước.

Cục Lãnh sự cũng thường xuyên tổ chức và tham gia trao đổi, phát biểu tại các hội thảo, chương trình đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ làm công tác BHCD tại các địa phương. Qua đó, công tác BHCD thời gian qua đã đáp ứng sự quan tâm của dư luận và sự mong đợi của người dân.

Tuy nhiên, trong công tác này còn không gặp ít khó khăn và thách thức, trong đó có vấn đề về nhân lực và kinh phí.

Trên thế giới có hơn 200 quốc gia, vùng lãnh thổ, nhưng chỉ có 94 CQĐD Việt Nam ở nước ngoài thực hiện công tác lãnh sự và BHCD. Nhiều CQĐD kiêm nhiệm thêm một số nước, trong khi chỉ có 5-7 cán bộ, mỗi cán bộ phải thực hiện nhiều chức năng khác. Do đó, những vụ việc xảy ra ở nước kiêm nhiệm hoặc các địa phương xa xôi, cách trụ sở Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài hàng nghìn km, đi lại khó khăn, tạo cản trở lớn cho công tác BHCD.

Về kinh phí, Quỹ BHCD và pháp nhân Việt Nam ở nước ngoài đã được thành lập và hoạt động hiệu quả. Tuy nhiên, đây mới chỉ là nguồn hỗ trợ theo nguyên tắc tạm ứng trước cho công dân gặp khó khăn, hoạn nạn để giải quyết các sự cố; các khoản hỗ trợ không hoàn lại chỉ áp dụng cho trường hợp thực sự đặc biệt.

Ngoài ra, những yếu tố an ninh phi truyền thống như khủng bố, bắt cóc con tin, tội phạm liên quan đến mua bán phụ nữ, trẻ em... vẫn diễn biến bất thường. Tình trạng di cư/lao động trái phép sang các quốc gia lân cận, các đường dây lừa đảo đưa lao động Việt Nam ra nước ngoài, buôn bán người diễn ra rất phức tạp với số lượng lớn; số lượng tàu cá, ngư dân vi phạm vùng biển các nước vẫn ở mức cao và chưa có dấu hiệu suy giảm. Đây thực sự là những thách thức lớn trong năm 2019.

Để làm tốt công tác này, Cục Lãnh sự sẽ tập trung vào những trọng tâm gì trong năm 2019?

Năm 2018, BHCD đã có nhiều đóng góp ý nghĩa cho công tác đối ngoại, góp phần tạo nên thành công tốt đẹp của ngoại giao Việt Nam.

Trong năm 2019, để công tác BHCD tiếp tục là “điểm tựa vững chắc” cho công dân, Bộ Ngoại giao sẽ tập trung một số nhiệm vụ chủ yếu sau:

Thứ nhất, chỉ đạo, phối hợp với các CQĐD Việt Nam đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền cho công dân, đặc biệt là Tổng đài BHCD, kịp thời đưa ra các khuyến cáo để công dân có thông tin cần thiết khi đi lại, lưu trú ở nước ngoài, nhất là cảnh báo đối với khu vực xảy ra khủng bố, thiên tai, chiến sự.

Tiếp đến, chủ động, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan để sửa đổi, bổ sung Thông tư 92/TT-BTC về Quy chế hoạt động của Quỹ BHCD nhằm khắc phục hạn chế trong quá trình xử lý.

Cùng với đó, Bộ Ngoại giao sẽ tiếp tục nghiên cứu, xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành trong xử lý và đẩy mạnh công tác phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương để triển khai đồng bộ nhiều giải pháp một cách chuyên nghiệp, kịp thời, hiệu quả hơn.

Đồng thời, kiện toàn các phương án BHCD trong tình huống khủng hoảng; đưa ra những kinh nghiệm, giải pháp làm điểm tựa vững chắc cho công dân khi ra nước ngoài, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người dân.

Trong những ngày năm hết Tết đến, ông có nhắn nhủ gì với độc giả?

Những năm gần đây, công tác BHCD luôn là một trong những trọng tâm của Đảng và Nhà nước nói chung cũng như của Bộ Ngoại giao nói riêng. Vì vậy, để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của chính bạn và những người thân yêu ở nước ngoài, cũng như để công tác BHCD được kịp thời, nhanh chóng và hiệu quả, mỗi công dân hãy lưu số Tổng đài BHCD vào danh bạ của cá nhân. Chỉ mất vài giây thao tác nhưng có thể giúp ích cho bản thân bất cứ lúc nào.

Xin cảm ơn Cục trưởng!