| Chủ tịch đảng Xanh&Trắng Benny Gantz (phải) và Chủ tịch đảng Yisrael Beytenu Avigdor Liberman quyết định 'bắt tay nhau'. (Nguồn: Times of Israel ) |
Trên tài khoản Twitter cá nhân, ông Gantz chia sẻ các nội dung đề nghị của ông Lieberman và viết: "Đồng ý. Chúng ta phải tiến lên phía trước".
Israel đã tiến hành 3 cuộc bầu cử Quốc hội trong vòng chưa đầy 12 tháng qua nhưng đến nay chưa thành lập được chính phủ mới.
Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Lieberman từng là đồng minh thân cận của Thủ tướng Benjamin Netanyahu trong liên minh cánh hữu-tôn giáo.
Sau cuộc bầu cử đầu tiên trong năm 2019 vào tháng 4, ông Lieberman nêu chương trình hành động trong đàm phán xây dựng liên minh với ông Netanyahu và các đồng minh là các đảng thuộc Do Thái giáo chính thống. Ông Netanyahu không đáp ứng yêu cầu của ông Lieberman, do đó Israel phải giải tán Quốc hội và tiến hành bầu cử lần 2 vào tháng 9/2019.
Trong cuộc bầu cử lần thứ hai hôm 17/9/2019, hai đảng giành nhiều ghế nhất là đảng Xanh & Trắng (33 ghế) và đảng Likud (32 ghế) - đều không hội đủ đa số quá bán trong quốc hội 120 ghế để tự thành lập chính phủ. Lãnh đạo hai đảng này đồng ý đàm phán thành lập chính phủ đoàn kết nhằm phá vỡ bế tắc chính trị sau bầu cử, nhưng đã thất bại do không đạt đồng thuận.
Trong cuộc bầu cử lần thứ 3 vào ngày 2/3 vừa qua, đảng Likud của Thủ tướng Netanyahu giành được 36 ghế, trở thành đảng lớn nhất; đảng Xanh & Trắng của ông Benny Gantz giành được 33 ghế. Tuy nhiên, khối cánh hữu ủng hộ ông Netanyahu chỉ giành được 58 ghế và vẫn không hội đủ đa số để thành lập chính phủ mới. Đảng Joint-List của người Israel gốc Arab giành được 15 ghế, trở thành đảng lớn thứ ba; đảng Shas giành được 9 ghế, đảng Yisrael-Beitenu của ông Lieberman giành được 7 ghế, đảng United Torah Judaism (UTJ) giành được 7 ghế; liên danh Labor-Gesher-Meretz giành được 7 ghế và đảng Yamina giành được 6 ghế.
Theo kết quả trên, khối trung tả ủng hộ ông Gantz, không tính đảng Joint List, giành được 40 ghế, mức quá thấp để ông Gantz có thể thành lập được chính phủ trung tả. Đảng Yisrael-Beitenu của ông Lieberman tiếp tục giữ vai trò quyết định thành lập được chính phủ liên minh mới hay không nếu đứng về một trong hai khối.
Tuy nhiên, ông Lieberman ủng hộ thành lập chính phủ thống nhất gồm đảng Yisrael-Beitenu của ông, đảng Xanh & Trắng và đảng Likud không có ông Netanyahu. Trong hơn 1 năm qua, ông Lieberman chỉ trích Thủ tướng Netanyahu ngày càng mạnh và gần đây nói rằng, "thời kỳ của ông Netanyahu đã kết thúc".
Trong ngày 8/3, ông Lieberman đã đăng tải trên facebook cá nhân 5 điều kiện để gia nhập một liên minh bao gồm:
1. Bảo đảm lương hàng tháng ít nhất 70% lương tối thiểu đối với tất cả những người nghỉ hưu sống nhờ trợ cấp dưỡng lão hoặc thu nhập được đảm bảo;
2. Trao cho chính quyền thành phố hoặc hội đồng địa phương quyền quyết định có cho phép vận tải công cộng và hoạt động kinh doanh vào ngày lễ Shabbat (chiều tối thứ Sáu đến chiều tối thứ Bảy hàng tuần) hay không;
3. Không sửa đổi dự thảo luật đã được thông qua trong phiên họp đầu tiên của Quốc hội năm 2018, trong đó quy định các học sinh Do Thái giáo chính thống sau khi học hết cấp phải tham gia quân đội. Các đảng Do Thái giáo chính thống bác bỏ yêu cầu này.
4. Thông qua hôn nhân dân sự tại Israel, nơi giới chức sắc tôn giáo hiện kiểm soát tất cả việc đăng ký kết hôn;
5. Yêu cầu cho phép các giáo sỹ Do Thái tại tất cả các thành phố giám sát việc trao đổi Do Thái giáo, vốn bị các đảng Do Thái giáo chính thống phản đối vì sợ rằng nhiều người sẽ đi tới các giáo sỹ tương đối tự do vì những người này đưa ra những yêu cầu ít cứng nhắc hơn.
Hiện chưa rõ lãnh đạo hai đảng trên làm cách nào để thành lập được chính phủ và loại Thủ tướng Netanyahu khỏi chính trường. Cả hai từng loại trừ khả năng liên minh với đảng Joint List (giành được 15 ghế). Đảng của người gốc Arab này đã nhiều lần bị các đảng có đa số là người Do Thái xem là không hợp pháp vì quan điểm bài Do Thái.
Tuy nhiên, ông Lieberman và ông Gantz có thể buộc phải dựa vào sự ủng hộ của đảng Arab này để hội đủ đa số nghị sỹ đề nghị Tổng thống Reuven Rivlin chỉ định ông Gantz đứng ra thành lập chính phủ - với khả năng đảng Joint List hậu thuẫn từ bên ngoài để hình thành chính phủ thiểu số do ông Gantz lãnh đạo.
Truyền thông địa phương đưa tin, kế hoạch hiện nay của đảng Xanh & Trắng là thành lập chính phủ thiểu số cùng với Labor-Gesher-Meretz (tổng cộng 40 ghế) có sự ủng hộ từ bên ngoài của đảng Yisrael Beytenu (7ghế ) và đảng Joint List (15 ghế).
Ông Gantz và các đồng minh chính trị có thể tuyên bố chính phủ thiểu số nêu trên là chính phủ khẩn cấp để chấm dứt bế tắc chính trị trong gần 12 tháng qua. Chính phủ này sẽ mở để đón nhận các đảng thuộc cánh hữu đang ủng hộ ông Netanyahu có mong muốn tham gia. Tuy nhiên, chính phủ thiểu số là không ổn định và có thể đổ vỡ bất kỳ lúc nào.