Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung: Giới đầu tư không dễ dàng rời bỏ Trung Quốc

Đúng, lợi thế về dân số của Trung Quốc đang phai nhạt dần, do chi phí lao động ngày càng tăng ở nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Yếu tố này cùng với các áp lực khác đang khiến nhiều doanh nghiệp Trung Quốc và quốc tế cân nhắc khả năng dịch chuyển nhà máy sang Đông Nam Á. Đồng thời, họ cũng tính cách để giảm thiểu các rủi ro liên quan đến cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung.

Tuy nhiên, nếu khẳng định môi trường kinh doanh ở Đông Nam Á là thuận lợi cho nhà đầu tư muốn rời khỏi Trung Quốc, thì tức là đã quá đơn giản hoá vấn đề. Báo cáo của các công ty tư vấn và các tổ chức nghiên cứu mới đây đều cho rằng, cuộc chiến thương mại đang mang lại lợi thế cho khu vực Đông Nam Á. Nhưng các nghiên cứu này chưa chỉ rõ các rủi ro khi làm ăn ở các nền kinh tế trong khu vực, trong đó, việc làm ăn của các nhà đầu tư nước ngoài không hẳn hoàn toàn dễ dàng.

Chẳng hạn, môi trường kinh doanh tại Campuchia không chỉ toàn thuận lợi. Chi phí lao động tại đây đã tăng nhanh trong các năm gần đây. Nếu năm 1997, mức lương tối thiểu của người lao động là 40 USD thì năm 2019 đã là 182 USD. Nếu cộng cả các phụ cấp và các khoản chi khác, mức lương tối thiểu mà người sử dụng lao động phải trả là 210 USD/tháng, cao hơn mức lương tối thiểu ở Bangladesh, Sri Lanka, Ấn Độ, Myanmar, Pakistan hoặc Lào.

Hiện năng suất của người lao động Campuchia được đánh giá chỉ bằng 60% so với lao động Trung Quốc, thấp hơn nhiều so với Việt Nam và Indonesia, nơi năng suất lao động bằng khoảng 80% năng suất lao động ở Trung Quốc.

Nếu đem so sánh với Trung Quốc thì Campuchia có chuỗi cung ứng kém hơn, tính cả về cơ sở hạ tầng hay nền công nghiệp chế tạo. Năm tới, Campuchia có thể sẽ không còn cơ chế xuất khẩu với thuế bằng 0% sang EU, đây cũng sẽ là một yếu tố mới cần phải tính tới.

Thời gian gần đây, Việt Nam cũng được đánh giá là quốc gia sẽ hưởng lợi nhất từ cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung, nhờ khả năng thay thế Trung Quốc và các hiệu ứng liên quan. Theo Nomura Securites, kinh tế Việt Nam đang tăng trưởng 7,9%/năm, tuy nhiên, cùng với các yếu tố thuận lợi, vẫn còn đó các rủi ro đang đợi các nhà đầu tư khi tới Việt Nam. Việt Nam là một nền kinh tế thiên về xuất khẩu và có khối lượng nhập khẩu rất lớn. Nên nhập khẩu lạm phát là một kịch bản cần phải tính tới và là yếu tố có thể đẩy tiền lương lên cao. Người lao động khi phải đối mặt với lạm phát cao sẽ có lý do để yêu cầu tăng lương, bởi vậy, trong tương lai, Việt Nam hoàn toàn có khả năng bị mất dần các lợi thế về chi phí nhân công giá rẻ.

Kinh tế Việt Nam tăng trưởng 7,08% trong năm 2018, vượt quá mục tiêu và mong đợi của Chính phủ, nhưng vẫn còn tồn tại các nút thắt cổ chai cản trở phát triển. Một ví dụ điển hình là việc các toà nhà chọc trời đang mọc lên như nấm ở các thành phố của Việt Nam, một yếu tố đáng báo động cho thấy, lợi nhuận mà sản xuất mang lại đang được chuyển nhanh sang thị trường bất động sản chứ không phải là để tái đầu tư cho ngành sản xuất. Ngoài ra, Việt Nam đang thu hút một lượng lớn FDI, riêng quý I/2019 đã thu hút hơn 10,8 tỷ USD, xu thế này khiến Việt Nam rất dễ bị ảnh hưởng bởi sự di chuyển của dòng tiền.

Không thể phủ nhận rằng, trong ngắn hạn, Việt Nam và Campuchia có thể sẽ được hưởng lợi từ xu hướng tái cơ cấu chuỗi cung ứng toàn cầu và dịch chuyển cơ sở sản xuất. Nhưng khác với Trung Quốc, việc lựa chọn đầu tư vào các nền kinh tế nhỏ hơn cũng đặt ra một số bài toán không dễ dàng đối với các nhà đầu tư. Chi phí tăng, các nút thắt cổ chai cho phát triển, năng suất lao động thấp hơn, nguồn cung ứng kém hơn và các tổ chức công đoàn mạnh hơn sẽ là những vấn đề lớn dần tại Campuchia và Việt Nam trong những năm tới.

Cuối cùng, trong một thế giới mà dư thừa nguồn cung và không có sự phối hợp giữa các nền kinh tế, việc các nhà đầu tư nước ngoài dịch chuyển đầu tư sẽ chỉ thúc đẩy sản lượng. Trong trường hợp xảy ra một cuộc khủng hoảng kinh tế, các nền kinh tế nhỏ hơn như Campuchia hay Việt Nam sẽ chịu ảnh hưởng lớn hơn rất nhiều so với các nền kinh tế lớn như Trung Quốc.