Đón đầu làn sóng mới về đổi mới sáng tạo ở Việt Nam

Ông đánh giá thế nào về hành trình đổi mới sáng tạo của Việt Nam trong thời gian qua?

Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong đổi mới sáng tạo, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ, khởi nghiệp và chuyển đổi số.

Thứ nhất, chuyển đổi số phát triển mạnh mẽ. Việt Nam đã có những chính sách thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia, với các lĩnh vực như chính phủ số, kinh tế số và xã hội số đang được đẩy mạnh. Các nền tảng công nghệ như Zalo, MoMo, VNPay đã góp phần thay đổi thói quen người tiêu dùng và hỗ trợ quá trình số hóa.

Thứ hai, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo phát triển nhanh. Việt Nam đã trở thành một trong những trung tâm khởi nghiệp hấp dẫn tại Đông Nam Á, với hơn 3.800 startup, đứng thứ ba trong khu vực sau Singapore và Indonesia. Các quỹ đầu tư quốc tế đã rót vốn vào nhiều startup Việt Nam, điển hình như MoMo, VNPay, Sky Mavis, Elsa Speak…

Thứ ba, Chính phủ quan tâm và thúc đẩy mạnh mẽ. Những năm qua, Việt Nam đã có nhiều chính sách khuyến khích nghiên cứu và phát triển (R&D) như Chương trình quốc gia phát triển công nghệ cao hay các quỹ hỗ trợ khởi nghiệp.

Theo ông, Việt Nam cần làm gì để đưa khoa học kỹ thuật trở nên đột phá?

Để đạt được sự đột phá này, theo tôi, Việt Nam cần tập trung vào ba yếu tố cốt lõi:

Đầu tư mạnh mẽ vào R&D: Việt Nam cần nâng tỷ lệ đầu tư cho R&D lên mức tương đương với các nước tiên tiến trong khu vực; đồng thời, cần có cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp và viện nghiên cứu hợp tác chặt chẽ, để các phát minh khoa học nhanh chóng được thương mại hóa.

Tạo môi trường thuận lợi cho khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo: Hỗ trợ doanh nghiệp công nghệ, đặc biệt là startup, thông qua chính sách ưu đãi thuế, quỹ đầu tư mạo hiểm và các chương trình ươm tạo, tăng tốc. Tham khảo mô hình từ Hàn Quốc, Singapore để thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao: Cần tập trung đào tạo các chuyên gia trong các lĩnh vực như AI, big data, blockchain, sinh học số…

Việt Nam nên có chính sách thu hút nhân tài từ nước ngoài trở về hoặc tham gia đóng góp từ xa, thông qua các chương trình hợp tác nghiên cứu, cố vấn hoặc đầu tư vào các dự án công nghệ trong nước.

Ông có thể chia sẻ một số kinh nghiệm trong lĩnh vực này ở Hàn Quốc?

Hàn Quốc là một trong những quốc gia thành công nhất thế giới về đổi mới sáng tạo, từ một nước nghèo tài nguyên trở thành trung tâm công nghệ hàng đầu. Thành công của họ đến từ chiến lược dài hạn, chính sách hỗ trợ mạnh mẽ và sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và viện nghiên cứu. Việt Nam có thể học hỏi rất nhiều từ mô hình này để đẩy mạnh đổi mới sáng tạo trong nước.

Có bốn yếu tố giúp Hàn Quốc thành công trong đổi mới sáng tạo, cụ thể:

Đầu tư mạnh vào R&D: Hàn Quốc là một trong những nước có tỷ lệ đầu tư cho R&D cao nhất thế giới, lên tới 4,8% GDP (so với mức 2-3% của nhiều nước phát triển). Doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là các tập đoàn lớn như Samsung, LG, Hyundai, SK, Naver, đóng góp hơn 75% tổng chi R&D, còn chính phủ tập trung hỗ trợ các nghiên cứu nền tảng và công nghệ lõi.

Hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ: Hàn Quốc có nhiều chương trình hỗ trợ startup như TIPS (Tech Incubator Program for Startup), cung cấp vốn đầu tư, cố vấn và kết nối thị trường. Các khu công nghệ cao như Pangyo Techno Valley được xây dựng để tạo môi trường cho các doanh nghiệp công nghệ phát triển. Chính phủ có nhiều chính sách ưu đãi thuế, tài trợ nghiên cứu và khuyến khích doanh nghiệp hợp tác với viện nghiên cứu.

