Trong thời gian Trung Quốc phải “vật lộn” với các biện pháp phong tỏa gắt gao phòng dịch bệnh và trừng phạt thuế quan từ Mỹ thì nhiều “ông lớn” sản xuất của thế giới bắt đầu dần chuyển hướng đầu tư sang khu vực Đông Nam Á. Đơn cử như Tập đoàn Intel đầu tư hơn 7 tỷ USD sản xuất chip ở Malaysia, Apple AirPods và Lego xây dựng nhà máy tại Việt Nam hay Nhà sản xuất tụ điện lớn nhất thế giới và nhà cung cấp linh kiện iPhone, Murata đến Thái Lan…
Với lợi thế lao động giá rẻ, các chính sách ưu đãi về thuế và cơ sở hạ tầng, các quốc gia Đông Nam Á đang "vượt mặt" Trung Quốc, ngày càng trở nên hấp dẫn hơn trong mắt các nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt là các tập đoàn lớn.
Dù Trung Quốc đã bắt đầu mở cửa trở lại sau giai đoạn khó khăn do dịch Covid-19, nhưng các chuyên gia phân tích cảnh báo, động thái này có thể là quá muộn do các chuỗi cung ứng phức tạp phải mất vài năm để tích hợp đang dần dịch chuyển ra khỏi nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Về dài hạn, nhiều “gã khổng lồ” như Apple, Samsung, HP và Dell đang có những động thái đáng chú ý khi đưa các nhà máy sản xuất chuyển dần sang khu vực Đông Nam Á.
Nhiều hãng sản xuất có quy mô nhỏ hơn cũng đang di dời về phía Nam, nơi có giá thuê nhân công rẻ hơn nhiều lần so với ở Trung Quốc.
Bà Barbara Weisel, Giám đốc điều hành của Rock Creek Global Advisors, cho biết: “Đại dịch cho thấy rõ nhu cầu giải quyết rủi ro và tăng cường khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng. Cuộc chiến thương mại và công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc đã thúc đẩy các công ty đa dạng hóa chuỗi cung ứng của mình”.
| Trung Quốc đang mất dần sức hấp dẫn với các nhà đầu tư nước ngoài. (Nguồn: AFP) |
Khi ASEAN chiếm thế thượng phong
Đông Nam Á đã cho thấy sức hút ngay từ những năm trước khi dịch bệnh Covid-19 bùng phát, với quy mô thị trường tiêu dùng ngày càng tăng, cộng thêm sức hấp dẫn từ cơ sở hạ tầng được đổi mới, cùng lực lượng lao động giá rẻ, có tay nghề cao.
Dù Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) dự báo, tăng trưởng của khu vực ASEAN sẽ chậm lại và đạt mức 4,7% trong năm 2023 do nhu cầu tiêu dùng toàn cầu yếu đi, nhưng khu vực này vẫn đang nổi lên là một trong những điểm sáng hiếm hoi giữa bối cảnh kinh tế thế giới chìm sâu trong lạm phát, nguy cơ suy thoái, khủng hoảng năng lượng…
Báo cáo của Công ty Kiểm toán KPMG cho thấy, khu vực ASEAN dự kiến sẽ trở thành nền kinh tế lớn thứ tư thế giới vào năm 2030 với quy mô thị trường tiêu dùng lên tới 4.000 tỷ USD. Báo cáo cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của khu vực năng động này cũng như đánh giá cao sự thân thiện với nhà đầu tư của ASEAN.
Thái Lan đã rót những khoản đầu tư “khổng lồ” lớn nhất từ trước đến nay vào cơ sở hạ tầng, đặc biệt là tuyến Hành lang kinh tế phía Đông, nơi có các khu công nghiệp hàng đầu tập trung các dây chuyền lắp ráp xe điện, các công ty sinh học, hàng không… Quốc gia Đông Nam Á này cũng sẵn sàng giảm thuế cho các nhà đầu tư nước ngoài trong 5-8 năm.
Sansak Thongroichang, Giám đốc Công ty sản xuất pin mặt trời FaiFaSolar ở Chonburi chia sẻ, ông cảm thấy rất phấn khích khi các công ty nước ngoài đang chuyển dần hoạt động sang Thái Lan.
Trong khi đó, Tập đoàn Nhật Bản Murata, nhà sản xuất tụ điện cho điện thoại và nguồn điện lớn nhất thế giới đang chuẩn bị triển khai nhà máy sản xuất trị giá 90 triệu USD ở miền Bắc Thái Lan trong vài tháng tới.
Nước láng giềng Malaysia cũng đang thu hút một làn sóng đầu tư nước ngoài chuyển dịch từ Trung Quốc, doanh thu từ các nhà máy sản xuất thiết bị điện tử tại quốc gia này đã tăng 32% vào năm 2022.
Năm 2021, dòng vốn trực tiếp nước ngoài vào Malaysia đã tăng vọt lên khoảng 209 tỷ Ringgit (khoảng 46,6 tỷ USD) – mức cao nhất trong khoảng một thập kỷ rưỡi – trong đó riêng hàng điện tử đã chiếm 81,5%.
