Chủ tịch EuroCham: Con đường tới tăng trưởng xanh bền vững của Việt Nam đầy tiềm năng

Phát triển kinh tế xanh và bền vững là xu hướng tất yếu trong bối cảnh thế giới đang phải đối mặt với nhiều cuộc khủng hoảng. Ông có thể chia sẻ về tình hình phát triển kinh tế xanh của Liên minh châu Âu (EU)?

Lớn lên ở Hà Lan, nơi tính bền vững rất được coi trọng, tôi đã học được lối sống thân thiện với môi trường, tạo nên một cộng đồng khỏe mạnh và hạnh phúc. Chúng tôi được học lối sống này từ khi còn nhỏ và tôi rất vui khi thấy nhiều nước châu Âu, EU áp dụng điều đó.

EU đặt mục tiêu trở thành nơi trung hòa về khí hậu đầu tiên trên thế giới vào năm 2050. Để đi theo hướng này, khối cam kết giảm lượng khí thải ít nhất 55% vào năm 2030, so với mức của năm 1990. Đây là một mức giảm lớn và đồng nghĩa với việc EU phải thực hiện những thay đổi lớn trong nền kinh tế.

Để thực hiện mục tiêu nói trên, EU đã đặt ra các quy định nghiêm ngặt nhằm giảm lượng khí thải trong các lĩnh vực quan trọng như năng lượng, giao thông và xây dựng. Những quy định này sẽ được thực thi thông qua một hệ thống cập nhật về mua bán khí thải. Khối cũng đang đầu tư vào các bể chứa carbon tự nhiên như rừng và vùng đất ngập nước để giúp thu giữ carbon dioxide (CO₂) từ không khí.

Trong khi đó, EU cũng thông qua thỏa thuận khí thải cho xe hơi vào năm 2035. Để thực hiện thay đổi này, khối đã đặt mục tiêu giảm lượng khí thải trung bình của ô tô mới xuống 55% vào năm 2030. Mức giảm lớn này chỉ có thể đạt được thông qua việc thúc đẩy toàn xã hội hướng tới xe điện.

Đối với năng lượng tái tạo, EU muốn có ít nhất 42,5% năng lượng đến từ các nguồn tái tạo như năng lượng mặt trời và năng lượng gió vào năm 2030. Nếu mọi việc suôn sẻ, con số này thậm chí có thể đạt tới 45%. Với sự gia tăng này, các nước EU sẽ phải nhanh chóng xây dựng thêm nhiều nhà máy năng lượng tái tạo. Khối đặt ra quy tắc nghiêm ngặt nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng lên 11,7% vào năm 2030.

Những mục tiêu đầy tham vọng này về năng lượng tái tạo và hiệu quả là một phần trong kế hoạch REPowerEU - nhằm tạo ra các nguồn năng lượng của EU đa dạng hơn, giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch.

Ông đánh giá thế nào về triển vọng phát triển kinh tế xanh ở Việt Nam? Việt Nam có thể học được kinh nghiệm gì từ châu Âu?

Con đường tới tăng trưởng xanh bền vững của Việt Nam đầy tiềm năng. Tuy nhiên, đất nước cũng phải đối mặt với những thách thức đáng kể, đặc biệt là trong bối cảnh Việt Nam đang tăng cường năng lực năng lượng tái tạo.

Đơn cử như việc Việt Nam cần khẩn cấp nâng cấp lưới điện để kết nối các dự án năng lượng mặt trời, năng lượng sạch hiện có và hỗ trợ các dự án trong tương lai. Việc bỏ qua nâng cấp có thể dẫn đến tình trạng thiếu điện thường xuyên hơn, làm gián đoạn cuộc sống hàng ngày và hoạt động kinh doanh.

Sự bất ổn này đặc biệt gây khó khăn cho các ngành công nghệ cao quan trọng đòi hỏi nguồn điện ổn định như sản xuất chất bán dẫn, trung tâm dữ liệu, dịch vụ công nghệ thông tin, viễn thông, chăm sóc sức khỏe…

Nếu không có cơ sở hạ tầng năng lượng ổn định và mạnh mẽ, việc thu hút đầu tư nước ngoài vào những lĩnh vực này - vốn rất quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế và tiến bộ công nghệ của Việt Nam - sẽ ngày càng trở nên khó khăn.

