Đóng cửa nhà tù Guantanamo sẽ là một trong những "việc lớn" mà ông Obama làm để cải thiện quan hệ giữa Mỹ và thế giới Hồi giáo. Cái tên Guantanamo đã trở thành biểu tượng của những sai trái gắn liền cựu Tổng thống G.Bush. Hình ảnh những tù nhân mặc quần áo vàng bị bịt mắt và xích tay có vẻ không giống với một quốc gia như nước Mỹ. Tổng thống Mỹ đã giảm số tù nhân xuống dưới 200, nhưng ngay cả như vậy, thì việc không đóng cửa Guantanamo trở thành một vết nhơ của Tổng thống và khiến danh tiếng của Mỹ tiếp tục bị ảnh hưởng.
Benjamin Wittes, nhà nghiên cứu của Học viện Brookings tại Washington DC, mới đây viết trong một cuốn sách rằng, vì ông Obama không thể và không muốn đóng cửa nhà tù Guantanamo, ông nên dũng cảm thử làm một điều gì đó khác. Ông nên vẫn duy trì nó, nhưng biến nó thành một nơi xử lý một cách hợp lý những kẻ bị tình nghi là khủng bố.
Cần hiểu rằng trong khi nhiều người Mỹ xem nhà tù ở Guantanamo là tội lỗi, thì cũng có người coi đó là một điều tốt. Đơn cử, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Donald Rumsfeld trong bản hồi ký của mình cho rằng Guantanamo là giải pháp "ít tồi tệ nhất" để giữ những người bị bắt trong cuộc chiến chống khủng bố. Ở rất xa Afghansitan và dễ bảo vệ, Guantanamo không làm phức tạp quan hệ giữa Mỹ với nước chủ nhà, vì quan hệ Mỹ và Cuba vốn đã tệ hại lắm rồi. "Làm gì có lựa chọn nào khác, chẳng lẽ lại thả những kẻ đó ra và hy vọng sẽ bắt được chúng khi chúng thực hiện vụ tấn công khủng bố tiếp theo chống người Mỹ?"
Wittes ủng hộ việc đóng cửa nhà tù, nhưng lại mất lòng tin rằng việc này sẽ sớm xảy ra. Chắc chắn là ông Obama có cớ để không thực hiện lời hứa. Khó khăn nhất là bài toán làm gì với các tù nhân, khi Quốc hội Mỹ tháng 12 rồi thông qua dự luật cấm dùng tiền của Bộ Quốc phòng để đưa bất kỳ ai vào nước Mỹ.
Ông Wittes cũng cho rằng, nếu Obama không đóng cửa nhà tù, ông cũng không nên "giả vờ" là sẽ làm vậy. Ông nên thừa nhận rằng thực tế tình hình Guantanamo đã được cải thiện. Các tù nhân đã được tiếp xúc với luật sư. Lâu nay cũng không có cáo buộc về ngược đãi, các quy tắc giam giữ và quyền lợi của tù nhân cũng được bảo đảm.
Cũng theo Wittes, vì Quốc hội Mỹ cản trở việc đóng cửa, ông Obana nên nỗ lực biến Guantanamo thành của một biểu tượng của sự giam giữ theo luật pháp chứ không phải của sự ngược đãi, vô luật pháp và vi phạm các thủ tục tố tụng.
Giống như cựu Tổng thống Bush, ông Obama cho rằng một số nhân vật ở Guanatamo không thể đưa ra tòa hình sự xét xử và cũng quá nguy hiểm để trả tự do. Vậy nên đóng cửa Guantanamo chỉ mang tính biểu tượng, và còn không tệ bằng việc Mỹ sẽ tạo ra một Guantanamo ít minh bạch hơn ở nơi khác.
Phương Nguyên (Theo The Economist)