Theo lộ trình của Chính phủ, từ ngày 1/6/2016, tất cả các điểm bán xăng dầu tại 8 tỉnh, thành phố Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh, Cần Thơ và Bà Rịa - Vũng Tàu, đều phải triển khai bán xăng E5 và thay thế hoàn toàn xăng RON 92; Các tỉnh, thành phố khác phấn đấu đạt 50% số lượng cửa hàng trên địa bàn bán xăng E5.
| Ba nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học đặt tại Bắc, Trung, Nam với vốn đầu tư hàng nghìn tỷ đồng của PVN trong chiến lược phát triển nhiên liệu sinh học mang tính “đi trước, đón đầu” đã ngừng hoạt động. (Nguồn: Cafef) |
Đóng cửa hay sản xuất cầm chừng
Đã 3 tháng trôi qua, tình hình dường như không có gì biến chuyển, thậm chí còn có xu hướng xấu đi. Nguyên nhân chủ yếu khiến cho thị trường xăng sinh học E5 ảm đạm vì người dân chưa mặn mà với xăng E5, giá thành sản xuất cồn để pha chế xăng E5 quá cao (giá nguyên liệu đầu vào tăng do vùng nguyên liệu bị phá bỏ), trong khi giá xăng khoáng xuống thấp, hệ thống phân phối còn quá mỏng và chưa có chế tài nào bắt buộc, các đơn vị không thực hiện chuyển đổi.
Hầu hết các doanh nghiệp phối trộn, kinh doanh xăng E5 hiện nay đều đang lỗ nặng do phải đầu tư thêm khá nhiều cơ sở vật chất như nâng cấp, cải tạo, sửa chữa cột bơm, bể chứa… trong khi các ưu đãi về thuế, phí quá thấp, chưa hấp dẫn, khuyến khích được doanh nghiệp đầu tư.
Câu chuyện làm thế nào để đưa xăng sinh học E5 ra thị trường hiện đang còn rất nhiều tranh luận, nhiều việc cần phải được tháo gỡ từ phía các cơ quan quản lý đến các tỉnh, thành và doanh nghiệp đầu mối. Nếu không kịp thời có chính sách mang tính “bước ngoặt”, e rằng sẽ không cứu được các nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học (cồn ethanol) đã đầu tư hàng nghìn tỷ đồng.
Theo Đề án phát triển nhiên liệu sinh học đến năm 2015, tầm nhìn đến năm 2025 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, hàng loạt nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học đã ra đời nhằm cung cấp cồn ethanol để pha chế xăng E5 phục vụ nhu cầu của thị trường. Năng lực sản xuất ethanol nhiên liệu của cả nước đạt 535 triệu lít/năm, sản lượng ethanol đủ để phối trộn 8,35 triệu tấn xăng E5 hoặc 4,17 triệu tấn xăng E10, bảo đảm đủ và vượt để cung cấp cho thị trường cả nước.
Phát triển nhiên liệu sinh học là phần quan trọng trong chiến lược an ninh năng lượng của đất nước, góp phần bảo vệ, gìn giữ môi trường và giúp đỡ bà con nông dân phát triển sản xuất, đặc biệt là những hộ trồng sắn có đầu ra ổn định. Tuy nhiên, đến nay, 3 dự án sản xuất nhiên liệu sinh học có liên quan đến Tập đoàn Dầu Khí Quốc gia (PVN) và các đơn vị thành viên đang phải dừng sản xuất.
Một điểm chung của các dự án này là đều được quyết định đầu tư khi giá dầu để sản xuất xăng khoáng ở mức đỉnh, có lúc trên 140 USD/thùng, hiện nay chỉ còn xấp xỉ 50 USD/thùng. Xăng sinh học có giá thành cao hơn xăng khoáng, nay xăng khoáng lại có giá thấp như vậy, nên việc tiêu thụ xăng sinh học rất khó khăn, càng sản xuất càng lỗ. Các cổ đông chính của dự án muốn thoái vốn hoặc quyết định tạm dừng, đợi thị trường thuận lợi hơn.
| Truyền thông về nhiên liệu sinh học chưa được lan tỏa rông. (Nguồn: Tietkiemnangluong) |
Được biết, hiện các nhà máy nhiên liệu sinh học của các nhà đầu tư khác cũng đang trong tình trạng tương tự, đóng cửa hoặc sản xuất cầm chừng do cả thị trường tiêu thụ trong nước và xuất khẩu đều khó khăn vì các nước trong khu vực đều dư thừa nguồn cung.
Dùng xăng E5 để cứu nhà máy
Để Đề án Phát triển nhiên liệu sinh học đến năm 2015 tầm nhìn đến năm 2025 được Chính phủ phê duyệt có thể được triển khai hiệu quả, trước mắt là cứu các nhà máy nhiên liệu sinh học vừa mới được khai sinh. Đổi mới cơ chế, chính sách về thuế, ưu tiên vay vốn, trợ giá và sử dụng đất đai xây dựng vùng nguyên liệu, mạng lưới phân phối để hỗ trợ, khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp, các tổ chức, cá nhân trong nước và quốc tế đầu tư vào phát triển sản xuất, tiêu thụ nhiên liệu sinh học… là những yêu cầu cần được sớm tháo gỡ đối với những dự án mang tính xã hội cao như phát triển nhiên liệu sinh học.
Tâm lý người tiêu dùng Việt Nam về nhiên liệu sinh học còn chưa thông suốt. Hiện vẫn còn rất ít thông tin về ưu điểm của xăng E5, người tiêu dùng chưa thấy hết lợi ích về mặt kinh tế, môi trường và xã hội. Vì vậy, để thúc đẩy tiêu thụ nhiên liệu sinh học thuận lợi, việc tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng về lợi ích của sử dụng xăng E5 và nhiên liệu sinh học cần được lồng ghép vào chương trình quốc gia sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, để mang lại hiệu ứng tốt nhất với xã hội; đồng thời, tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp sản xuất nhiên liệu sinh học đang gặp khó khăn lớn về tài chính.
Bên cạnh đó, để một dự án xã hội thành công, Chính phủ cần có chính sách dài hạn cho doanh nghiệp đầu tư vào nhiên liệu sinh học như miễn thuế nhập khẩu đối với thiết bị vật tư tồn trữ, vận chuyển, pha chế, phân phối trong nước chưa sản xuất được; miễn thuế môi trường đối với phần xăng nền để pha chế xăng E5; giảm thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xăng E5 đưa vào lưu thông (bao gồm cả phần xăng nền dùng để pha chế xăng E5); hỗ trợ thuế VAT đối với sản phẩm đầu ra cho Ethanol của các nhà máy nhiên liệu sinh học; sử dụng hợp lý Quỹ Bình ổn giá xăng dầu đối với nhiên liệu sinh học. Qua đó, giúp doanh nghiệp có thể giảm được chi phí, hạ giá thành sản phẩm, nhằm cung cấp cho thị trường một mức giá hợp lý.
| Người tiêu dùng vẫn chưa mặn mà với xăng sinh học. (Nguồn: Tietkiemnangluong) |
Ở các nước sử dụng đại trà nhiên liệu sinh học, việc áp dụng các chính sách ưu đãi, khuyến khích rất mạnh mẽ, bài bản, đặc biệt là trong giai đoạn đầu triển khai. Một hành lang pháp lý đầy đủ và hoàn thiện, tạo “cú hích” cho thị trường nhiên liệu sinh học nói chung và xăng E5 nói riêng thực sự chỉ có thể đến từ phía các cơ quan quản lý Nhà nước.