Vai trò của châu Âu trong việc hỗ trợ Việt Nam rất quan trọng, đặc biệt trong việc chia sẻ kinh nghiệm và kiến ​​thức về năng lượng tái tạo.

Sự hợp tác này có thể giúp Việt Nam tránh được những thách thức trước đây của châu Âu và đạt được các mục tiêu về năng lượng tái tạo một cách nhanh chóng và an toàn. Hơn nữa, chuyển giao công nghệ có thể giúp Việt Nam nhanh chóng áp dụng những đổi mới như xe điện, bộ lưu trữ pin và thành phố thông minh. Các giải pháp tài trợ hợp tác cũng có thể giúp đất nước Đông Nam Á giảm bớt gánh nặng tài chính của quá trình chuyển đổi năng lượng.

EuroCham và Tiểu ban Phát triển Xanh của chúng tôi có kiến ​​thức chuyên môn và kinh nghiệm sâu rộng trong việc phát triển các ngành công nghiệp xanh của châu Âu. Chúng tôi sẽ chia sẻ kiến ​​thức này với Việt Nam. Đây là nhiệm vụ quan trọng nhất của chúng tôi.

Để đạt được mục tiêu nói trên, EuroCham đã tổ chức Diễn đàn Kinh tế Xanh (GEF) tại Hà Nội vào tháng 11/2023. Chúng tôi sẽ làm điều tương tự với GEFE tại miền Nam vào tháng 11/2024.

Không chỉ thế, Sách Trắng thường niên lần thứ 15 của chúng tôi sẽ cung cấp những thông tin hữu ích hiểu biết sâu sắc về phát triển xanh. EuroCham ra mắt sách tại Hà Nội vào ngày 16/1/2024, cùng sự kiện đối thoại với chính phủ.

Ông đánh giá thế nào về cơ hội thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) cho phát triển kinh tế xanh của Việt Nam?

Việt Nam đang trở nên hấp dẫn hơn đối với nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt là đầu tư hỗ trợ các mục tiêu phát triển bền vững.

Một cuộc khảo sát với các thành viên EuroCham cho thấy, 63% trong số đó xếp Việt Nam là một trong số 10 địa điểm đầu tư hàng đầu. 31% xếp Việt Nam trong số ba mục tiêu đầu tư hàng đầu. Điều này cho thấy, đất nước này có tiềm năng tăng trưởng xanh mạnh mẽ và con số này sẽ tiếp tục tăng nếu Việt Nam chủ động phát huy thế mạnh.

Đất nước Đông Nam Á đang thu hút nhiều đầu tư nước ngoài vào năng lượng tái tạo, công nghệ xanh, xe điện, lưu trữ năng lượng và nông nghiệp bền vững. Một số công ty châu Âu lớn đã đầu tư vào Việt Nam như Tập đoàn Lego đang xây dựng nhà máy sử dụng năng lượng mặt trời và năng lượng sinh khối trị giá 1 tỷ USD ở Bình Dương.

Đầu tư xanh ở quy mô nói trên cho thế giới thấy rằng, Việt Nam đang mở cửa cho doanh nghiệp. Điều này giúp đất nước xây dựng một hệ sinh thái phát triển hơn cho các ngành công nghiệp hỗ trợ, giúp việc thu hút FDI chất lượng cao trở nên dễ dàng hơn, theo thời gian.

Đồng thời, tầng lớp trung lưu ngày càng mở rộng ở Việt Nam cùng nhận thức ngày càng tăng của người tiêu dùng về tính bền vững đang thúc đẩy nhu cầu về các sản phẩm và dịch vụ xanh. Điều này mang lại cơ hội lớn cho các nhà đầu tư nước ngoài đang tìm cách hưởng lợi từ xu hướng tiêu dùng xanh.

Mặc dù Việt Nam đã có những bước tiến dài trong việc cải thiện cơ sở hạ tầng và môi trường kinh doanh nhưng giờ đây tuyệt đối không phải là lúc để tự mãn.

Những nỗ lực nhằm tăng cường hậu cần, lưới năng lượng và kết nối kỹ thuật số thường chậm hơn mức cần thiết. Chính phủ đang nỗ lực phân bổ nhiều vốn hơn cho các dự án cơ sở hạ tầng quan trọng, nhưng tính cấp thiết của việc đẩy nhanh tăng trưởng năng lực cũng là vấn đề vô cùng cần thiết.