Liên kết chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và viện nghiên cứu: Chính phủ đóng vai trò hỗ trợ và định hướng, trong khi doanh nghiệp là lực lượng chính dẫn dắt đổi mới sáng tạo. Các viện nghiên cứu công lập và trường đại học hợp tác với doanh nghiệp để thương mại hóa công nghệ mới. Hàn Quốc có các tổ chức như Viện Khoa học và Công nghệ tiên tiến Hàn Quốc (KAIST), Viện KIST, ETRI, đóng vai trò quan trọng trong nghiên cứu và phát triển công nghệ.

Văn hóa đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp: Các tập đoàn lớn như Samsung, LG, SK luôn dành ngân sách lớn cho R&D và khuyến khích nhân viên sáng tạo. Hàn Quốc cũng rất chú trọng mở rộng hợp tác quốc tế, tiếp thu công nghệ từ Mỹ, châu Âu và đầu tư vào các công ty khởi nghiệp nước ngoài.

Hàn Quốc thành công vì có chính sách rõ ràng, đầu tư mạnh vào R&D, hệ sinh thái startup vững chắc và sự hợp tác chặt chẽ giữa các bên.

Việt Nam có thể tham khảo mô hình này để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh và vươn lên trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Vậy giải pháp nào có thể kết nối sức mạnh của người Việt trong và ngoài nước để tạo ra những thành tựu có tính chuyển đổi trong khoa học công nghệ?

Để kết nối hiệu quả, tôi nghĩ cần xây dựng mạng lưới kết nối bền vững. Chính phủ Việt Nam có thể hỗ trợ thiết lập các nền tảng trực tuyến và tổ chức các diễn đàn thường niên để kiều bào và các doanh nghiệp, viện nghiên cứu trong nước có thể gặp gỡ, trao đổi và hợp tác.

Tiếp đến là tạo cơ chế thu hút và đãi ngộ nhân tài. Nhà nước cần có các chính sách rõ ràng và hấp dẫn để thu hút chuyên gia người Việt về nước làm việc hoặc hỗ trợ từ xa. Ví dụ, có thể cung cấp các gói hỗ trợ nghiên cứu, ưu đãi thuế cho chuyên gia về nước làm startup công nghệ, hoặc hợp tác với doanh nghiệp trong nước.

Bên cạnh đó là thúc đẩy hợp tác công-tư. Các doanh nghiệp Việt Nam có thể hợp tác với kiều bào để chuyển giao công nghệ, kết nối với các quỹ đầu tư quốc tế, từ đó đẩy mạnh sự phát triển của ngành khoa học-công nghệ trong nước.

Mạng lưới Đổi mới sáng tạo Việt Nam tại Hàn Quốc (VINK) sẽ hưởng ứng Nghị quyết số 57 bằng những hoạt động như thế nào?

VINK là tổ chức phi lợi nhuận, được đăng ký hợp pháp tại Hàn Quốc và là thành viên của Mạng lưới Đổi mới sáng tạo Việt Nam do Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC) bảo trợ. Thành lập năm 2021, VINK hiện quy tụ 120 thành viên, hướng đến mục tiêu trở thành một thành tố quan trọng trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo toàn cầu.

Với sứ mệnh kết nối, chia sẻ và hợp tác, VINK đóng vai trò cầu nối giữa đội ngũ trí thức, chuyên gia Việt Nam và Hàn Quốc, khẳng định vị thế của cộng đồng khoa học người Việt tại Hàn Quốc.

Trong thời gian tới, VINK sẽ triển khai nhiều hoạt động nhằm thúc đẩy sáng tạo và hợp tác bền vững, góp phần xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, như tổ chức hội thảo, tọa đàm để chia sẻ kinh nghiệm, công nghệ mới từ Hàn Quốc để kết nối với doanh nghiệp và tổ chức trong nước.

Chúng tôi sẽ đóng vai trò cầu nối giữa các chuyên gia công nghệ người Việt tại Hàn Quốc và các startup, doanh nghiệp Việt Nam, thúc đẩy hợp tác nghiên cứu và chuyển giao công nghệ.

Cùng với việc xây dựng các chương trình đào tạo online, mentor startup Việt Nam trong các lĩnh vực AI, blockchain, công nghệ sinh học... chúng tôi cũng tạo điều kiện để các quỹ đầu tư, doanh nghiệp Hàn Quốc có thể hợp tác và đầu tư vào các dự án công nghệ của Việt Nam.

VINK tin rằng, với sự đồng hành của Chính phủ Việt Nam và sự đóng góp của cộng đồng chuyên gia kiều bào, khoa học-công nghệ Việt Nam sẽ có bước đột phá mạnh mẽ trong thời gian tới.

Xin cảm ơn ông!