Hiệp định sơ bộ 6/3/1946: 70 năm nhìn lại

Gần cuối buổi chiều ngày 6/3/1946, tại Hà Nội, với nhãn quan chính trị sáng suốt và sự nhạy bén trước chuyển biến mau lẹ của tình hình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kịp thời ký Hiệp định sơ bộ với những điều kiện có lợi nhất cho phía Việt Nam.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
hiep dinh so bo 631946 70 nam nhin lai
Từ trái qua phải: Chủ tịch Hồ Chí Minh, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Hoàng Minh Giám, Giăng Xanh tơ ny, Ủy viên Cộng hòa Pháp ở Bắc Việt Nam, Lê-ôn Pi-nhông, Cố vấn chính trị của Cao ủy Pháp ở Đông Dương và Lu-i Ca-Pui, Đại diện Đảng Xã hội Pháp ở Việt Nam. (Ảnh do ông Nguyễn Bá Khoản chụp)

Trong bối cảnh lịch sử năm 1946, việc ký Hiệp định sơ bộ là một mẫu mực về sự nhanh nhạy trong việc đề ra và thực hiện hiệu quả sách lược ngoại giao mềm dẻo, tận dụng thời cơ, nhân nhượng có nguyên tắc mà không xa rời mục tiêu thắng lợi cuối cùng.

1. Sau cuộc gây hấn ở Sài Gòn ngày 23/9/1945, quân Pháp dựa vào sức mạnh binh lực và hỏa lực mở rộng cuộc xâm lược Đông Dương lần thứ hai, đánh chiếm dần Nam bộ, đánh lấn ra Nam Trung bộ và Trung bộ. Để có thể đưa quân ra Bắc chiếm toàn bộ Đông Dương và tránh những thiệt hại nếu xảy ra xung đột với 20 vạn quân Tưởng đang ở Bắc vĩ tuyến 16 theo Hiệp ước Posdam (7/1945), Pháp phải đạt được thỏa thuận với Trùng Khánh để có thể thực hiện việc “thay thế” quân Tưởng một cách hòa bình, bảo đảm cho việc “thay quân” được thuận lợi. Nếu không đạt được điều này, quân Tưởng ở miền Bắc Việt Nam sẽ không để Pháp đơn phương đổ quân lên Hải Phòng.

Ngày 28/2/1946, Hiệp ước Hoa - Pháp được ký. Theo thỏa uớc này, Chính quyền Tưởng đồng ý để quân Pháp vào miền Bắc Việt Nam với danh nghĩa giải giáp quân Nhật ở Bắc Đông Dương thay thế quân Tưởng. Đổi lại, Pháp có những nhân nhượng quan trọng về kinh tế và chính trị với Trùng Khánh. Về phía Tưởng, dù Hiệp định được ký nhưng các tướng lĩnh quân đội Tưởng ở Đông Dương vẫn gây khó khăn cho Pháp trong chuyện “thay quân” để đòi thêm những quyền lợi vật chất. Mặt khác, Pháp cũng buộc phải tính toán cẩn thận trước khi đưa quân ra miền Bắc Việt Nam vì muốn tránh ngọn lửa yêu nước của nhân dân Việt Nam đang bốc cao chống lại quân xâm lược, bảo vệ nền độc lập mới được giành lại. Đại tướng A. Leclerc, chỉ huy tối cao quân đội Pháp tại Viễn Đông khi đó, thừa nhận: “Chúng ta đổ bộ lên, nhưng chúng ta chắc chắn phải đụng chạm với Trung Quốc - có nghĩa là sẽ gặp những khó khăn quốc tế - và trước mặt chúng ta là cả một đất nước nổi loạn còn gay go ác liệt hơn cả Nam Kỳ”1. Điều này chỉ có thể tránh bằng cách thương lượng để đạt được một thỏa thuận ngoại giao với Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Cả Pháp và Tưởng đều muốn dàn xếp với Chính phủ Hồ Chí Minh để quân Pháp có thể đặt chân lên miền Bắc Việt Nam một cách “yên bình”.

2. Với Hiệp ước Hoa - Pháp ngày 28/2/1946, Chính quyền cách mạng của nhân dân Việt Nam phải đương đầu với một tình thế vô cùng khó khăn, bị áp đặt từ bên ngoài. Nếu phát động chiến tranh tự vệ chống lại quân Pháp ra Bắc theo Hiệp ước này, nhân dân Việt Nam ở thế bất lợi cả về chính trị và quân sự. Đó là chưa kể tới việc có nhiều nguy cơ phải chống cả quân Tưởng vẫn còn đồn trú ở đây. Để bảo vệ Chính quyền và có thêm thời gian cho toàn dân nỗ lực chuẩn bị kháng chiến, biện pháp tốt nhất khi đó là tránh đối phó cùng một lúc với nhiều kẻ thù, nhiều nguy cơ.