Với các điều kiện phù hợp, các lĩnh vực cụ thể như năng lượng gió, năng lượng mặt trời, xe điện và cơ sở hạ tầng thích ứng với khí hậu chắc chắn sẽ chứng kiến ​​sự gia tăng lớn về đầu tư nước ngoài. Sự quan tâm của châu Âu đối với các lĩnh vực này đã rất đáng kể nhưng vẫn còn chờ đợi một môi trường pháp lý có khả năng khởi động và duy trì tăng trưởng.

Theo ông, để thu hút FDI chất lượng cao vào phát triển kinh tế xanh, Việt Nam cần làm gì?

Tính bền vững ngày càng trở nên quan trọng đối với các công ty châu Âu hoạt động tại Việt Nam. Theo Chỉ số niềm tin kinh doanh của EuroCham, 8/10 thành viên coi đây là ưu tiên hàng đầu.

Hiện vẫn tồn tại khoảng cách giữa những ưu tiên nói trên, chủ yếu là do các vấn đề như không có quy định rõ ràng, chưa có cơ sở hạ tầng phù hợp hay chưa nhận được đủ sự hỗ trợ của chính phủ. Nếu Việt Nam muốn tiếp tục thu hút doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào phát triển bền vững thì đó là những vấn đề cần được giải quyết.

Mặc dù các quy định của châu Âu như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) và Quy định không phá rừng (EUDR) sẽ giải quyết các mối lo ngại nghiêm trọng về môi trường, nhưng điều quan trọng cần nhấn mạnh là Việt Nam có cơ hội áp dụng các tiêu chuẩn toàn cầu này như một phần trong cam kết về tính bền vững và khả năng cạnh tranh.

Bằng cách áp dụng các báo cáo, thông tin, các chuỗi cung ứng đã được thẩm định, Việt Nam có thể đạt tiến bộ đáng kể trong khuôn khổ chính sách môi trường, thể hiện những thành tựu về môi trường và định vị một cách thuận lợi trên thị trường EU và toàn cầu.

EuroCham hiểu rất rõ rằng, việc đáp ứng các quy định này khá tốn kém và khó khăn. Để giúp đỡ Việt Nam, EuroCham đã và đang tập trung vào việc nâng cao năng lực của các doanh nghiệp trong các ngành liên quan. Chúng tôi tăng cường đào tạo và trang bị cho doanh nghiệp những kỹ năng cần thiết.

Hiệp hội cũng tích cực làm việc với Bộ Ngoại giao để hỗ trợ các công ty ở mọi miền đất nước Việt Nam, cung cấp cho họ những công cụ và kiến ​​thức cần thiết để tuân thủ các quy tắc này một cách nhanh chóng và kỹ lưỡng.

Thời gian qua, Việt Nam đạt được tiến bộ quan trọng trong lĩnh vực năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời và năng lượng gió. Tuy nhiên, đất nước cần mở rộng công suất vì nền kinh tế đang phát triển đòi hỏi nhiều năng lượng hơn. Điều này nhấn mạnh sự cần thiết phải đẩy nhanh phát triển các nguồn năng lượng tái tạo và tăng cường phân phối trên khắp Việt Nam để đảm bảo mọi người đều có đủ điện, bất kể thời tiết.

Các chính sách và ưu đãi khuyến khích đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo sẽ rất quan trọng. Chính phủ có thể tập trung vào đào tạo lực lượng lao động để trang bị cho người dân những kỹ năng cần thiết cho lĩnh vực đang mở rộng này.

Để phát triển theo hướng này, Việt Nam nên ưu tiên các phương pháp minh bạch, công bằng, nâng cao hiệu quả và tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời, thủy điện nhỏ, năng lượng gió và gió ngoài khơi.

Việt Nam có thể thiết lập một kế hoạch có cấu trúc chặt chẽ để quyết định ai có thể thực hiện các dự án năng lượng này. Ví dụ như cần có một tổ chức chịu trách nhiệm xử lý các giấy phép và phê duyệt cho các dự án năng lượng tái tạo.

Xin cảm ơn ông!