Bầu cử Philippines: Khi chiến thắng chỉ là khởi đầu

Kết quả sơ bộ từ Ủy ban về Bầu cử Philippines (COMELEC) ngày 9/5 cho thấy với 95% số phiếu được kiểm, ông Ferdinand Marcos Jr. đã đạt 30 triệu phiếu bầu, bỏ xa 14 triệu phiếu của Phó Tổng thống Leni Robredo.

Song chính trị gia này vẫn thận trọng, nhấn mạnh cần “đợi đến khi thật rõ ràng”, bởi đây mới là kết quả không chính thức và cần thời gian để xác nhận. Dù vậy, ông nhấn mạnh: “Nếu chúng ta may mắn, tôi mong rằng sự giúp đỡ và tin tưởng của các bạn sẽ không suy giảm vì chúng ta còn rất nhiều việc phải làm phía trước.”

Nhận định này là có cơ sở nếu xét tới các vấn đề đối nội và đối ngoại Philippines cần giải quyết để “trỗi dậy một lần nữa” như lời chính trị gia 64 tuổi từng kêu gọi.

Một ưu tiên, nhiều thách thức

Về đối nội, cũng như nhiều quốc gia khác trên thế giới, ưu tiên hàng đầu của Philippines thời điểm hiện tại là thúc đẩy phục hồi kinh tế sau đại dịch Covid-19.

Tuy nhiên, còn quá sớm để nói rằng nguy cơ từ Covid-19 không còn hiện hữu tại đất nước này. Hiện Philippines đã ghi nhận 3,68 triệu ca mắc Covid-19 với 60.125 người đã tử vong. Mới đây, ngày 27/4, nước này đã ghi nhận ca đầu tiên nhiễm biến thể BA.2.12, dòng phụ của biến thể Omicron, ở một người nước ngoài đến hồi đầu tháng 4. Dòng phụ BA.2.12 được cho là dễ lây lan và có thể trở nặng hơn.

Do đó, nhiệm vụ của ông Marcos Jr. là thúc đẩy sự phục hồi của nền kinh tế Philippines nhưng không sao nhãng công tác phòng chống đại dịch Covid-19.

Trong lĩnh vực phục hồi kinh tế, người dân Philippines rõ ràng có quyền lạc quan. Theo Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Philippines dự kiến đạt 6,5%, vượt qua nhiều nước châu Á nói chung và Đông Nam Á nói riêng. Chính quyền Manila khẳng định con số này có thể lên đến 9%.

Các hoạt động kinh tế được nối lại: Các quán café và quầy bar tại vùng Greenbelt ở thủ đô Manila luôn kín chỗ. Những con đường nhộn nhịp người qua lại. Nhiều cửa hàng dần mở cửa khi mối lo về đại dịch Covid-19 đã không còn như trước.

Tuy nhiên, mọi thứ không hẳn là thuận lợi với ông Marcos Jr. Các nhà đầu tư và thị trường chứng khoán Philippines không mấy an tâm trước chiến thắng của ông Marcos Jr.

Chỉ số chứng khoán bellwether của Manila giảm 5% trong năm nay, mức giảm lớn nhất trong các chỉ số chứng khoán chính ở Đông Nam Á. Đồng Peso Philippines đã giảm gần 3% so với đồng USD - nhiều hơn hầu hết các đồng tiền chính của khu vực. Giới phân tích cho rằng, dù tuyên bố sẽ tạo thêm việc làm và hồi sinh nền kinh tế, song ông Marcos Jr. lại chưa đưa ra một kế hoạch rõ ràng.

Đáng ngại hơn, lạm phát của Philippines tháng 4 đã đạt 4,9%, mức cao nhất kể từ tháng 1/2019, so với trung bình 3,7%. Giá gas tăng 43%, dầu diesel tăng 87% do biến động trên thị trường năng lượng từ xung đột Nga-Ukraine, trong khi giá lương thực thực phẩm tăng 3,8%. Tỷ lệ đói nghèo cao, bất bình đẳng thu nhập và tham nhũng cũng là những vấn đề chính quyền mới tại Manila không thể ngó lơ.

