Bóng ma H1N1 biến hóa thế nào?

Hiện tượng di chuyển và hoán đổi kháng nguyên

Hiện nay các nhà khoa học phân loại virus cúm A bằng cách xác định kháng nguyên glycoprotein lên bề mặt của virus. Các kháng nguyên này được chia ra làm hai nhóm chính là các hemagglutinines (HA) và neuraminidases (NA).

Tính đa dạng của virus cúm A được biểu hiện qua hai hiện tượng di chuyển và dịch chuyển kháng nguyên. Di chuyển kháng nguyên xảy ra thường xuyên qua hiện tượng đột biến ngẫu nhiên khi virus tái tạo... Sự đột biến này là sự thay đổi vị trí axit-amin của kháng nguyên HA nào đó. Nhờ vậy mà virus thoát khỏi sự nhận biết của hệ miễn dịch của người bệnh.

Chính kháng thể hóa giải được tạo ra khi vừa bị lây nhiễm đã làm sinh ra hiện tượng di chuyển của kháng nguyên HA trên virus đi nơi khác. Hiện tượng di chuyển kháng nguyên xuất hiện mỗi 2 năm một lần và làm phát sinh ra những dịch bệnh có giới hạn về không gian và thời gian.

Còn dịch chuyển kháng nguyên rất hiếm hoi – đó là sự kết hợp về mặt di truyền giữa hai nhóm virus cúm khác nhau nhưng cả hai đều nằm chung trong cùng một tế bào tiếp nhận của vật chủ. Sự kết hợp này có thể làm phát sinh ra rất nhiều cách phối hợp di truyền khác nhau. Sự dịch chuyển này xảy ra cứ 10-20 năm một lần và đây chính là nguyên nhân cơ bản làm phát sinh những đại dịch toàn cầu.

Vật chủ và ổ dịch trung gian

Ổ chứa tự nhiên hay vật chủ của virus cúm A là thuỷ cầm, đặc biệt là vịt trời. Các kết quả nghiên cứu và theo dõi các loài thuỷ cầm đều cho thấy có sự hiện diện của các nhóm phụ như cúm A/H1-14 và N1-9.

Tất cả virus cúm ở lợn đều có nguồn gốc từ virus cúm gia cầm. Virus cúm ở ngựa và cá voi cũng có nguồn gốc từ  virus cúm gia cầm. Tuy nhiên, virus cúm ở ngựa và cá voi lại không có khả năng lây nhiễm sang các động vật khác. Khoa học hiện chưa giải thích được hiện tượng này mà chỉ đưa ra giả thuyết đây là một ngõ cụt dịch tễ học.

Lợn được coi như ổ trung gian bởi động vật này rất nhạy cảm với virus H1N1 và H3N2 của người và gia cầm. Cơ thể lợn chính là nơi các gien từ những virus cúm khác nhau có thể kết hợp và phát triển để tạo ra những virus mới có khả năng lây nhiễm cho người. Đó là trường hợp dịch cúm A ở Mexico và nhiều nơi trên thế giới hiện nay.

Hiện các nhà khoa học đang lo ngại rằng virus cúm A/H1N1 là một virus đột biến có kết hợp các phân tử ADN của virus cúm gia cầm, lợn và người. Virus đột biến này lây nhiễm sang cho người, đồng thời cũng có khả năng tạo tính lây nhiễm từ người sang người.

Các nhà khoa học hiện đang cố gắng tìm cách giải thích hiện tượng đột biến của virus cúm A/H1N1. Cũng có những giả thuyết khác cho rằng chính sự tồn tại của một virus trong trạng thái tiềm ẩn quá lâu và khi chúng tỉnh giấc sẽ làm bùng nổ ra các cơn đại dịch.

Việt Hùng (Theo Time, F.A)