Những băn khoăn, trăn trở về việc làm thế nào để "khơi thông" dòng vốn FDI từ Australia vào Việt Nam đã được thảo luận sôi nổi tại Hội thảo trực tuyến “Tăng cường đầu tư trực tiếp của Australia vào Việt Nam trong bối cảnh hội nhập CPTPP và RCEP” do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Chương trình Australia cùng Việt Nam phát triển Nguồn nhân lực (Aus4skills) tổ chức ngày 22/12.
| Hội thảo trực tuyến 'Tăng cường đầu tư trực tiếp của Australia vào Việt Nam trong bối cảnh hội nhập CPTPP và EVFTA'. (Nguồn: VCCI) |
Vẫn dừng lại ở mức tiềm năng
Theo Trung tâm WTO và Hội nhập (VCCI), kể từ khi ban hành Luật Đầu tư nước ngoài năm 1987 và đặc biệt là sau khi gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) năm 2007, các dòng vốn FDI vào Việt Nam đã gia tăng mạnh mẽ, giúp Việt Nam trở thành một trong những nước thu hút FDI lớn nhất trong khu vực Đông Nam Á (ASEAN).
Đặc biệt, năm 2020, Việt Nam đã nằm trong top 20 quốc gia thu hút nhiều FDI nhất trên thế giới, đứng vị trí thứ 19, tăng 5 bậc so với năm 2019. Trong khi đó, Australia dù là một trong những quốc gia có đầu tư trực tiếp ra nước ngoài lớn, đứng thứ 15 thế giới năm 2020, đầu tư FDI của Australia vào Việt Nam còn khá khiêm tốn trong thời gian qua.
| Số liệu của Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho thấy, lũy kế đến tháng 11/2021, Australia có 545 dự án đầu tư tại Việt Nam với tổng vốn là 1,94 tỷ USD. Hiện FDI của Australia chỉ chiếm 0,5% tổng giá trị FDI tại Việt Nam và đứng thứ 19 trong danh sách các nền kinh tế có đầu tư FDI lớn nhất vào nước ta. |
Dù vậy, đầu tư trực tiếp từ Australia vào Việt Nam dự báo sẽ có nhiều cơ hội tăng trưởng trong thời gian tới, "đặc biệt là sau khi hai nước vừa công bố Chiến lược tăng cường gắn kết kinh tế Australia-Việt Nam với mục tiêu đưa hai nước trở thành những đối tác thương mại top 10 của nhau và tăng gấp đôi đầu tư song phương trong thời gian tới", theo ông Charles Thursby-Pelham, Bí thư thứ nhất, Đại sứ quán Australia tại Việt Nam.
Bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập cho biết, hiện tại giữa Việt Nam và Australia đang có 3 Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) chung trong đó có hai FTA thế hệ mới là Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Đối tác Toàn diện Khu vực (RCEP) với nhiều cam kết đáng kể của Việt Nam dành cho các nhà đầu tư Australia.
"Với tác động cộng hưởng từ 3 FTA này và 12 FTA khác của Việt Nam sẽ mở ra những cơ hội đáng kể thu hút các doanh nghiệp FDI Australia đầu tư và kinh doanh tại Việt Nam", bà Trang nhấn mạnh.
Dẫn báo cáo nghiên cứu về đầu tư Australia tại Việt Nam năm 2021 của VCCI, bà Phùng Thị Lan Phương, Trung tâm WTO và Hội nhập cho hay, các dự án FDI Australia đầu tư tại Việt Nam tập trung chủ yếu vào các lĩnh vực chế biến chế tạo (chiếm gần 50%), dịch vụ, nông nghiệp công nghệ cao…
Mặc dù số lượng các doanh nghiệp Australia đang hoạt động tại Việt Nam chưa lớn, song các dự án FDI của Australia hoạt động đã góp phần tạo ra các giá trị liên kết, lan tỏa, kết nối tích cực với các doanh nghiệp nội địa Việt Nam cả khâu đầu vào và đầu ra. Nhất là các dự án FDI nông nghiệp đã giúp nâng cao trình độ công nghệ nông nghiệp Việt Nam tại các địa bàn có dự án FDI của Australia hoạt động.
"Xét về qui mô đầu tư, các dự án FDI của Australia tại Việt Nam còn nhỏ, bình quân mới đạt 3,56 triệu USD/dự án. Việt Nam đang được đánh giá là một trong những điểm đến đầu tư hấp dẫn nhất toàn cầu, các dòng FDI mới từ Australia đầu tư vào Việt Nam so với các dòng vốn FDI khác vào Việt Nam còn yếu, chỉ bằng khoảng 1/2. Điều này đặt ra câu hỏi, dường như Việt Nam chưa thực sự thu hút được sự quan tâm của các nhà đầu tư tiềm năng mới đến từ Australia", bà Lan Phương đặt vấn đề.
Đâu là rào cản?