Quan trọng không kém là cuộc chiến chống ma túy. Nhiều cử tri bỏ phiếu cho ông Marcos Jr. và bà Sara Duterte vì hy vọng họ sẽ tiếp tục chiến dịch chống ma túy gay gắt của Tổng thống Rodrigo Duterte. Tuy nhiên, duy trì chính sách này đồng nghĩa rằng ông Marcos Jr. có thể chịu áp lực điều tra cáo buộc vi phạm nhân quyền của phương Tây, bao gồm Mỹ, một đồng minh thân thiết của Philippines.

Đây là những bài toán con trai cố Tổng thống Ferdinand Marcos Sr. cần sớm có câu trả lời để duy trì quỹ đạo phục hồi của Philippines sau đại dịch Covid-19.

Cân bằng, linh hoạt và bao trùm

Đặc biệt dù đối ngoại chưa bao giờ là yếu tố quyết định trong bầu cử tổng thống Philippines, song đã đến lúc ông Marcos Jr. xây dựng chiến lược đối ngoại cân bằng, linh hoạt và bao trùm, bảo đảm môi trường hòa bình, ổn định để Manila phục hồi sau đại dịch. Trong đó quan hệ với Mỹ và Trung Quốc sẽ là chìa khóa.

Tính đến thời điểm hiện tại, phát biểu của ông Marcos Jr. cho thấy chính trị gia này nhiều khả năng sẽ duy trì cách tiếp cận của đương kim Tổng thống Duterte. Tháng 1/2022, ông khẳng định Philippines cần duy trì quan hệ hòa hợp với nước láng giềng lớn. Do đó, không loại trừ khả năng chính sách đối ngoại của Philippines sẽ tiếp tục duy trì quan hệ gần gũi với Trung Quốc, giảm căng thẳng trong các lĩnh vực khác biệt.

Dù vậy, theo chuyên gia nghiên cứu về ảnh hưởng của Trung Quốc tại Đông Nam Á, ông Chong Ja Jan tại Đại học Quốc gia Singapore (NUS), vấn đề phát sinh trong triển khai các khoản đầu tư của Bắc Kinh và áp lực từ nước này trong tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông đã khiến ông Duterte phải thận trọng hơn. Lập trường này nhiều khả năng sẽ được ông Marcos Jr. kế thừa và phát huy - chính trị gia này khẳng định sẽ “không từ bỏ chủ quyền lãnh thổ, dù chỉ là một tấc đất”.

Tương tự, dù có xu hướng thân thiết hơn với Trung Quốc, song Philippines sẽ không vì thế mà từ bỏ quan hệ đồng minh với Mỹ. Việc khôi phục Thỏa thuận Các lực lượng thăm viếng (VFA), chuyến thăm của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin cuối tháng 7/2021 và Cố vấn cao cấp của Ngoại trưởng Mỹ Derek Chollet cuối tháng 3/2022 là minh chứng cho định hướng trong quan hệ hai nước. Cách tiếp cận này nhiều khả năng sẽ không thay đổi lớn dưới thời ông Marcos Jr.

Tuy nhiên, tình hình thế giới tiếp tục biến động nhanh, phức tạp, khó lường với vô vàn ẩn số từ xung đột Nga-Ukraine, căng thẳng Mỹ-Trung cùng nhiều xu thế, điểm nóng khác. Khi đó, ông Marcos Jr. cần một chiến lược đối ngoại cân bằng, linh hoạt và bao trùm để giúp Manila nhanh chóng thích ứng trước mọi thay đổi.

Vì thế, chiến thắng trong bầu cử tổng thống Philippines mới là bước khởi đầu trên hành trình khó khăn của ông Marcos Jr. để đưa nước này "trỗi dậy một lần nữa".