Chính sách bảo hiểm xã hội: Phao cứu sinh của người lao động trong làn sóng Covid-19

Đại dịch Covid-19 đã và đang tác động đến nhiều mặt trên các lĩnh vực kinh tế, xã hội và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân Việt Nam. Nhiều doanh nghiệp, hộ kinh doanh, hợp tác xã phải tạm dừng hoạt động, thu hẹp quy mô sản xuất hoặc sản xuất cầm chừng làm gia tăng thất nghiệp, mất việc làm trong ngắn hạn và tình hình có thể phức tạp hơn nếu dịch bệnh kéo dài.

Chính sách nghìn tỷ hỗ trợ hàng triệu người lao động

Nhận thức rõ điều đó, ngay từ khi dịch bùng phát, Chính phủ đã kịp thời, nhanh chóng triển khai những biện pháp hỗ trợ người dân, doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm yếu thế, dễ bị tổn thương trong xã hội.

Qua đó, có thể thấy rõ vai trò chủ đạo của các chính sách bảo hiểm xã hội, giúp người dân nhận thức được những lợi thế, chính sách được thụ hưởng, đặc biệt khi khó khăn, của việc tham gia bảo hiểm xã hội.

Nhằm chia sẻ khó khăn, bảo đảm cuộc sống của nhân dân, người lao động cả nước, góp phần ổn định xã hội, năm 2020, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 42/NQ-CP và Nghị quyết số 154/NQ-CP về các biện pháp hỗ trợ người dân gặp khó khăn do đại dịch Covid-19, trong đó nêu rõ: “Người sử dụng lao động bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 dẫn đến phải giảm từ 50% lao động tham gia bảo hiểm xã hội trở lên so với thời điểm cơ quan có thẩm quyền công bố dịch (kể cả lao động ngừng việc, tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động, thỏa thuận nghỉ không hưởng lương) thì người lao động và người sử dụng lao động được tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất tối đa không quá 12 tháng”.

Theo số liệu của Bộ Lao động -Thương binh và Xã hội, nghị quyết được triển khai thu về những kết quả ấn tượng. Cụ thể là đã hỗ trợ hơn 33 nghìn tỷ đồng cho gần 14,5 triệu đối tượng bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, trong đó Bảo hiểm xã hội Việt Nam, đã tiếp nhận hồ sơ và giải quyết tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất đối với 1.846 đơn vị/doanh nghiệp cho 192.503 lao động với tổng số tiền tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất trên 786 tỷ đồng.

Trong đợt bùng phát dịch Covid-19 lần thứ 4, Chính phủ tiếp tục ban hành Nghị quyết số 68/NQ-CP ngày 1/7/2021 về một số chính sách hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động gặp khó khăn do đại dịch Covid-19, trong đó nguồn từ quỹ bảo hiểm xã hội, quỹ bảo hiểm thất nghiệp và quỹ bảo hiểm tai nạn, bệnh nghề nghiệp.

Cho đến nay, nhóm chính sách bảo hiểm có tổng kinh phí hỗ trợ là gần 5,1 nghìn tỷ đồng, hỗ trợ cho 378.690 đơn vị sử dụng lao động và trên 11,57 triệu người lao động.

Cơ quan bảo hiểm xã hội đã rà soát và thông báo cho 378.060 đơn vị sử dụng lao động với gần 11,46 triệu người lao động được giảm mức đóng bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp từ tháng 7/2021 đến hết tháng 6/2022 với tổng số tiền (tạm tính) khoảng 4.322 tỷ đồng .

Chính sách tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất đã được thực hiện tại 54/63 tỉnh, thành phố trong cả nước với tổng số 630 đơn vị sử dụng lao động và 113.444 người lao động, tổng kinh phí 777 tỷ đồng (chiếm 9,2% kinh phí dự kiến ban đầu của chính sách này).

Đối với chính sách hỗ trợ đào tạo duy trì việc làm cho người lao động, có 17 đơn vị sử dụng lao động đã đề nghị cơ quan bảo hiểm xã hội xác nhận hồ sơ đề nghị hỗ trợ cho 1.308 người lao động.

Mới đây, ngày 24/9, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 116/NQ-CP về chính sách hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 từ quỹ bảo hiểm thất nghiệp.

