ĐBQH. Bùi Hoài Sơn: Đạo đức người làm báo phải được đề cao trong xã hội ngày nay

Đó là quan điểm của ĐBQH. Bùi Hoài Sơn, Ủy viên thường trực Ủy ban văn hóa, giáo dục của Quốc hội với Báo Thế giới và Việt Nam nhân kỷ niệm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6).

Là một ĐBQH, ông nhìn nhận thế nào về tầm quan trọng của đạo đức người làm báo thời nay?

Tôi cho rằng, đạo đức người làm báo vẫn đóng vai trò quan trọng và cần thiết trong xã hội ngày nay. Báo chí giữ vị trí trung tâm trong việc cung cấp thông tin cho công chúng và giúp hình thành quan điểm, ý kiến của người dân. Từ đó, tạo dựng niềm tin vào Đảng và Nhà nước, góp phần xây dựng bền vững đất nước.

Tầm quan trọng của đạo đức người làm báo nằm ở việc bảo đảm tính chính trực, trung thực và đáng tin cậy của thông tin được công bố. Đòi hỏi các nhà báo tuân thủ các nguyên tắc và tiêu chuẩn nghề nghiệp, như độc lập, khách quan, bình đẳng, sự tôn trọng quyền riêng tư. Các nhà báo cần đảm bảo thông tin mà họ cung cấp là chính xác, được kiểm chứng và không bị chi phối bởi lợi ích cá nhân hoặc nhóm lợi ích cụ thể.

Đạo đức người làm báo còn đòi hỏi sự trung thực và minh bạch trong việc xử lý thông tin. Các nhà báo cần công bố nguồn gốc thông tin, tránh việc lăng mạ hoặc xuyên tạc sự thật.

Đạo đức trong báo chí càng trở nên quan trọng hơn khi xã hội đang phải đối mặt với sự lan truyền nhanh chóng của tin tức giả mạo, thông tin sai lệch thông qua mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến khác. Trong bối cảnh này, người làm báo có trách nhiệm phải đảm bảo thông tin được cung cấp là đáng tin cậy và có giá trị, định hướng dư luận đúng đắn.

Đạo đức người làm báo không chỉ ảnh hưởng đến nền báo chí mà còn ảnh hưởng đến xã hội nói chung. Một nền báo chí đạo đức có thể giúp thúc đẩy sự minh bạch, công bằng và phúc lợi chung, đồng thời kiểm soát quyền lực và ngăn chặn sự lạm dụng quyền lực.

Vì vậy, tầm quan trọng của đạo đức người làm báo phải được tôn trọng và đề cao trong xã hội ngày nay. Chúng ta cần ủng hộ và khuyến khích các nhà báo tuân thủ đạo đức nghề nghiệp để đảm bảo một nền báo chí chất lượng và có trách nhiệm.

Đội ngũ những người làm báo Việt Nam ngày càng khẳng định mạnh mẽ vai trò không thể thay thế của báo chí trong thời đại truyền thông kỹ thuật số. Trong một nền báo chí lành mạnh, đạo đức cần thiết nâng cao trách nhiệm xã hội của nhà báo thế nào, thưa ông?

Để xây dựng một nền báo chí đạo đức và lành mạnh, việc nâng cao trách nhiệm xã hội của nhà báo là vô cùng quan trọng. Muốn đạt được điều đó, nhà báo cần tuân thủ các nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp, không được lệch lạc hoặc biến thật thành giả, "bóp méo" nội dung, không nên bị chi phối bởi áp lực hoặc ảnh hưởng từ các lợi ích cá nhân cũng như nhóm lợi ích cụ thể.

Nhà báo nên cung cấp thông tin đa chiều, đảm bảo các quan điểm khác nhau được phản ánh một cách công bằng và không thiên vị. Đồng thời, họ cần đưa ra phân tích sâu sắc và đánh giá khách quan về các sự kiện, vấn đề.