Với nhãn quan chính trị sáng suốt và sự nhạy bén trước chuyển biến mau lẹ của tình hình, khi cả hai đối phương đang tìm một giải pháp có thể chấp nhận được để tránh cuộc xung đột lan rộng đều cần đến phía Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kịp thời ký Hiệp định sơ bộ vào chiều 6/3/1946 với những điều kiện có lợi nhất, phù hợp với cục diện tình hình và tương quan lực lượng. Phía Pháp chấp nhận Hiệp định vì đạt được mục tiêu đưa quân ra miền Bắc, công nhận Việt Nam là một Quốc gia tự do trong khối Liên hiệp Pháp. Phía Chính phủ Việt Nam DCCH giành được lợi thế khi biến thỏa thuận song phương Pháp - Hoa thành thỏa thuận đa phương, sử dụng điều khoản “thay quân” trong Hiệp ước Pháp - Hoa để đẩy nhanh 20 vạn quân Tưởng và lũ tay sai ra khỏi miền Bắc Việt Nam nhanh chóng mà không tốn sức, loại trừ được một kẻ thù nguy hiểm của cách mạng. Điều này làm thay đổi tương quan lực lượng theo hướng có lợi cho Chính quyền cách mạng. Nhân dân Việt Nam giành được khoảng thời gian vô cùng quý báu bất chấp việc nhiều điều khoản của Hiệp định không được phía Pháp thi hành, tập trung dồn sức để kháng chiến và kiến quốc, chuẩn bị đối phó với cuộc chiến đấu đang đến gần.

3. Hiệp định sơ bộ ngày 6/3/1946 là văn bản pháp lý quốc tế đầu tiên của nước Việt Nam DCCH. Bản Hiệp định quan trọng này đã tạo cơ sở pháp lý quốc tế cho cuộc đấu tranh ngoại giao của Việt Nam sau đó, mở ra những cơ hội, mở rộng khuôn khổ của những cuộc tiếp xúc Việt - Pháp: Hội nghị trù bị Đà Lạt từ ngày 19/4 - 11/5/1946, Hội nghị Fontainebleau từ ngày 6/7 - 1/8/1946, chuyến thăm Pháp của đoàn đại biểu Quốc hội Việt Nam từ ngày 25/4 - 16/5/1946, chuyến thăm Pháp của Chủ tịch Hồ Chí Minh và bản Tạm ước 14/9/1946... Qua những hoạt động này, mặt trận đấu tranh ngoại giao được mở rộng, dư luận Pháp hiểu biết hơn về tình hình Việt Nam và quan hệ Pháp - Việt, chúng ta cũng tranh thủ thêm được thời gian để chuẩn bị lực lượng, đối phó với những âm mưu và hành động phá hoại Hiệp định sơ bộ của giới cầm quyền hiếu chiến Pháp.

Hiệp định sơ bộ cũng chứng tỏ tầm nhìn xa sáng suốt của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong lúc có nhiều giọng điệu yêu nước giả hiệu, la lối “đánh hay là chết” để kích động một bộ phận quần chúng còn chưa hiểu rõ tình thế. Trong lúc nước sôi lửa bỏng, “Phải cân nhắc kỹ lợi hại, chọn cái nào ít hại nhất mà làm. Phải làm như thế không thì bị kẹp cả hai phía: bọn Pháp và bọn Quốc dân đảng”.2

Trong thương lượng, không thể đạt được những gì mình muốn mà không trao cho đối phương một phần những thứ họ cần. Trong bối cảnh lịch sử đầy gian nan đầu năm 1946, việc ký Hiệp định sơ bộ là một quyết định sáng suốt, một mẫu mực tuyệt vời về việc thực hiện sách lược trong đấu tranh ngoại giao, về tận dụng thời cơ, về nhân nhượng có nguyên tắc.

