| Quan hệ Nga-Mỹ đang ngày càng xấu đi trong những ngày gần đây. (Nguồn: National Herald) |
Những lời bình luận của ông Biden đã làm nổ ra 1 cuộc khủng hoảng lớn nhất giữa Nga và Mỹ trong nhiều năm qua, khiến Moscow lập tức đáp trả với quyết định triệu hồi đại sứ tại Washington và quy trách nhiệm cho phía Mỹ về mối bang giao “ngày càng xấu đi” giữa hai nước, đồng thời cảnh báo quan hệ Nga-Mỹ đang bên bờ vực “sụp đổ hoàn toàn”.
"Ăn miếng trả miếng"
Ngay từ những ngày đầu lên cầm quyền, Tổng thống Mỹ thứ 46 đã liên tục có những lời lẽ cứng rắn đối với Nga. Trong phát biểu đầu tiên về chính sách đối ngoại hồi đầu tháng 2/2021, ông Biden khẳng định “đã qua rồi thời kỳ mà nước Mỹ chịu đựng những hành vi hung hăng của Nga. Washington sẽ đáp trả âm mưu của Nga hòng gây suy yếu các nền dân chủ”.
Tình hình không có dấu hiệu được cải thiện sau báo cáo của Bộ Tư pháp và An ninh Nội địa Mỹ cách đây 2 ngày nêu đích danh Nga và Trung Quốc, Iran đe dọa các “mạng lưới của nhiều tổ chức chính trị, của các ứng viên và đảng phái chính trị Mỹ".
Cơ quan tình báo Mỹ đang điều tra về một loạt các vụ tấn công nhắm vào quyền lợi của Mỹ được cho là đã có lệnh của Moscow. Trong số này có cả những cáo buộc Nga đã tài trợ cho một số quân Taliban để sát hại lính Mỹ can thiệp tại Afghanistan.
Ngay cả trong lĩnh vực y tế, vào lúc thế giới vẫn đảo điên vì đại dịch Covid-19, Nga bị Mỹ tố cáo đã “giật dây” một chiến dịch loan tin “thất thiệt” về hai loại vaccine được sử dụng rộng rãi để tiêm chủng cho hàng chục triệu người dân Mỹ.
Về phía Moscow, từ nhiều tuần qua, chính quyền Nga liên tục chỉ trích các mạng xã hội Twitter, Facebook hay mạng Youtube của Mỹ đã vô trách nhiệm, để cho những thông tin sai lệch được phổ biến rộng rãi làm phương hại đến “xã hội và đời sống chính trị của nước Nga”. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitri Peskov cho rằng các nhà cung cấp mạng nước ngoài hoạt động tại Nga cần “tuân thủ luật pháp” của quốc gia sở tại.
Theo giới quan sát, cuộc đọ sức trên mạng này thực ra nhằm kiểm duyệt thông tin ủng hộ nhà đối lập Alexei Navalny, nhân vật được cho là đối thủ chính trị của Tổng thống Vladimir Putin và đang thụ án tù giam.
Trong bối cảnh vốn đã căng thẳng nói trên, ông Peskov sáng 18/3 cho rằng qua việc ông Biden chụp mũ Tổng thống Putin là “kẻ giết người” là bằng chứng “rõ rệt cho thấy Nhà Trắng không muốn cải thiện quan hệ với Moscow”.
Hãng tin AFP dẫn lời Tổng thống Nga đáp trả những tuyên bố này khi chế giễu người đồng cấp Mỹ là đang “suy bụng ta ra bụng người”. Phát biểu tại một sự kiện kỷ niệm 7 năm ngày Nga sáp nhập Crimea, người đứng đầu nước Nga chế nhạo lãnh đạo 78 tuổi của Mỹ, ám chỉ bình luận của ông Biden rằng ông Putin là “kẻ sát nhân”: “Chúng ta thường nhìn thấy ở người khác những phẩm chất của chính mình và cho rằng người ta cũng giống mình. Đó chính là suy bụng ta ra bụng người”.
Nguy cơ quan hệ sụp đổ
Theo AFP, thái độ của ông Biden với Nga trái ngược hoàn toàn với người tiền nhiệm Donald Trump, người luôn bị chỉ trích là quá mềm mỏng với ông Putin. Những năm gần đây, mối quan hệ của Moscow với Washington ngày càng xấu đi, và đã có những tiếng nói tại Moscow kêu gọi Nga tạm dừng mối quan hệ song phương.
Tuy nhiên, Tổng thống Nga Putin ngày 18/3 đã phát biểu rằng Moscow sẽ tiếp tục hợp tác với Mỹ trong những vấn đề “có lợi” cho Nga. “Chúng ta có thể bảo vệ các lợi ích của mình. Và họ sẽ phải quen với điều đó”, ông nói.
Trước đó, người phát ngôn Peskov đã mô tả những lời bình luận của Tổng thống Biden là “rất tồi tệ”. Ông này chỉ trích: “Rõ ràng là Biden không muốn đưa mối quan hệ hai nước trở về đúng quỹ đạo”.