Bên cạnh đó, nhà báo cần tôn trọng quyền riêng tư và không xâm phạm đời tư của cá nhân, trừ trường hợp có sự chấp thuận hoặc khi có lợi ích công cộng quan trọng. Họ nhất thiết phải kiểm chứng thông tin trước khi công bố, chịu trách nhiệm về tính chính xác của thông tin mình đăng tải.

Theo tôi, nhà báo cần tránh phân biệt đối xử dựa trên giới tính, sắc tộc, tôn giáo, quốc tịch, giai cấp, hoặc bất kỳ yếu tố nào khác để bảo đảm các quan điểm được đại diện và phản ánh trong nội dung của mình. Nhà báo cần xây dựng quan hệ tín nhiệm và tương tác tích cực với công chúng. Lắng nghe ý kiến và phản hồi từ độc giả, đối tác cũng như các bên liên quan khác, xử lý một cách đúng đắn các ý kiến trái chiều.

Cuối cùng, họ cần liên tục nâng cao kiến thức và kỹ năng của mình để có thể đáp ứng được yêu cầu trong thời đại truyền thông kỹ thuật số, hiểu biết về công nghệ và phương pháp làm việc mới nhất. Những yếu tố trên đây sẽ giúp xây dựng một nền báo chí đạo đức và lành mạnh, góp phần quan trọng vào sự phát triển, tiến bộ của xã hội.

Nhưng thực tế, tác động từ mặt trái của cơ chế thị trường, báo chí nước ta đã và đang bộc lộ nhiều hạn chế, nhược điểm. Một trong số đó là tình trạng xuống cấp về mặt đạo đức nghề nghiệp của một số nhà báo. Theo ông, những vấn đề còn tồn tại về đạo đức nghề báo hiện nay là gì?

Trong cơ chế thị trường, báo chí nước ta đã và đang đối mặt với một số hạn chế và nhược điểm liên quan đến đạo đức nghề nghiệp của một số nhà báo. Họ có thể bị tác động bởi áp lực từ các lợi ích kinh tế, ảnh hưởng đến tính trung thực và khách quan của thông tin mà họ cung cấp.

Chúng ta hiểu rằng, trong một môi trường cạnh tranh khốc liệt, sự cần thiết đưa tin nhanh có thể tạo áp lực lên nhà báo để công bố thông tin mà chưa được kiểm chứng hoặc xác thực một cách đầy đủ. Điều này có thể dẫn đến việc lan truyền thông tin sai lệch hoặc thiếu chính xác.

Bên cạnh đó, một số tờ báo hoặc trang thông tin trực tuyến có thể sử dụng các tiêu đề hấp dẫn, nội dung gây tranh cãi để thu hút sự chú ý và tăng lượng truy cập. Từ đó, dẫn đến việc tái hiện thông tin một cách thiếu chính xác hoặc nhất quán, với mục đích chủ yếu là thu hút lượt xem hơn là cung cấp thông tin chất lượng.

Cùng với đó, một số nhà báo có thể vi phạm quyền riêng tư và phẩm chất cá nhân khi đưa ra thông tin riêng tư, xuyên tạc hoặc lăng mạ người khác, gây hại cho các cá nhân, ảnh hưởng đến đạo đức nghề nghiệp của nền báo chí.

Ngoài ra, trong một số trường hợp, người làm báo không đảm bảo tính khách quan trong việc đại diện và phản ánh các quan điểm, lợi ích khác nhau, có thể dẫn đến phân biệt đối xử và thiếu công bằng trong việc thông tin và phân tích vấn đề mà báo chí đăng tải.

Theo tôi, đây mới chỉ là một số nhược điểm và hạn chế của đạo đức nghề nghiệp trong cơ chế thị trường. Để xây dựng một nền báo chí đạo đức và lành mạnh, cần có sự quan tâm và thúc đẩy từ bản thân người báo và xã hội, nhằm đảm bảo tính khách quan, trung thực và trách nhiệm xã hội trong hoạt động báo chí.