Chúng ta muốn hòa bình, chúng ta phải nhân nhượng... nhưng tất cả mọi sự nhân nhượng đều phục vụ mục tiêu: Điều cốt tử là phải “Không ngừng một phút công việc sửa soạn sẵn sàng kháng chiến bất cứ lúc nào và ở đâu”3 “Chúng ta hòa với nước Pháp để dành thời gian, bảo toàn thực lực, giữ vững lập trường càng mau tiến tới độc lập hoàn toàn”4. Hòa khi đó chính là biện pháp để chuyển hóa thời gian thành lực lượng.

4. Ngày 7/3/1946, chưa đầy một ngày sau khi ký Hiệp định sơ bộ, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói với đồng bào trong một cuộc mít-tinh: “... chọn thương lượng thay vì đánh nhau chính là bằng chứng hiểu biết về chính trị”5. Những hoạt động ngoại giao phong phú trong sự nghiệp cách mạng vĩ đại của Người đều chứng tỏ điều đó. Xu thế hướng đến hòa bình, hợp tác và phát triển của thế giới hôm nay cũng đang đặt ra yêu cầu “hiểu biết chính trị” như vậy. Đường lối ngoại giao của Việt Nam “là bạn, là đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế” hôm nay nêu cao thiện chí hòa bình của Việt Nam trong việc giải quyết những tranh chấp, xung đột và cũng là sự “hiểu biết chính trị” theo quan điểm của Hồ Chí Minh năm xưa.

Độc lập trên hết, Tổ quốc trên hết - đó chính là điều bất biến đi cùng với ứng vạn biến, để bảo vệ Chính quyền cách mạng non trẻ của nhân dân trong bối cảnh tình hình gian nan, phức tạp, nguy hiểm những năm 1945 - 1946. Ngoại giao Việt Nam hôm nay kế thừa và càng chứng tỏ điều đó. Trước những cơ hội nhưng còn rất nhiều khó khăn, thách thức, phương hướng lớn trong đối ngoại Việt Nam được Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng xác định: “thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hoà bình, hợp tác và phát triển; đa dạng hoá, đa phương hoá trong quan hệ đối ngoại; chủ động và tích cực hội nhập quốc tế;... nhằm phục vụ mục tiêu giữ vững môi trường hoà bình, ổn định, tranh thủ tối đa các nguồn lực bên ngoài để phát triển đất nước, nâng cao đời sống nhân dân; nâng cao vị thế, uy tín của đất nước và góp phần vào sự nghiệp hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới”. Đó cũng là sự vận dụng và phát huy tinh thần cốt lõi trong Tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh.

-----

1. Dẫn lại theo Philippe Devillers (1993) - Paris - Sài Gòn - Hà Nội Tài liệu lưu trữ của cuộc chiến tranh 1944 - 1947-  Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, tr. 225.

2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2000) - Văn kiện Đảng Toàn tập - Nxb CTQG, Hà Nội , Tập 8, tr 160

3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2000) - Văn kiện Đảng Toàn tập - Sđd; tập 8; tr 46

4. Đảng Cộng sản Việt Nam (2000) - Văn kiện Đảng Toàn tập - Sđd; tập 8; tr 56

5. Philippe Devillers (1993)- Paris - Sài Gòn - Hà Nội Tài liệu lưu trữ của cuộc chiến tranh 1944 - 1947- Sđd, tr 218.

Ngô Vương Anh

Xem nhiều

Đọc thêm

Thủ tướng: Phát huy không gian sáng tạo, nâng cao chất lượng dạy và học

Thủ tướng: Phát huy không gian sáng tạo, nâng cao chất lượng dạy và học

Chiều 2/11, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính - Chủ tịch Ủy ban quốc gia Đổi mới giáo dục và đào tạo chủ trì Phiên họp ...
Khai trương trụ sở Học viện Đào tạo & Tư vấn MindTalk Talent: Nơi phát triển trí tuệ Việt - Dấu ấn 7 năm thành lập

Khai trương trụ sở Học viện Đào tạo & Tư vấn MindTalk Talent: Nơi phát triển trí tuệ Việt - Dấu ấn 7 năm thành lập

Ngày 1/11/ 2024, Học viện Đào tạo & Tư vấn MindTalk Talent chính thức khai trương trụ sở mới tại 86/42 Phổ Quang, Phường 2, Quận Tân Bình, TP. HCM. ...
Nga lên tiếng về việc Ukraine thử nghiệm thành công tên lửa mới

Nga lên tiếng về việc Ukraine thử nghiệm thành công tên lửa mới

Người đứng đầu cơ quan lập pháp Crimea Vladimir Konstantinov ngày 2/11 cáo buộc phương Tây đang bí mật cung cấp vũ khí tầm xa cho Ukraine bằng nhiều chiêu ...
Doanh nhân Mai Phương: Đam mê, tâm huyết cùng Đông trùng hạ thảo

