 |
| Trung Quốc đã tiến xa trên con đường tách rời nền kinh tế khỏi Mỹ. (Nguồn: Trường Đại học Rochester, Mỹ) |
Tờ The New York Times (NYT) bình luận, sau hai thập kỷ kiên trì theo đuổi mục tiêu tự cường và giảm thiểu phụ thuộc vào nhập khẩu, Trung Quốc đã khiến nhiều đối tác thương mại lo ngại và phản ứng, nhưng lại củng cố “thành lũy” của Bắc Kinh trong việc ứng phó các xung đột.
Thành lũy an ninh kinh tế
Tổng thống Donald Trump đã sử dụng công cụ thuế quan để giảm sự phụ thuộc của Mỹ vào hàng xuất khẩu từ Trung Quốc và ngăn chặn hàng hóa Trung Quốc tràn ngập nền kinh tế Mỹ. Nhưng nỗ lực này đang gặp phải một trở ngại - Bắc Kinh đã sớm đi khá xa trên con đường tách nền kinh tế khỏi Mỹ.
Tổng thống Donald Trump đã sử dụng thuế quan như một công cụ nhằm giảm phụ thuộc của Mỹ vào hàng xuất khẩu từ Trung Quốc và ngăn chặn hàng hóa Trung Quốc tràn ngập nền kinh tế. Song thực tế cho thấy, Bắc Kinh đã sớm chủ động tách mình khỏi quỹ đạo kinh tế Mỹ, khiến chính sách thuế quan của Washington khó phát huy hiệu quả như mong muốn.
Theo phân tích của The New York Times, tự chủ kinh tế là nền tảng xuyên suốt trong hoạch định chính sách của Trung Quốc, không chỉ dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình mà đã được triển khai từ nhiều năm trước. Chiến lược thay thế hàng nhập khẩu bằng sản xuất nội địa, dù tốn kém và hiệu quả chưa cao, nhưng đã giúp Bắc Kinh từng bước giảm sự phụ thuộc vào phương Tây, đồng thời thu hẹp đáng kể đòn bẩy mà các nước này từng nắm giữ trong các tranh chấp kinh tế và địa chính trị.
Các nhà lãnh đạo Trung Quốc ngày một công khai nhấn mạnh tầm quan trọng của chiến lược tự cường này. Chủ đề tự cường thậm chí đã được nêu bật tại Hội nghị Trung ương 4 Đảng Cộng sản Trung Quốc vừa qua, khi cường quốc thứ hai thế giới vạch ra định hướng quan trọng cho kế hoạch phát triển đất nước trong 5 năm tới (giai đoạn 2026-2030).
Trên thực tế, vừa qua, Trung Quốc đã sử dụng hiệu quả một trong những “nút thắt chiến lược” mạnh mẽ nhất của mình - đó là khả năng kiểm soát gần như tuyệt đối đối với nguồn cung toàn cầu về kim loại đất hiếm và nam châm đất hiếm.
Trước áp lực từ việc Trung Quốc hạn chế nguồn cung đất hiếm, Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa qua đã phải chấp nhận một thỏa hiệp. Thỏa hiệp này khiến mức thuế mới do Mỹ áp lên hàng hóa Trung Quốc gần như tương tự như đối với các quốc gia Đông Nam Á và thấp hơn mức thuế dành cho các nước như Ấn Độ và Brazil - những nước vốn có quan hệ truyền thống gần gũi hơn với Mỹ.
Mối lo ngại về việc Bắc Kinh siết chặt kiểm soát xuất khẩu đất hiếm - nguồn nguyên liệu chiến lược cho công nghiệp quốc phòng và công nghệ cao – đã buộc chính quyền Tổng thống Trump phải tạm đình chỉ chính sách ban hành hồi tháng 9, vốn nhằm mở rộng danh sách các doanh nghiệp Trung Quốc bị cấm giao dịch với nhà đầu tư và công ty Mỹ.