Bên cạnh đó, Đại sứ quán Nga tại Washington cho biết Đại sứ Anatoly Antonov đã được triệu hồi về Nga vào ngày 20/3 tới để thảo luận về “các đường lối điều chỉnh mối quan hệ Nga-Mỹ, vốn đang lâm vào khủng hoảng.
Đại sứ quán Nga cảnh báo rằng Washington đang đẩy mối quan hệ song phương Nga-Mỹ đến bờ vực sụp đổ. Tuyên bố của đại sứ quán này cho biết: “Một số tuyên bố thiếu thận trọng của các quan chức cấp cao Mỹ đã đẩy mối quan hệ, vốn đã đối đầu, dẫn đến nguy cơ sụp đổ”.
Trong khi đó, Ngoại trưởng Đức Heiko Maas cùng ngày lại hoan ngênh “những lời lẽ thẳng thắn” của Washington về Nga.
Đôi bên vẫn cần nhau
Bất chấp những diễn biến tiêu cực gần đây, vẫn có nhiều dấu hiệu cho thấy dường như còn quá sớm để kết luận là đã hết mọi cơ hội tan băng trong quan hệ Mỹ-Nga.
Thứ nhất, về phản ứng của Nga, tuy Moscow triệu hồi Đại sứ Antonov tại Washington về nước để “tham vấn”, nhưng một nhà ngoại giao Nga được hãng tin AFP dẫn lời đã bày tỏ rằng đôi bên cần tránh kịch bản “không thể đảo ngược được tình thế” và hy vọng là “phía Mỹ ý thức được về mức độ rủi ro” nếu nguy cơ này xảy ra.
Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Mỹ tiếp tục khẳng định “các kênh đối thoại vẫn mở” vì “lợi ích của Mỹ và nhằm giảm thiểu nguy cơ hiểu nhầm”.
Thứ hai, có thể được tìm thấy trong phát biểu đầu tiên về chính sách đối ngoại của tân Tổng thống Biden hôm đầu tháng 2/2021. Bên cạnh những lời lẽ cứng rắn gửi đến Moscow, nguyên thủ Mỹ đã không quên nhắc nhở rằng Washington sẵn sàng “làm việc” với phía Nga vì lợi ích chung của hai nước.
Tiêu biểu nhất là quyết định của chính quyền Biden hôm 3/2/2021 gia hạn thêm 5 năm hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược mới (NEW START).
Đó là chưa kể ảnh hưởng của Moscow trong tiến trình vãn hồi hòa bình tại Afghanistan, mà Washington muốn nhanh chóng hoàn tất. Tuyên bố của ông Biden về ông Putin được đưa ra một ngày trước cuộc họp tại Moscow nhằm tìm kiếm giải pháp vãn hồi hòa bình tại Afghanistan, cho phép khép lại hơn hai thập niên Washington sa lầy tại quốc gia Nam Á này.
Theo AP, ngày 18/3, Nga đã chủ trì 1 hội nghị hòa bình cho Afghanistan, trong đó có sự tham dự của các đại diện chính phủ, Taliban và các quan sát viên quốc tế, nhằm nỗ lực đẩy mạnh tiến trình hòa bình đang bị trì trệ tại đất nước này.
Cuộc họp kéo dài 1 ngày là hội nghị đầu tiên trong số 3 hội nghị quốc tế đã được lên kế hoạch tổ chức trước thời hạn 1/5 cho đợt rút quân cuối cùng của các binh lĩnh Mỹ và NATO khỏi đất nước này.
Trong một tuyên bố đưa ra sau hội nghị, Nga, Mỹ, Trung Quốc và Pakistan đã kêu gọi các bên tham chiến giảm bớt tình trạng bạo lực và đặc biệt hối thúc Taliban không theo đuổi một cuộc “tổng tấn công mùa Xuân”.
Phát biểu với báo giới, Zamir Kabulov, Đặc phái viên của Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Afghanistan, cho biết sự tham gia của các đại diện Afghanistan vào các cuộc thảo luận cho thấy sự thiện chí của họ trong đàm phán hòa bình, đồng thời nhấn mạnh sẽ có thêm nhiều cuộc họp nữa tại Moscow.
Tóm lại, giới phân tích đưa ra hai khả năng, hoặc Mỹ đưa ra những lời lẽ cứng rắn nhằm nhắc nhở Nga chớ “già néo đứt dây”, hoặc cũng có thể là Tổng thống Biden sử dụng lại đòn của người tiền nhiệm Trump trên những hồ sơ khác đó là “gây sức ép tối đa” với đối phương trước khi thông báo một sự thay đổi ngoạn mục.
Bởi vì theo một nhà quan sát được tờ Huffington Post trích lời: “Ông Joe Biden và ông Vladimir Putin cùng không có ý định ‘quay lưng lại với nhau’ và họ ý thức được là Nga-Mỹ cần đối thoại một cách tối thiểu”.