| Hộ chiếu vaccine Covid-19 rất có thể khiến những cộng đồng bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi đại dịch là những người bị bỏ lại phía sau. (Nguồn: Hindustantimes) |
Khả năng gây ra cuộc xung đột chính trị tiếp theo
Ý tưởng về việc các chính phủ cấp hộ chiếu trên đó ghi rõ người mang hộ chiếu đã tiêm vaccine Covid-19 hay chưa nhằm mục đích giúp các gia đình có thể sớm đoàn tụ, các nền kinh tế có thể mở cửa lại và hàng trăm triệu người đã tiêm chủng có thể quay trở lại cuộc sống bình thường ở mức độ nào đó mà không quá lo ngại về nguy cơ lây lan virus.
Hiện một số đề xuất cho rằng, người mang hộ chiếu có chứng nhận đã tiêm vaccine có thể đi tới nhiều nước, trong khi những ý kiến khác cho rằng, chỉ nên dùng hộ chiếu vaccine tại các khu vực tập trung đông người như phòng gym, phòng hòa nhạc hay quán ăn.
Dù đây mới chỉ là ý tưởng ở hầu hết các quốc gia, song Israel là nước đầu tiên trên thế giới đã thực thi việc sử dụng hộ chiếu vaccine, bởi tỷ lệ hoàn thành tiêm chủng ở nước này cao nhất thế giới. Một số quốc gia châu Âu cũng đang cân nhắc kế hoạch này. Trong khi đó tại Mỹ, Tổng thống Joe Biden đã yêu cầu các cơ quan liên bang xem xét khả năng triển khai. Nhiều hãng hàng không và ngành du lịch trên thực tế đều mong điều này sớm được áp dụng.
Tuy nhiên, mâu thuẫn giữa những người đã tiêm vaccine và những người chưa được tiêm đang gây ra những vấn đề chính trị và đạo đức hết sức nan giải. Người dân ở những nước giàu và những cộng đồng giàu có rõ ràng được ưu tiên hơn trong việc tiêm vaccine. Chính vì vậy, việc trao đặc quyền cho những người đã tiêm vaccine và thắt chặt quản lý đối với những người chưa được tiêm chủng sẽ khiến nguy cơ lây nhiễm ở những nhóm cộng đồng vốn đã có nguy cơ cao thêm phần nguy hiểm.
Áp dụng hộ chiếu vaccine cũng sẽ khiến chủ nghĩa dân tộc thời Covid-19 thêm nặng nề, bởi các chính phủ sẽ đặt quyền lợi của công dân nước mình lên trên lợi ích chung của cộng đồng toàn cầu.
Trên tạp chí Khoa học Mỹ, hai chuyên gia nghiên cứu đạo đức y tế cộng đồng Nicole Hassoun và Anders Herlitz đã nêu nhận định, hộ chiếu miễn dịch hứa hẹn sẽ đưa thế giới trở lại cuộc sống bình thường hơn, song trong bối cảnh vaccine được phân phối không đồng đều tại các quốc gia, việc làm này có thể không đúng đắn về mặt đạo đức.
Trên thực tế, một số nước từ lâu đã yêu cầu phải có giấy chứng nhận tiêm chủng một số bệnh khi nhập cảnh. Nhiều trường và nhà trẻ ở một số bang của Mỹ cũng yêu cầu điều này đối với trẻ nhập học. Tuy nhiên, do chưa có một quy chế toàn cầu về vấn đề này, việc áp dụng chính sách hộ chiếu vaccine rất dễ làm nảy sinh những khúc mắc về đặc quyền đối với các nước có tỷ lệ tiêm chủng cao.
Ở các nước phương Tây, đó thường là giới nhà giàu và da trắng. Điều này sẽ gây ra một viễn cảnh không dễ chịu khi tầng lớp da trắng được lui tới cửa hàng, sự kiện thể thao, nhà hàng, còn giới lao động da màu sẽ bị hạn chế. Việc các công sở yêu cầu xuất trình giấy tờ đã tiêm chủng vaccine cũng ảnh hưởng tới việc làm của rất nhiều người.
