Đóng góp chưa xứng tầm
Khi Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence tuyên bố trong một bài phát biểu đánh dấu kỷ niệm 70 năm ngày Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) ra đời rằng, quá nhiều thành viên của tổ chức này không chịu tăng mức chi tiêu dành cho quốc phòng, ông Pence đã điểm mặt, chỉ tên. Ông Pence cho rằng, “Đức phải làm nhiều hơn nữa, bởi đơn giản là thật khó chấp nhận khi nền kinh tế lớn nhất châu Âu lại bỏ bê nhiệm vụ quốc phòng của mình, không tương xứng với mức độ quốc đóng góp cho phòng chung của chúng ta”.
| Sự đóng góp của các thành viên đối với NATO đang gây tranh cãi. (Nguồn: AP) |
Tuyên bố này không hề bất ngờ, bởi chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump luôn cho rằng, các đồng minh châu Âu của mình là những “tay đua tự do”. Mặc dù những nhận xét này có phần hơi quá, song cũng không hoàn toàn sai. Thay vì tức giận, các nhà lãnh đạo Đức nên chấp nhận thách thức và thực hiện trách nhiệm toàn cầu tương xứng với sức mạnh của nền kinh tế. Điều này sẽ tốt cho Đức, NATO và châu Âu.
Nâng cấp lực lượng vũ trang và đóng góp mạnh hơn vào NATO là bước đầu tiên. Sau nhiều năm bị bỏ bê, quân đội Đức rơi vào tình trạng ảm đạm. Hơn một nửa số xe tăng, máy bay trực thăng và máy bay chiến đấu của Đức bị đánh giá là không còn phù hợp để triển khai. Toàn bộ 6 tàu ngầm đều quá lỗi thời để có thể rời cảng. Quân đội thường trực, với khoảng 500.000 quân vào cuối giai đoạn Chiến tranh Lạnh, hiện chỉ còn 180.000 quân. Đức thuộc nhóm có tỷ lệ quân số thấp nhất trong NATO, tính theo bình quân đầu người.
Chính phủ của Thủ tướng Đức Angela Merkel, người dự định nghỉ hưu vào năm 2021, đã nỗ lực làm thay đổi sự nhạy cảm của Đức, do lịch sử để lại, trong các vấn đề can thiệp quân sự ở nước ngoài. Quân đội Đức đang hoạt động ở Afghanistan và Mali, dẫn đầu một tiểu đoàn NATO được triển khai tới Litva. Đức sẽ chi 43 tỷ Euro cho quốc phòng trong năm 2019, nhiều hơn 26% so với một thập kỷ trước. Mức này chỉ tương đương với 1,3% GDP của Đức - thấp hơn rất nhiều so với mức 2% mà các thành viên NATO đã thống nhất năm 2014, một vấn đề mà ông Trump thường xuyên sử dụng để chỉ trích Berlin.
Thủ tướng Merkel đã cam kết đến năm 2024, Đức sẽ chi 1,5% GDP cho ngân sách quốc phòng, nhưng lại gặp phải sự phản đối của đối tác trong liên minh cầm quyền hiện nay - đảng Dân chủ Xã hội (SPD). Dư luận cũng không thuận lợi, ngày càng nhiều người cho rằng, Đức cần tích cực hơn trong các cuộc khủng hoảng quốc tế, nhưng chỉ 32% người Đức ủng hộ tăng chi tiêu quốc phòng.
Mặt khác, bà Merkel và Bộ trưởng Quốc phòng Ursula von der Leyen cũng cần cải tổ hệ thống mua sắm không hiệu quả của quân đội, nguyên nhân của tình trạng chi vượt mức. Hợp tác chặt chẽ hơn với quân đội các nước châu Âu khác, cũng có thể giúp loại bỏ các hệ thống vũ khí dư thừa và giảm chi phí huấn luyện. Các khoản đầu tư cần thiết vào cơ sở hạ tầng như cải thiện mạng lưới băng thông rộng vốn khá chắp vá của Đức sẽ mang lại lợi ích cho cả quân đội, cũng như người dân.
Cần vai trò toàn cầu lớn hơn
Quyền lực "mềm" cũng là điều mà Đức cần phải cải thiện thông qua việc tăng cường đội ngũ làm công tác ngoại giao, bởi số lượng các nhà ngoại giao hiện nay ít hơn 1.000 người so với năm 1990.
Trong số các nước OECD, Đức là nhà cung cấp viện trợ lớn thứ hai tính theo giá trị thực, nhưng có tỷ lệ chi tiêu cho viện trợ trên thu nhập quốc gia thấp hơn Anh, Đan Mạch, Na Uy, Luxembourg và Thụy Điển.
Với quy mô và nguồn lực của mình, Đức có thể đi đầu trong việc thúc đẩy phát triển, quản trị tốt và đầu tư tư nhân ở châu Phi - điều này sẽ giúp chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc trên lục địa và giúp ngăn chặn khủng hoảng di cư ở châu Âu trong tương lai.
| Thủ tướng Đức Angela Merkel cần truyền cho người tiền nhiệm ý thức trách nhiệm đối với một vai trò toàn cầu lớn hơn. (Nguồn: AP) |
Đặc biệt, thách thức lớn nhất đối với Đức là thúc đẩy sự gắn kết và bản sắc của châu Âu. Berlin nên thúc đẩy các đề xuất để ràng buộc các quỹ của EU với sự tuân thủ của các chính phủ thành viên đối với thượng tôn pháp luật cũng như thiết lập một quỹ của EU cho các tổ chức xã hội dân sự. Đức cần chống lại các nỗ lực của Nga để làm suy yếu đoàn kết trong châu Âu, bao gồm việc cân nhắc sự phản đối của các đồng minh đối với dự án Dòng chảy phương Bắc 2 (Nord-Stream 2) chuyên chở khí đốt từ Nga tới Đức.
Trong nhiệm kỳ 13 năm của bà Merkel, Đức là một lực lượng có trách nhiệm và mang lại ổn định trên trường quốc tế, một vai trò còn quan trọng hơn nữa trong "thời đại của Tổng thống Trump". Tuy nhiên, Đức có thể và cần làm nhiều hơn. Bà Merkel cần để lại cho người kế vị một tầm nhìn phù hợp và tham vọng hơn về những gì sẽ xảy ra tiếp theo.