Hiện nay, vẫn còn một số tờ báo có tình trạng thương mại hóa, chạy theo những thị hiếu rẻ tiền, đưa tin giật gân, câu khách. Ông có kiến nghị giải pháp gì để nâng cao đạo đức, bản lĩnh người làm báo thời nay?

Để nâng cao đạo đức và bản lĩnh của người làm báo thời nay và giải quyết vấn đề tình trạng thương mại hóa, câu khách và đưa tin giật gân trong một số tờ báo ở nước ta, tôi nghĩ cần thực hiện nghiêm túc các quy định, nguyên tắc và tiêu chuẩn đạo đức nghề nghiệp cho báo chí.

Các tổ chức báo chí và cơ quan quản lý cần thúc đẩy việc tuân thủ, thực thi đạo đức nghề nghiệp, xử lý nghiêm các vi phạm, cung cấp đào tạo và hỗ trợ người làm báo nhằm nâng cao nhận thức và kiến thức về đạo đức trong khi tác nghiệp. Trong đó, đặc biệt chú ý đến việc tăng cường sự giám sát, kiểm tra đối với hoạt động của các tờ báo và nhà báo, đồng thời đưa ra hình thức kỷ luật, hình phạt phù hợp đối với các vi phạm đạo đức.

Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần chú ý đến vai trò của công chúng. Công chúng cần được tạo điều kiện và khuyến khích để tham gia vào quá trình truyền thông, thể hiện trách nhiệm xã hội của mình bằng yêu cầu thông tin chính xác, tin cậy; đồng thời tham gia vào các hoạt động đánh giá và phản hồi công khai về hoạt động của các tờ báo.

Một yếu tố quan trọng nữa không thể thiếu, đó là cần phải chăm lo hơn nữa cho đời sống của nhà báo và các cơ quan báo chí để tạo điều kiện cho người làm báo hoạt động khách quan, không bị áp lực từ các lợi ích thương mại, giúp việc cung cấp thông tin chính xác, đáng tin cậy và không vụ lợi.

Ở khía cạnh khác, ý thức giữ gìn, phát huy bản sắc, truyền thống văn hóa của báo chí hiện nay đã được như kỳ vọng hay chưa?

Trong thời gian vừa qua, nhất là kể từ khi Hội nghị Văn hóa toàn quốc được tổ chức năm 2021, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều nỗ lực và thành công trong việc giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc, trong đó, báo chí góp một phần quan trọng.

Báo chí cách mạng đã thông tin, tuyên truyền những tấm gương người tốt, việc tốt, câu chuyện truyền cảm hứng cũng như phản ánh những vấn đề liên quan đến bản sắc dân tộc, di sản văn hóa. Để từ đó, nâng cao ý thức của toàn xã hội về lĩnh vực này, hình thành nên sự tự hào dân tộc và tự tin văn hóa cho đất nước trong quá trình hội nhập quốc tế.

Không chỉ có các báo của ngành văn hóa, những kênh thông tin lớn như VTV, VOV, TTXVN, báo và truyền hình Nhân dân, báo Thanh Niên, Tuổi Trẻ, báo Thế giới và Việt Nam của chúng ta cũng đã dành nhiều thời lượng, chuyên mục chuyên sâu cho văn hóa như các Góc nhìn văn hóa, Câu chuyện văn hóa, Di sản văn hóa...

Trong bối cảnh phát triển của truyền thông kỹ thuật số, báo chí cách mạng Việt Nam cũng đã nhận thức và thích ứng rất nhanh. Các phương tiện truyền thông như báo điện tử và các kênh truyền hình trực tuyến đã mở rộng khả năng tiếp cận thông tin và tương tác với công chúng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển tải thông điệp về giữ gìn, phát huy bản sắc, truyền thống văn hóa.

Những nỗ lực này thực sự giúp cho văn hóa dân tộc được nhận biết, yêu thích nhiều hơn, nhất là trong giới trẻ, để từ đó họ có thêm sự tự tin, tìm tòi, sáng tạo để tạo thêm sức sống mới cho truyền thống văn hóa dân tộc.

Xin cảm ơn ông!