Doanh nhân Mai Phương: Đam mê, tâm huyết cùng Đông trùng hạ thảo

Thời điểm đại dịch Covid -19 bùng phát từ năm 2020 cũng là doanh nhân Nguyễn Thị Mai Phương nhận ra tiềm năng to lớn của thị trường các sản ...
Nguy cơ nạn đói đang gia tăng, Nam Sudan cần hơn 400 triệu USD

Nguy cơ nạn đói đang gia tăng, Nam Sudan cần hơn 400 triệu USD

Liên hợp quốc kêu gọi khẩn cấp quyên góp 404 triệu USD nhằm hỗ trợ các hoạt động viện trợ nhân đạo tại Nam Sudan trong năm tới trong bối ...
Ông Nghiêm Xuân Thành giữ chức Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa

Ông Nghiêm Xuân Thành giữ chức Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa

Chiều 2/11, tại thành phố Nha Trang, Tỉnh ủy Khánh Hòa tổ chức hội nghị công bố quyết định của Bộ Chính trị về công tác cán bộ.
Bộ Ngoại giao tổ chức công bố Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023 tại Thành phố Hồ Chí Minh

Bộ Ngoại giao tổ chức công bố Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023 tại Thành phố Hồ Chí Minh

Ngày 1/11 tại Thành phố Hồ Chí Minh, Bộ Ngoại giao phối hợp với Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) tổ chức Hội thảo công bố Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023 dành ...
Đại sứ quán Việt Nam tại Saudi Arabia quảng bá sản phẩm tại Triển lãm Halal Expo

Đại sứ quán Việt Nam tại Saudi Arabia quảng bá sản phẩm tại Triển lãm Halal Expo

Từ ngày 28-30/10, Đại sứ quán Việt Nam tại Saudi Arabia đã tham dự Triển lãm Halal Expo được tổ chức tại Trung tâm Hội nghị và Triển lãm Riyadh.
Công đoàn Bộ Ngoại giao tham dự Hội thi Giới thiệu mô hình và thuyết minh ý tưởng cải cách hành chính năm 2024

Công đoàn Bộ Ngoại giao tham dự Hội thi Giới thiệu mô hình và thuyết minh ý tưởng cải cách hành chính năm 2024

Ngày 1/11, Công đoàn Viên chức Việt Nam và Bộ Nội vụ tổ chức chung khảo Hội thi Giới thiệu mô hình và thuyết minh ý tưởng cải cách hành chính.
Giá heo hơi hôm nay 2/11: Tăng, giảm trái chiều tại 2 miền Nam, Bắc; nhập khẩu thịt và phụ phẩm động vật dùng làm thực phẩm tăng nhẹ

Giá heo hơi hôm nay 2/11: Tăng, giảm trái chiều tại 2 miền Nam, Bắc; nhập khẩu thịt và phụ phẩm động vật dùng làm thực phẩm tăng nhẹ

Giá heo hơi hôm nay điều chỉnh tăng, giảm trái chiều tại thị trường miền Bắc và miền Nam, giao dịch trong khoảng 58.000 - 64.000 đồng/kg.
Hội phụ nữ ASEAN tại Ankara tổ chức hoạt động thiện nguyện

Hội phụ nữ ASEAN tại Ankara tổ chức hoạt động thiện nguyện

Hoạt động thăm Trung tâm trẻ tình thương Ankara là một trong những hoạt động được Phu nhân Đại sứ Việt Nam khởi xướng...
Đoàn đại biểu cấp cao Bộ Quốc phòng Việt Nam thăm làm việc tại tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc

Đoàn đại biểu cấp cao Bộ Quốc phòng Việt Nam thăm làm việc tại tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc

Từ ngày 29-31/10, Đoàn đại biểu do Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Thượng tướng Hoàng Xuân Chiến dẫn đầu sang thăm làm việc tại tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc.
Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023: Để chính sách song hành với thực tiễn bảo đảm quyền của người di cư

Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023: Để chính sách song hành với thực tiễn bảo đảm quyền của người di cư

Theo Phó Cục trưởng Cục Lãnh sự, Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023 cho thấy những kết quả đạt được trong xây dựng hoàn thiện chính sách liên quan đến di cư.
Đại diện Phái đoàn IOM: Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023 phản ánh nỗ lực thúc đẩy di cư an toàn