Bên cạnh đất hiếm, Trung Quốc còn tạo lập nhiều “nút thắt chiến lược” khác thông qua chính sách tự chủ sản xuất, trở thành nhà cung cấp hàng đầu thế giới về nguyên liệu sản xuất kháng sinh, dược phẩm, cùng nhiều thiết bị điện và chip máy tính cấp thấp. Thực tế này khiến Mỹ ngày càng ít lựa chọn khi muốn “phản ứng mạnh”. Khi Washington tìm cách gây sức ép buộc Bắc Kinh rút lại các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm, chính quyền Tổng thống Trump đã đe dọa hạn chế xuất khẩu các mặt hàng quan trọng mà Trung Quốc vẫn phụ thuộc, như linh kiện máy bay — song hiệu quả lại rất hạn chế.
Giới chức Trung Quốc hiện đang tiếp tục kêu gọi đất nước trở nên tự cường hơn nữa. Viết trong một bài báo xuất bản mới đây, ông Thiên Bồi Diễn, Cố vấn chính sách cấp cao của Chủ tịch Tập Cận Bình, nhấn mạnh “Một hệ thống công nghiệp toàn diện mang lại khả năng phục hồi cao hơn cho chuỗi cung ứng và một nền tảng công nghiệp rộng lớn có thể tạo nên “thành lũy an ninh kinh tế”".
Khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức thương mại thế giới (WTO) vào cuối năm 2001, nước này vẫn còn phụ thuộc vào hàng nhập khẩu trong nhiều lĩnh vực. Tại thời điểm đó, ô tô, thiết bị viễn thông, máy phát điện và các sản phẩm công nghiệp khác mà Trung Quốc sản xuất đều kém chất lượng hơn so với hàng nhập khẩu, khiến cả doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng Trung Quốc đều ưa chuộng hàng ngoại.
Nhưng bước ngoặt trong nền kinh tế được thiết lập kể từ đó, Trung Quốc đã đạt những bước tiến lớn cả về sản lượng và chất lượng không chỉ của những mặt hàng này mà còn của nhiều loại sản phẩm khác. Năm 2024, cựu Bộ trưởng Công nghiệp và công nghệ thông tin Kim Trang Long cho biết, trong số 500 sản phẩm công nghiệp chủ chốt, Trung Quốc đứng đầu thế giới về sản lượng của hơn 220 sản phẩm.
Tăng tốc tự chủ ở cấp độ cao hơn
Hội nghị Trung ương 4 của Trung Quốc cuối tháng 10 vừa qua đã ra chỉ thị mới, khẳng định từ năm 2026, nước này sẽ tăng tốc tập trung vào sản xuất tiên tiến.
Văn kiện của hội nghị yêu cầu chính phủ và doanh nghiệp đẩy nhanh hơn nữa việc củng cố sức mạnh quốc gia trong các lĩnh vực sản xuất, hàng không vũ trụ, giao thông và không gian mạng…
Bắc Kinh đã kết hợp quy mô sản xuất khổng lồ với sự chỉ đạo tập trung của nhà nước. Hiện chỉ còn rất ít lĩnh vực mà các ngành công nghiệp Mỹ và châu Âu vẫn dẫn đầu thế giới, như máy bay dân dụng và một số loại chip bán dẫn tiên tiến nhất.
Chính sách thay thế hàng nhập khẩu bằng sản phẩm nội địa của Trung Quốc được triển khai mạnh mẽ qua các chiến dịch như, “Đổi mới sáng tạo bản địa” được triển khai ngay sau khi nước này gia nhập WTO, chương trình “Sản xuất tại Trung Quốc 2025” (Made in China 2025) khởi động năm 2015 và sáng kiến “Lực lượng sản xuất chất lượng cao” trong 2 năm gần đây.
Để thực hiện các mục tiêu đề ra, hệ thống ngân hàng nhà nước Trung Quốc đã cấp vốn ưu đãi quy mô lớn cho các doanh nghiệp sản xuất xe điện và tấm pin mặt trời, với lãi suất thấp và thời hạn dài, qua đó giúp nước này nhanh chóng vươn lên trở thành nhà xuất khẩu hàng đầu thế giới về xe điện và tấm pin mặt trời.
Với nhiều mặt hàng khác, Bắc Kinh đạt được mức độ tự chủ đáng kể nhờ chính sách bảo hộ có chọn lọc. Từ năm 2008, Trung Quốc áp dụng thuế và phí cao đối với ô tô chạy xăng dung tích lớn nhập khẩu, khiến giá bán lẻ tăng hơn gấp đôi. Biện pháp này không chỉ hạn chế nhập khẩu mà còn thay đổi thị hiếu tiêu dùng, khi người dân dần xa rời các dòng xe cồng kềnh và chuyển sang xe điện hoặc xe lai xăng – điện, hiện đã chiếm hơn 50% thị phần nội địa.