Báo cáo Đầu tư trực tiếp của Australia tại Việt Nam: Đánh giá hiệu quả thực tế và Những giải pháp chính sách do Nhóm nghiên cứu là các cựu sinh viên Australia thực hiện với sự hỗ trợ của Quỹ cựu sinh viên Australia thuộc Chương trình Aus4Skills chỉ ra rằng, những vấn đề của môi trường đầu tư Việt Nam đang gây cản trở nhiều nhất đến hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp FDI Australia tại Việt Nam chính là thủ tục hành chính phiền hà, hệ thống thuế còn nhiều bất cập, hiệu quả thực thi pháp luật chưa cao, phát sinh nhiều tiêu cực và chi phí không chính thức, cùng với đó là các hạn chế về cơ sở hạ tầng, về nguồn lao động chất lượng cao...
| Trong lĩnh vực nông nghiệp, nhiều mô hình sản xuất của các doanh nghiệp FDI Australia đã trở thành kiểu mẫu cho các doanh nghiệp trong nước học hỏi. (Nguồn: TTXVN) |
Theo ông Simon Pugh, Chủ tịch Phòng Thương mại Australia tại Việt Nam (AusCham), tại Việt Nam, các nhà đầu tư Australia đầu tư trong nhiều lĩnh vực như dịch vụ, nông nghiệp, tài chính, sản xuất, chế biến chế tạo… với nhận thức tận dụng các lợi thế của Việt Nam về nguồn nhân lực dồi dào, giá nhân công hợp lý, gần gũi về địa lý với Australia, chính trị ổn định, thị trường Việt Nam có nhiều tiềm năng phát triển và có thể mở rộng đầu tư, kinh doanh sang các quốc gia khác...
Ông Simon Pugh cũng cho rằng, một trong những lý do quan trọng nhất khiến Việt Nam vẫn chưa thực sự hấp dẫn các nhà đầu tư Australia là do thiếu thông tin về thị trường, môi trường đầu tư kinh doanh… tại Việt Nam. "Các nhà đầu tư tiềm năng của Australia vẫn đang còn thiếu thông tin về Việt Nam và điều này cần phải tập trung khắc phục ngay", bà Thu Trang chỉ rõ.
TS. Uwe Kaufmann - Giảng viên cao cấp, Viện Kinh doanh Australia (AIB) dẫn 2 con số từ kết quả nghiên cứu các FDI Australia để so sánh, trong khi khoảng 48% doanh nghiệp cho rằng, thị trường Việt Nam rất tiềm năng, sẽ cân nhắc đầu tư trong thời gian tới thì cũng có tới 47% đánh giá thị trường Việt Nam có tiềm năng nhưng không đủ hấp dẫn để đầu tư.
Đánh giá rất cao mối quan hệ ngoại giao, hợp tác chiến lược giữa hai nước nhưng TS. Uwe Kaufmann cũng thừa nhận, đầu tư của Australia vào Việt Nam còn thấp và chưa tương xứng với tiềm năng. Đồng tình với ông Simon Pugh, TS. Uwe Kaufmann cũng cho rằng, nguyên nhân chính vẫn là do nhà đầu tư thiếu thông tin về thị trường và hệ thống chính sách, pháp luật, môi trường đầu tư, kinh doanh tại Việt Nam.
Tạo môi trường kinh doanh minh bạch, bình đẳng
Để gỡ vướng và khơi thông cho dòng vốn FDI từ Australia vào Việt Nam, TS. Uwe Kaufmann khuyến nghị, Việt Nam cần cải cách toàn diện khu vực công, thường xuyên rà soát quy định pháp luật trong nước, thực hiện đầy đủ các cam kết quốc tế về đầu tư, tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, minh bạch cho các nhà đầu tư nước ngoài bao gồm nhà đầu tư Australia…
Bên cạnh đó, theo ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng Ban Nghiên cứu tổng hợp, Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM), Việt Nam cũng nên tham khảo và học hỏi kinh nghiệm quốc tế trong các chính sách thu hút và hoạt động xúc tiến đầu tư nước ngoài. Chẳng hạn trong bối cảnh dịch bệnh toàn cầu, Việt Nam có thể tăng cường thu hút đầu tư trong lĩnh vực y tế và công nghệ số, đẩy mạnh chuyển đổi số trong xúc tiến đầu tư, đồng thời nghiên cứu cách tiếp cận mở phù hợp với nhà đầu tư nước ngoài...
Về phía Chính phủ, bà Phùng Thị Lan Phương cho rằng, cần tập trung một số nhóm giải pháp: đẩy mạnh cải cách hành chính; tăng cường kiểm soát tham nhũng; nâng cao chất lượng nguồn lao động; thúc đẩy các hoạt động thông tin, xúc tiến đầu tư; tăng cường đối thoại với các nhà đầu tư nước ngoài; hỗ trợ kết nối với các đối tác nội địa.
Trong khi đó, về phía các nhà đầu tư Australia cần chủ động tăng cường tìm kiếm thông tin về Việt Nam, môi trường kinh doanh tại Việt Nam; tăng cường liên kết để nâng cao hiệu quả vận động chính sách; gia tăng kết nối với các đối tác nội địa.
"Thực tế cho thấy nhiều dự án đầu tư của Australia tại Việt Nam trong thời gian vừa qua đã tạo ra những hiệu ứng kết nối tích cực với các đối tác trong nước. Đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, nhiều mô hình sản xuất của các doanh nghiệp FDI Australia đã trở thành kiểu mẫu cho các doanh nghiệp trong nước học hỏi, đồng thời cũng giúp nâng cao trình độ sản xuất nông nghiệp của người dân và người lao động địa phương. Vì vậy, Chính phủ và các địa phương của Việt Nam cần tăng cường các hoạt động hỗ trợ thúc đẩy và gia tăng hiệu quả của những kết nối này", bà Lan Phương khẳng định.
Tại Hội thảo, các diễn giả và đại biểu tham dự cũng thảo luận và trao đổi về những khó khăn, vướng mắc mà các doanh nghiệp FDI Australia gặp phải trong giai đoạn dịch bệnh Covid-19 vừa qua, những tác động do các căng thẳng thương mại trên thế giới và cơ hội của Việt Nam trong việc thu hút các dòng vốn đầu tư của Australia chuyển hướng khỏi Trung Quốc và một số nước khác….