Cuộc tập trận Sea Breeze 2021 và những thông điệp ngầm

Hạm đội 6 của Hải quân Mỹ và Hải quân Ukraine đang phối hợp tổ chức cuộc tập trận hải quân thường niên mang tên Sea Breeze 2021 tại khu vực Biển Đen. Theo kế hoạch, cuộc tập trận sẽ kéo dài hai tuần, bắt đầu từ ngày 28/6 đến hết ngày 10/7.

Tập trận Sea Breeze năm nay tập trung vào nhiều lĩnh vực tác chiến bao gồm chiến tranh đổ bộ, chiến tranh cơ động trên bộ, hoạt động lặn, ngăn chặn hàng hải, phòng không, tích hợp các hoạt động đặc biệt, chiến tranh chống tàu ngầm và các hoạt động tìm kiếm cứu nạn.

Quy mô lớn nhất lịch sử

Được tổ chức lần đầu tiên vào năm 1997, Sea Breeze là cuộc tập trận quân sự đa quốc gia lâu đời nhất, lớn nhất và nổi tiếng nhất của Ukraine sau khi Liên Xô sụp đổ. Cuộc tập trận hải quân này được thực hiện trên bờ biển Tây Bắc Biển Đen, do Ukraine, Mỹ dẫn đầu dựa trên bản ghi nhớ năm 1993 về hợp tác quân sự giữa hai nước.

Sea Breeze có sự hội tụ của đông đảo quốc gia Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và một số đồng minh ở khu vực Biển Đen. Mục tiêu của cuộc tập trận là tăng cường an ninh hàng hải ở khu vực Biển Đen, đồng thời thắt chặt quan hệ quốc phòng giữa các bên tham gia. Nga chỉ tham gia Sea Breeze một lần vào năm 1998.

Từ đó đến nay, cuộc tập trận này hầu như được tổ chức thường niên, thu hút sự đồng hành của ngày càng nhiều quốc gia. Sea Breeze 2019 có sự tham gia của 19 quốc gia, trong đó có 15 nước NATO. Năm 2020, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 nên chỉ có chín nước tham gia tập trận, bao gồm Bulgaria, Georgia, Tây Ban Nha, Na Uy, Romania, Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ, Pháp và Ukraine.

Đặc biệt hơn, cuộc tập trận năm 2021 có quy mô lớn nhất trong lịch sử với 40 tàu chiến, 40 máy bay và trực thăng và hơn 5.000 quân nhân. Ngoài quy mô lớn nhất, cuộc tập trận lần này còn có ý nghĩa là huy động được các nước từ cả bốn châu lục, trong đó có bốn quốc gia Arab (Tunisia, Morocco, Ai Cập và UAE).

Một trong những mục tiêu chính của cuộc tập trận là để đưa Ukraine đạt được các tiêu chuẩn quân sự của NATO. Do vậy, Ukraine chiếm đến hơn một nửa lực lượng tham gia, bao gồm 24 tàu chiến, 17 máy bay, 12 máy bay trực thăng và 1.500 quân nhân. Trong khi đó, chỉ có một số tàu chiến của NATO tham gia tập trận, đơn cử như tàu khu trục USS Ross của Mỹ, được trang bị tên lửa hành trình Tomahawk.

Khu vực đặc biệt

Cuộc tập trận lần này diễn ra trong bối cảnh Biển Đen hiện là khu vực tiềm tàng nhiều căng thẳng giữa Nga và phương Tây, cụ thể là NATO. Gần đây nhất, vào cuối tháng Sáu, khu vực này chứng kiến một cuộc đụng độ giữa Anh và Nga.

Cụ thể, tàu khu trục Anh HMS Defender đi qua vùng biển ngoài khơi Bán đảo Crimea. Các máy bay Nga đã phản ứng trước động thái của tàu chiến này. Bộ Quốc phòng Nga cho biết Nga đã bắn cảnh báo và thả bom trên đường di chuyển của con tàu. Tuy nhiên, Bộ Quốc phòng Anh bác bỏ thông tin trên, khẳng định không có phát súng cảnh cáo nào nhằm vào tàu HMS Defender.

Trước đó, vào tháng Ba và tháng Tư, Nga triển khai ít nhất 100.000 quân cùng hàng loạt xe tăng và thiết bị quân sự tới Crimea và gần biên giới Ukraine, mức cao nhất từ khi cuộc xung đột ở miền Đông Ukraine nổ ra năm 2014. Moscow gọi đây là cuộc tập trận nhanh, nhằm kiểm tra tình trạng sẵn sàng của quân đội trước các mối đe dọa.

Nga đã sáp nhập Bán đảo Crimea năm 2014 và coi các khu vực xung quanh bờ biển Bán đảo là vùng biển của mình, trong khi các nước phương Tây cho rằng Crimea là một phần của Ukraine và bác bỏ các tuyên bố của Nga đối với các vùng biển xung quanh Bán đảo.