Đại diện Phái đoàn IOM: Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023 phản ánh nỗ lực thúc đẩy di cư an toàn

Theo Quyền Trưởng đại diện Phái đoàn IOM, Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023 đã góp phần củng cố vị thế quốc gia đi đầu trong việc triển khai Thỏa thuận GCM.
Công bố Hồ sơ Di cư Việt Nam với nhiều nội dung mới lần đầu tiên được cập nhật

Công bố Hồ sơ Di cư Việt Nam với nhiều nội dung mới lần đầu tiên được cập nhật

Sáng ngày 29/10, tại Hà Nội, Bộ Ngoại giao Việt Nam phối hợp với Tổ chức Di cư quốc tế (IOM) tổ chức Hội thảo công bố Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023.
Công dân Việt Nam tại Trung Đông cần chủ động tìm nơi trú ẩn

Công dân Việt Nam tại Trung Đông cần chủ động tìm nơi trú ẩn

Theo thông tin mới nhất từ cơ quan đại diện Việt Nam tại khu vực Trung Đông, các công dân Việt Nam hiện vẫn đang an toàn.
Đại sứ quán Việt Nam khuyến cáo cộng đồng người Việt đang sinh sống, học tập và làm việc tại Israel

Đại sứ quán Việt Nam khuyến cáo cộng đồng người Việt đang sinh sống, học tập và làm việc tại Israel

Căn cứ tình hình tại Israel và để đảm bảo an toàn về con người và tài sản, Đại sứ quán Việt Nam gửi thông báo đến cộng đồng người Việt tại Israel.
Tiếp tục khuyến cáo công dân Việt Nam rời khỏi Lebanon trước nguy cơ xung đột

Tiếp tục khuyến cáo công dân Việt Nam rời khỏi Lebanon trước nguy cơ xung đột

Ngày 26/9, Đại sứ quán Việt Nam tại Ai Cập kiêm nhiệm Lebanon tiếp tục đề nghị công dân Việt Nam rời khỏi quốc gia đang có nguy cơ xung đột.
Tìm hiểu các nguyên tắc trong việc lựa chọn thực đơn chiêu đãi đối ngoại

Tìm hiểu các nguyên tắc trong việc lựa chọn thực đơn chiêu đãi đối ngoại

Chiều 22/3, đã diễn ra sinh hoạt chuyên đề với chủ đề 'Các nguyên tắc trong việc lựa chọn thực đơn chiêu đãi đối ngoại'.
Khám phá văn hóa giao tiếp của đất nước vạn đảo Indonesia (Phần 2)

Khám phá văn hóa giao tiếp của đất nước vạn đảo Indonesia (Phần 2)

Là một quốc gia Đông Nam Á, Indonesia gần gũi với Việt Nam, nhưng nước này có 86% dân số theo Hồi giáo tạo nên khác biệt trong văn hoá giao tiếp.
Khám phá văn hóa giao tiếp của đất nước vạn đảo Indonesia (Phần 1)

Khám phá văn hóa giao tiếp của đất nước vạn đảo Indonesia (Phần 1)

Là quốc gia Đông Nam Á nên Indonesia gần gũi với Việt Nam, nhưng 86% dân số nước này theo Hồi giáo tạo nên khác biệt trong văn hoá giao tiếp.
Những điều cần biết để không bỡ ngỡ khi đến xứ sở hoa tulip Hà Lan

Những điều cần biết để không bỡ ngỡ khi đến xứ sở hoa tulip Hà Lan

Khi gặp một người Hà Lan bất kì, thật khó để nhận xét về địa vị hay khả năng tài chính của họ thông qua vẻ bề ngoài...
Đôi điều cần biết về văn hóa giao tiếp ở Bỉ - 'trái tim của châu Âu'

Đôi điều cần biết về văn hóa giao tiếp ở Bỉ - 'trái tim của châu Âu'

Cùng khám phá đôi nét về văn hóa giao tiếp và con người Bỉ để hiểu rõ hơn về đất nước được coi là 'trái tim châu Âu' qua bài viết dưới đây!
Những nước nào có Ngày Quốc khánh trong tháng 12?

Những nước nào có Ngày Quốc khánh trong tháng 12?

Trong tháng 12 có 12 quốc gia kỷ niệm Ngày Quốc khánh, bao gồm Romania, Lào, UAE, Thái Lan, Phần Lan, Burkina Faso, Kenya, Bhutan, Niger, Qatar...
Phiên bản di động