Lối thoát nguy hiểm
Chuyên gia y tế cộng đồng Nicole Errett, Đại học Washington cho rằng, nếu chứng nhận tiêm chủng được đưa vào hộ chiếu, những cộng đồng bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi đại dịch lại là những cộng đồng bị bỏ lại phía sau.
Bà Halima Begum thuộc Runnymede Trust, một tổ chức ủng hộ bình đẳng sắc tộc của Anh khẳng định, nếu áp dụng hộ chiếu vaccine thì tình trạng phân biệt chủng tộc, phân biệt đối xử sẽ gia tăng. Điều này sẽ làm tăng nguy cơ mất lòng tin của công chúng vào thời điểm mà chính các chính phủ cũng đang cần có được ít nhất 3/4 dân số của mình tự nguyện tiêm chủng.
Tiến sĩ Errett cũng cho rằng, cách duy nhất để tháo gỡ tình thế tiến thoái lưỡng nan này là giải quyết vấn đề bất bình đẳng trước, vì thực trạng này đã trở nên tồi tệ hơn kể từ khi đại dịch xảy ra.
Hộ chiếu vaccine cũng sẽ gây ra bất bình đẳng trong việc di chuyển giữa các quốc gia. Các loại vaccine hiện được phân phối chủ yếu ở các nước giàu, còn các nước nghèo nhất thế giới có lẽ chưa thể tiếp cận vaccine trong 2-3 năm tới.
Ngoài ra, hàng tỷ người khác sẽ gặp nhiều khó khăn vì có nhu cầu đi lại bằng đường hàng không, nhưng lại chưa được tiêm vaccine. Tiến sĩ Errett cho rằng, nếu thế giới chỉ mở cửa lại cho những người ở các nước có thu nhập cao thì đang có quá nhiều điều bất bình đẳng xảy ra.
Giới chuyên gia hiện kêu gọi các chính phủ hãy chờ đợi để có thể cùng nhau đưa ra các tiêu chuẩn quốc tế đồng nhất cho hộ chiếu vaccine trước khi mở cửa cho khách du lịch, bởi các tiêu chuẩn không đồng đều có thể dẫn đến những nguy cơ hoặc bị biến thành trò chơi địa chính trị.
Thách thức của thế giới ngay từ khi đại dịch mới bùng phát là làm sao để các nước hợp tác mang lại điều tốt đẹp nhất cho toàn thế giới chứ không chỉ mang lại những điều tốt đẹp cho riêng một đất nước nào. Tuy nhiên, vượt qua thách thức này rất khó.
Ví dụ điển hình là những gì đã và đang diễn ra tại EU. Một số quốc gia châu Âu như Tây Ban Nha và Hy Lạp vốn chủ yếu dựa vào du lịch đang nỗ lực thúc đẩy khối này sớm thông qua hộ chiếu vaccine. Trong khi đó Đức và Pháp còn nhiều do dự, ít nhất là cho tới thời điểm này, bởi việc có tỷ lệ tiêm chủng thấp đồng nghĩa với nguy cơ nảy sinh nhiều bất lợi nếu áp dụng chính sách hộ chiếu vaccine.
Chính phủ các nước muốn áp dụng hộ chiếu vaccine để có thể mở cửa lại nền kinh tế, người dân nhìn nhận việc có hộ chiếu vaccine sẽ giúp họ trở lại cuộc sống bình thường trong khi các chuyên gia y tế cộng đồng hy vọng hộ chiếu sẽ giúp giảm bớt tình trạng lây nhiễm.
Tuy nhiên, hiện chưa có thỏa thuận nào nêu rõ đâu là mục đích chính của việc áp dụng hộ chiếu vaccine. Hơn nữa, để có thể áp dụng hộ chiếu vaccine, một số câu hỏi vẫn rất cần có lời giải đáp như tiêm một liều đầu tiên đã được cấp hộ chiếu vaccine luôn hay phải tiêm đủ liều? Vaccine của Nga và Trung Quốc có được công nhận không? Khi nào thì một người có quyền lựa chọn không tiêm vì lý do tôn giáo hoặc bệnh nền?