Với nguồn tài nguyên dồi dào, Biển Đen từ lâu đóng vai trò quân sự và kinh tế quan trọng đối với các quốc gia xung quanh. Do tầm quan trọng chiến lược, Biển Đen đã và đang là chiến trường của cuộc cạnh tranh địa chính trị giữa Nga và phương Tây.

Biển Đen hiện được Nga coi là khu vực chiến lược về địa chính trị giúp đảm bảo an ninh quốc gia, đồng thời thể hiện sức mạnh và ảnh hưởng của Nga ở Địa Trung Hải, bảo vệ các mối liên kết kinh tế và thương mại với các thị trường quan trọng của châu Âu, và khiến Nam Âu phụ thuộc nhiều hơn vào dầu khí của Nga.

Đó cũng là lý do vì sao Moscow thời gian qua tích cực tăng cường quân sự tại đây, đặc biệt là đẩy mạnh phát triển Hạm đội Biển Đen. Đối với Nga, việc kiểm soát Biển Đen có ý nghĩa sống còn đối với an ninh. Việc kiểm soát Crimea là chìa khóa để điều khiển Biển Đen

Về phía NATO, trước đây tổ chức này không quá quan tâm đến Biển Đen nhưng vài năm gần đây luôn tìm cách tăng cường hiện diện, nhất là sau sự kiện Nga sáp nhập Crimea. Mỹ và NATO liên tục điều động binh lực đến Biển Đen luân phiên, thông qua hoạt động diễn tập và hợp tác quân sự với Ukraine.

Thông điệp ngầm gửi Nga

Theo các chuyên gia đánh giá, Sea Breeze 2021 diễn ra trong bối cảnh quan hệ giữa Moscow và các nước phương Tây đang ở mức rất thấp. Trong khi đó, NATO và đồng minh cho là cuộc tập trận nhằm để tự vệ và huấn luyện khả năng tương tác giữa các lực lượng khác nhau.

Tuy nhiên, theo nhà quan sát Robyn Dixon nhận định trên Washington Post, bất kỳ cuộc tập trận trên quy mô lớn nào gần biên giới của đối thủ đều gửi đi một thông điệp địa chính trị và trong trường hợp này, đó là NATO “sẽ không cho phép một số khu vực của Biển Đen trở thành ‘ao nhà’ của Nga”.

Việc huy động thành công hơn 30 nước tham gia tập trận còn chứng minh rằng, Ukraine đang được cộng đồng quốc tế ủng hộ mạnh mẽ, trong bối cảnh xung đột ở miền Đông nước này giữa lực lượng chính phủ và phe ly khai thân Nga vẫn chưa có hồi kết.

“Chúng tôi đang thể hiện với thế giới rằng Biển Đen là một vùng biển quốc tế. Đây là một vùng biển mở mà các hoạt động đi lại của tàu thuyền đều có thể diễn ra tự do với tất cả các quốc gia và nó không thuộc sở hữu của bất kỳ quốc gia nào”, Phó chỉ huy trưởng Kyle Gantt thuộc Lực lượng tác chiến 65 - đội tàu chiến tàu khu trục của Hải quân Mỹ ở châu Âu cho hay.

Trong khi đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã gọi sự kiện này là một vụ khiêu khích cũng như cáo buộc Anh và Mỹ là những người đứng sau. Ông Putin cũng cho biết NATO sử dụng các cuộc tập trận như Sea Breeze để triển khai cơ sở hạ tầng quân sự ở Ukraine, nơi mà Nga coi là mối đe dọa an ninh trực tiếp.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova ngày 1/7 nêu rõ, với động thái này, NATO đang biến khu vực Biển Đen từ một không gian hợp tác thành khu vực đối đầu, đặc biệt gây bất ổn tình hình ở khu vực dọc biên giới Nga.

Nga đã phản ứng với cuộc tập trận Sea Breeze bằng việc phô diễn lực lượng, thử hệ thống phòng không ở Crimea, triển khai 20 chiến đấu cơ và trực thăng, trong đó có các máy bay ném bom Su-24M cùng với các hệ thống tên lửa đất đối không S-400 và Pantsir.

Ngoài ra, chỉ hai ngày sau khi phương Tây bắt đầu cuộc tập trận ở Biển Đen, Nga đã tổ chức cuộc tập trận bắn đạn thật khác ở khu vực phía Đông Địa Trung Hải, gần cửa ngõ tiến vào Biển Đen. Hai tàu ngầm cùng nhiều tàu chiến và máy bay ném bom các loại đã được huy động trong tập trận.

Biển Đen, vùng biển chỉ rộng khoảng 440.000km2, đang “dậy sóng” vì các cuộc tập trận của Nga và phương Tây. Cả Nga và NATO từng lên tiếng không muốn xảy ra một cuộc xung đột nóng. Tuy nhiên, với việc hai bên liên tục thể hiện sức mạnh quân sự cho thấy nguy cơ và nhiều rủi ro an ninh tiềm ẩn tại khu vực này.