Chia sẻ về thành công của Malaysia, Farlina Said, nhà phân tích nghiên cứu an ninh và chính sách đối ngoại của Viện Nghiên cứu Chiến lược và quốc tế, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại thủ đô Kuala Lumpur, cho biết: “Lợi thế cạnh tranh của Malaysia là những kỹ năng mà chúng tôi có trong một lĩnh vực cụ thể, lĩnh vực bán dẫn”.
Ông Farlina Said cho biết thêm, Malaysia có các khu công nghệ cao và các chính sách hỗ trợ rất tốt cho nhà đầu tư: “Chúng tôi không phải là nơi rẻ nhất trong khu vực (về lao động) nhưng chúng tôi có lợi thế ở từng phân khúc cụ thể của chuỗi cung ứng”.
Cùng với Malaysia và Thái Lan, Việt Nam, nơi Apple dự định sẽ sản xuất AirPods và các bộ phận khác của iPhone trong thời gian tới, cũng đang tận dụng lợi thế về chi phí để vượt qua Trung Quốc thu hút nhà đầu tư ở các phân khúc hàng hóa giá trị thấp hơn.
“Gã khổng lồ” đồ chơi thế giới Lego của Đan Mạch mới đây cũng đã tổ chức lễ động thổ nhà máy trị giá 1 tỷ USD ở tỉnh Bình Dương, miền Nam Việt Nam. Đây sẽ là nhà máy sản xuất thứ hai của tập đoàn này ở khu vực châu Á và thứ 6 trên toàn thế giới.
| Việt Nam đang tận dụng lợi thế về chi phí để vượt qua Trung Quốc thu hút nhà đầu tư ở các phân khúc hàng hóa giá trị thấp hơn như ngành dệt may, da giầy. (Nguồn: AFP) |
Năm 2021, Việt Nam đã vượt Bangladesh, vươn lên vị trí thứ hai thế giới về xuất khẩu dệt may, chỉ đứng sau Trung Quốc.
Việt Nam cũng được chọn là “cứ điểm sản xuất” hàng đầu của các thương hiệu giày quốc tế lớn như Nike hay Adidas trong bối cảnh các “ông lớn” này đang dần dịch chuyển khỏi Trung Quốc.
Trong khi đó, Indonesia – quốc gia nổi tiếng giàu tài nguyên, được hưởng lợi từ sự bùng nổ giá của các mặt hàng như dầu cọ, than đá và Nikel cũng đang thu hút nhiều “gã khổng lồ” điện tử như Panasonic (Nhật Bản) hay LG (Hà
Trung Quốc vẫn khó để thay thế?
Lợi thế cạnh tranh của Trung Quốc so với các “đối thủ đến từ Đông Nam Á” chính là thị trường nội địa khổng lồ và kinh nghiệm trong các lĩnh vực sản xuất khi duy trì vị trí là công xưởng thế giới trong hàng thập kỷ.
Bất chấp sự gián đoạn do đại dịch Covid-19, các chuyên gia phân tích cho rằng, Trung Quốc nhiều khả năng vẫn duy trì vị thế là “người chơi thống trị” nhờ những lợi thế như ưu đãi về đầu tư, chính sách thuế thấp, cơ sở hạ tầng phát triển và nền sản xuất mạnh mẽ.
Lim, Giáo sư Kinh tế hàng đầu Trung Quốc nhận định, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới khó có thể gặp rắc rối khi mất đi một số ngành sản xuất giá trị thấp khi quốc gia này không còn lợi thế về chi phí. Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn rất khó bị đánh bại ở các phân khúc sản phẩm chuyên dụng.
“Cho đến nay, Trung Quốc không chỉ là quốc gia rẻ nhất mà còn là quốc gia duy nhất sản xuất những thứ như thước đo vít hay các ổ bi. Vì vậy, sẽ khó hơn rất nhiều để thay thế hoàn toàn Trung Quốc trong chuỗi giá trị”, ông Lim lý giải.
Sarah Tan, nhà kinh tế học tại Moody's Analytics cho rằng, khó có trung tâm sản xuất nào có thể thay thế Trung Quốc. Những thách thức của các quốc gia Đông Nam Á, theo bà Tan, là chuỗi hậu cần và phạm vi sản xuất của nhà máy còn khá khiêm tốn so với Trung Quốc, đặc biệt là khi phải đáp ứng “nhiều nhu cầu cùng lúc” từ các nhà sản xuất toàn cầu.
Britton Russell, Giám đốc của công ty tư vấn toàn cầu AlixPartners có trụ sở tại Mỹ, cho biết: “Để cạnh tranh với Trung Quốc, các quốc gia cần tiếp tục chuyển đổi không chỉ hoạt động sản xuất phải hoàn thiện tốt hơn mà còn cả ngành công nghiệp phụ trợ và chuỗi cung ứng về vật liệu”.