Nghị quyết số 116/NQ-CP nêu rõ hai nội dung chính. Một là, hỗ trợ bằng tiền cho người lao động bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 từ kết dư Quỹ bảo hiểm thất nghiệp. Hai là, giảm mức đóng vào Quỹ bảo hiểm thất nghiệp cho người sử dụng lao động bị ảnh hưởng bởi đại dịch.

Thời gian thực hiện giảm mức đóng là 12 tháng, kể từ ngày 1/10/2021 đến hết ngày 30/9/2022. Dự kiến khoảng hơn 13 triệu lao động và khoảng 386 nghìn đơn vị sử dụng lao động được thụ hưởng chính sách hỗ trợ từ Quỹ bảo hiểm thất nghiệp.

Thông qua việc tổ chức thực hiện các chính sách kịp thời, giảm tối thiểu các thủ tục hành chính, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, cùng sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và nhân dân cả nước, những gói hỗ trợ đã kịp thời đến với người dân, người lao động và doanh nghiệp, cho họ thêm chỗ dựa, niềm tin vững chắc để vượt qua dịch bệnh.

Những con số ấn tượng kể trên đã thể hiện vai trò quan trọng của các quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, góp phần gánh vác thiệt hại, tổn thất do dịch bệnh gây ra, bảo đảm an sinh và phúc lợi xã hội cho nhân dân, thúc đẩy khôi phục sản xuất kinh doanh.

5 giải pháp trọng tâm

Nhằm tiếp tục phát huy vai trò trụ cột trong các chính sách an sinh xã hội trong thời gian tới, TS. Bùi Sỹ Tuấn, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, cho rằng việc triển khai chính sách bảo hiểm xã hội cần tiếp tục tập trung 5 giải pháp trong tâm.

Thứ nhất, tăng cường công tác tuyên truyền về tính ưu việt của chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm xã hội tự nguyện, nâng cao nhận thức của người dân, doanh nghiệp về chính sách bảo hiểm, đặc biệt là vai trò của chính sách bảo hiểm xã hội trong việc hỗ trợ người lao động bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19. Điều này sẽ củng cố hơn nữa niềm tin của mọi người dân, doanh nghiệp vào mục tiêu an sinh xã hội rất quan trọng của bảo hiểm xã hội.

Thứ hai, tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp theo hướng mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội kể cả bắt buộc và tự nguyện, chính sách bảo hiểm thất nghiệp cần quan tâm đến việc hỗ trợ về đào tạo nghề và nâng cao trình độ nghề nghiệp, kết nối cung-cầu để sớm đưa người lao động trở lại thị trường lao động.

Thứ ba, tăng cường sự phối hợp trong thực hiện và tuyên truyền về chính sách bảo hiểm xã hội như sự phối hợp với các tổ chức Công đoàn, Hội Phụ nữ, Liên minh hợp tác xã, Đoàn thanh niên,… cùng với sự quan tâm của các cấp, các ngành để tạo sự đồng thuận, đồng bộ trong quá trình đưa chính sách bảo hiểm xã hội đến mọi người dân, người lao động, doanh nghiệp. Có như vậy, tính ưu việt trong thực hiện và mở rộng độ bao phủ của chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, đặc biệt là đối với chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện, mới được bảo đảm.

Thứ tư, nâng cao chất lượng công tác dự báo nhu cầu tham gia, đánh giá khả năng tham gia của người lao động nói riêng và người dân nói chung để tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách có liên quan ngày càng phù hợp và hấp dẫn người dân trong việc tham gia bảo hiểm xã hội.

Việc thiết kế chính sách (về đối tượng, mức đóng, chế độ hưởng…) cần linh hoạt hơn nữa. Đồng thời, cần có những biện pháp để chủ động hơn trong việc ứng phó với các rủi ro lớn có thể xảy ra như dịch Covid-19 hiện nay để kịp thời hỗ trợ người dân, người lao động và doanh nghiệp.

Thứ năm, tiếp tục đẩy mạnh việc cải cách thủ tục hành chính, đồng bộ, chia sẻ cơ sở dữ liệu về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp trong việc giải quyết chế độ; đồng bộ hóa và có hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia để quản lý, theo dõi, giám sát cũng như thiết kế chính sách bảo hiểm xã hội, đồng thời tăng cường việc ứng dụng công nghệ thông tin đảm bảo sự nhịp nhàng, toàn diện trong các khâu thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội.