Con đường tơ lụa mới của Trung Quốc

Không phải ngẫu nhiên mà người ta gọi dự án là con đường tơ lụa mới giống như tuyến đường thương mại cho phép Trung Quốc xuất khẩu tơ lụa từ thế kỷ thứ nhất trước Công nguyên. Hành lang kinh tế này là một dự án cơ sở hạ tầng lớn và đầy tham vọng của Trung Quốc nhằm mục đích kết nối khu vực phía Tây của Trung Quốc với biển Ả rập và Ấn Độ Dương.

Hành lang CECP dài khoảng 3.000km, từ cảng Gwadar ở tỉnh Balochistan của Pakistan đến thành phố Kasgar của Trung Quốc. Dự án này bao gồm việc hiện đại hóa đường bộ, đường sắt, đường ống dẫn và các dự án cơ sở hạ tầng khác. Ước tính dự án trị giá 51 tỷ USD, trong đó Trung Quốc sẽ đầu tư 46 tỷ USD. 

Tiếp cận tốt hơn, ảnh hưởng lớn hơn

Lý do để người khổng lồ châu Á hỗ trợ cho dự án lớn mang tính chiến lược này là muốn có một con đường trên đất liền đến Ấn Độ Dương hoạt động một cách hiệu quả hơn so với đường đi từ trước tới nay. Hiện tàu của Trung Quốc đang sử dụng eo biển Malacca, một đoạn biển hẹp dài 850 km giữa bờ biển phía Tây của bán đảo Mã Lai và đảo Sumatra của Indonesia. Tuyến đường mới sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho Trung Quốc dễ dàng đến vịnh Ba Tư và Trung Đông nhằm phát huy ảnh hưởng lớn hơn ở châu Phi, Nam Á và Trung Á.

Tuyến đường được coi là một yếu tố quan trọng trong quan hệ Trung Quốc - Pakistan. Dự án được công bố vào năm 2015 và đã bắt đầu xây dựng cơ sở hạ tầng trong lãnh thổ Pakistan. 46 tỷ USD đầu tư của Trung Quốc đã chiếm gấp ba lần so với tổng số vốn đầu tư nước ngoài mà Pakistan nhận được trong giai đoạn từ năm 2008 đến năm 2015.

Phần đầu của dự án là cảng Gwadar vừa được cải tạo và khánh thành cách đây vài ngày để nhận những lô hàng lớn đầu tiên của Trung Quốc. "Pakistan nằm giữa ngã ba của động cơ tăng trưởng châu Á là Nam Á, Trung Quốc và Trung Á. Và, hành lang CECP sẽ giúp các nước hòa nhập thành một khu vực kinh tế, tạo ra những cơ hội lớn cho người dân trong khu vực và các nhà đầu tư trên thế giới", Thủ tướng Pakistan Nawaz Sharif phát biểu trong lễ khánh thành.

Trong một tuyên bố sau lễ khánh thành tại cảng Gwadar vừa được cải tạo, Chính phủ Pakistan cho biết đoàn xe chở hàng hóa Trung Quốc đang băng qua một con đường nối liền Gwadar và khu vực Tân Cương ở Tây Bắc Trung Quốc. Từ Gwadar, hàng hóa sẽ theo các tuyến đường biển mới tới Trung Đông và châu Phi.

Dự kiến, ​​cảng Gwadar bắt đầu nhận nhập khẩu nguyên vật liệu xây dựng vào đầu năm 2017, trước khi trở thành nơi xuất khẩu hàng hóa ồ ạt của Trung Quốc.

Lo ngại về an ninh

Tuy nhiên, dự án cần phải xem xét các điều kiện an ninh vì cảng Gwadar nằm trong tỉnh Balochistan, hiện đang có một cuộc nổi dậy khốc liệt của những nhóm Hồi giáo cực đoan trong hơn một thập kỷ qua. Chỉ vài giờ trước khi lễ khánh thành tổ chức ở Gwadar, một vụ nổ tại một đền thờ Hồi giáo ở cách đó vài km đã khiến ít nhất 50 người thiệt mạng. Tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng đã nhận trách nhiệm về vụ tấn công này.

Ngoài ra, tuyến đường được thiết kế qua các khu vực mà lực lượng nổi dậy của Taliban có thể dễ dàng tiến đánh. Do đó, hoạt động đầu tiên tại cảng Gwadar được thực hiện dưới sự giám sát ở cường độ cao. Liệu có thể thiết lập một mô hình an ninh trong thời gian dài cho hoạt động của hành lang CECP? Trên thực tế, quân đội Pakistan đã lập ra một lực lượng đặc biệt gồm 10.000 binh lính để kiểm soát tuyến đường thương mại mới và bảo đảm an toàn cho người lao động nước ngoài ở khu vực.

Thủ tướng Sharif cho biết, Pakistan sẽ cung cấp "an ninh tốt nhất để các nhà đầu tư nước ngoài" có thể sử dụng cảng thương mại quốc tế này. Nhiều nhà quan sát tin rằng, sự khuyến khích của phép màu kinh tế có thể khiến Islamabad nỗ lực nhiều hơn để bảo đảm sự ổn định cho khu vực.

Về phía Trung Quốc, vấn đề an ninh cũng là một trong những mối lưu tâm lớn khi tình hình bạo lực có chiều hướng gia tăng trong nhóm dân tộc thiểu số Uighur ở Tân Cương, đa số là người Hồi giáo. Chính phủ Bắc Kinh lo ngại rằng các nhóm ly khai cứng rắn có thể kết hợp với lực lượng dân quân Uighur để chiến đấu sát cánh với quân Taliban.

Không chỉ có vấn đề an ninh

Tuy nhiên, an ninh không phải là mối quan tâm duy nhất của dự án nhiều tỷ USD này. Quan hệ chính trị và quân sự tốt lên giữa Trung Quốc và Pakistan đã phần nào khiến người hàng xóm Ấn Độ có thái độ "không ưa thích". Và phản ứng của New Delhi đối với tuyến đường CECP là chìa khóa để duy trì cân bằng lực lượng trong khu vực. Mặc dù Trung Quốc là một trong những đối tác thương mại lớn nhất của mình, nhưng Ấn Độ vẫn bảo lưu về việc Trung Quốc kiểm soát một cảng quan trọng của Pakistan. Ấn Độ nhìn nhận không thiện cảm về tham vọng bành trướng khu vực của người khổng lồ châu Á, ngay cả khi quan hệ với Bắc Kinh đã được cải thiện trong những năm gần đây.

Trong khi đó, đối với Trung Quốc, dự án hấp dẫn hơn chính là khả năng chống lại ảnh hưởng của Ấn Độ trong khu vực nhằm tạo ra một đối trọng đối với đồng minh lớn khác của Pakistan là Mỹ.

Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích cho rằng bước ngoặt thực sự không phải là việc ký kết các thỏa thuận mà là việc thi hành các dự án. Được biết, có những thỏa thuận ký từ năm 2010 giữa Trung Quốc và Pakistan đến nay vẫn chưa được hoàn toàn thực hiện. Theo BBC, một trong những điều ám ảnh dự án là "sự trì hoãn vĩnh cửu" để hành lang kinh tế CECP “chìm đắm trong biển quan liêu và tham nhũng hoặc thiếu minh bạch”.