Kết quả được chuyên gia về Trung Quốc Brad Setser, thuộc Hội đồng Quan hệ đối ngoại (CFR, Mỹ), đánh giá: “Bắc Kinh đã rất thành công trong việc từng bước loại bỏ hàng nhập khẩu từ Mỹ khỏi chuỗi cung ứng, ngoại trừ các dòng chip tiên tiến nhất – những sản phẩm do các công ty Mỹ thiết kế nhưng không trực tiếp sản xuất”.
Tuy nhiên, ở một "ngách nhỏ", dù đã đầu tư mạnh mẽ suốt hơn một thập kỷ, Bắc Kinh vẫn chịu thua kém hơn trong năng lực sản xuất chip bán dẫn hiệu năng cao, vốn là yếu tố then chốt cho phát triển trí tuệ nhân tạo và công nghệ quốc phòng hiện đại. Tuy vậy, các doanh nghiệp Trung Quốc lại tỏ ra linh hoạt và khéo léo trong việc mua lại hoặc lách lệnh để tiếp cận chip Nvidia, cho thấy quyết tâm rút ngắn khoảng cách công nghệ với phương Tây.
Trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Donald Trump, nhiều quan chức Mỹ từng bác bỏ lo ngại rằng Trung Quốc có thể tận dụng các “nút thắt chiến lược” mà nước này đang tạo dựng. Họ cho rằng, việc làm đó sẽ khiến Bắc Kinh đánh mất uy tín trong mắt các nhà đầu tư nước ngoài và buộc các tập đoàn đa quốc gia phải chuyển chuỗi cung ứng sang quốc gia khác.
Tuy nhiên, thực tế có thể đang diễn ra theo chiều hướng khác. Những tín hiệu từ Hội nghị Trung ương 4 Đảng Cộng sản Trung Quốc cho thấy, Bắc Kinh quyết tâm đẩy mạnh mục tiêu tự chủ kinh tế lên một cấp độ cao hơn, bất chấp rủi ro đối với hình ảnh và dòng vốn đầu tư quốc tế.
Tuyên bố bế mạc Hội nghị Trung ương 4 của Trung Quốc nêu rõ: “Chúng ta quyết tâm củng cố và mở rộng lợi thế, phá vỡ các điểm nghẽn và hạn chế, đồng thời khắc phục những thiếu sót và điểm yếu của mình”.
| Giá nông sản hôm nay 12/11/2025: Giá cà phê robusta khó giảm sâu, hồ tiêu lập kỷ lục; Việt Nam-Mỹ thúc đẩy hoàn tất Hiệp định thương mại đối ứng Báo Thế giới và Việt Nam cập nhật giá nông sản hôm nay 12/11/2025, giá cà phê, giá tiêu, giá ca cao, giá gạo xuất ... |
| Ông Trump nói đừng lo cho Trung Quốc, Phó Tổng thống Mỹ khuyên Bắc Kinh chọn 'con đường' lý trí Ngày 12/10, Tổng thống Mỹ Donald Trump khẳng định, nước này “muốn giúp Trung Quốc, chứ không phải gây tổn hại”. |
| Mỹ sẵn sàng áp thuế Trung Quốc vì dầu Nga, Bắc Kinh lên tiếng; Tổng thống Trump tiết lộ bước tiến lớn của Ấn Độ Ngày 15/10, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent tuyên bố, Washington sẵn sàng áp thuế đối với Trung Quốc liên quan tới hoạt động ... |
| Trung Quốc đã chuẩn bị sẵn sàng cho sự tách rời khỏi Mỹ? Giới chuyên gia nhận định, việc Trung Quốc mở rộng hạn chế xuất khẩu kim loại đất hiếm gần đây là một "cuộc chơi quyền ... |
| Giá vàng hôm nay 13/11/2025 phục hồi trên mốc 4.100 USD, trật tự quen thuộc đã trở lại, 'cá mập' mạnh tay mua vào Giá vàng hôm nay 13/11/2025 chịu áp lực từ đà phục hồi của đồng USD và hoạt động chốt lời. Dường như “trật tự quen ... |
