Hội đồng Bảo an quý III: Việt Nam tiếp tục thể hiện tinh thần trách nhiệm, tích cực

Trong quý III năm nay, thế giới tiếp tục chịu ảnh hưởng nặng nề kéo dài bởi đại dịch Covid-19, tác động đa chiều đến quá trình thích ứng và phục hồi kinh tế-xã hội bền vững.

Xu hướng cạnh tranh, cọ xát lợi ích chiến lược giữa các nước lớn, nhất là giữa Mỹ-Trung Quốc, Mỹ-Nga tiếp tục bộc lộ rõ nét trên nhiều lĩnh vực địa chính trị khác nhau.

Mỹ và các đồng minh củng cố những tập hợp lực lượng hiện có hoặc mới hình thành như nhóm Bộ tứ (gồm Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Australia), AUKUS (gồm Mỹ, Australia và Anh), vừa tăng cường gắn kết, song cũng tạo ra những rạn nứt mới.

Dưới sự chủ trì luân phiên của Pháp, Ấn Độ và Ireland (Chủ tịch HĐBA tháng 7, 8 và 9), HĐBA tiến hành 82 cuộc họp cấp Đại sứ trở lên về các vấn đề phức tạp phát sinh ở tất cả các khu vực và thảo luận nhiều vấn đề chủ đề đa dạng.

HĐBA đã thông qua 35 văn kiện chính thức, trong đó có 15 Nghị quyết. Đáng chú ý, từ tháng 7, HĐBA tiến hành trở lại hình thức họp trực tiếp tại Trụ sở LHQ, đánh dấu bước thích ứng với trạng thái bình thường mới.

Tình hình Afghanistan được quan tâm hàng đầu

Trong quý III, các vấn đề khu vực nổi cộm đã được thảo luận sôi nổi tại HĐBA.

Tại châu Á, điểm nóng được quan tâm hàng đầu là Afghanistan do nhiều lo ngại của các nước, tổ chức quốc tế trước những khó khăn bất lường về nhân đạo, nữ quyền, tự do, dân chủ và an ninh sau khi Taliban trở lại nắm quyền.

Trước ưu tiên hàng đầu là sớm khôi phục hòa bình, ổn định, bảo vệ thường dân và các cơ sở hạ tầng thiết yếu ở Afghanistan, HĐBA đã thông qua Nghị quyết 2593 cho phép sơ tán công dân nước ngoài và người Afghanistan khỏi đất nước và Nghị quyết 2596 gia hạn nguyên trạng hoạt động của Phái bộ hỗ trợ của LHQ tại Afghanistan (UNAMA).

Bên cạnh đó, Mỹ và một số nước châu Âu hai lần đề nghị họp HĐBA về vấn đề Triều Tiên để bày tỏ quan ngại trước việc Triều Tiên nhiều lần thử tên lửa.

Trong quý III, HĐBA chỉ tổ chức 1 cuộc họp về Myanmar với sự tham dự của Bộ trưởng Ngoại giao Brunei trên cương vị Đặc phái viên của Chủ tịch ASEAN.

Tại cuộc họp, các nước tiếp tục đánh giá cao vai trò trung tâm, tích cực của ASEAN trong thực hiện Đồng thuận 5 điểm, tuy nhiên nhiều nước chia sẻ lo lắng về bế tắc trong thúc đẩy giải pháp về Myanmar.

Tình hình Trung Đông-châu Phi tiếp tục thu hút sự quan tâm, thảo luận hàng đầu tại HĐBA.

Nổi bật là việc Nga và Mỹ đạt thỏa thuận về việc gia hạn cơ chế viện trợ nhân đạo qua biên giới Syria, giúp giảm căng thẳng về một trong những hồ sơ gây tranh cãi nhiều nhất giữa Nga và các nước phương Tây những năm qua.

Nhiều vấn đề khác tại châu Phi như Libya, CH Trung Phi, Tây Phi – Sahel, Mali, Somalia, CHDC Congo, Nam Sudan, Yemen tiếp tục nối dài xu hướng bất ổn, phức tạp, hầu như không đạt tiến triển về chính trị, an ninh.

Hai phiên thảo luận mở nổi bật

Về các vấn đề chủ đề, HĐBA đã thảo luận 9 vấn đề chủ đề đa dạng, nhiều ý nghĩa như an ninh biển, biến đổi khí hậu, đại dịch Covid-19, khoa học công nghệ và gìn giữ hòa bình, bảo vệ thường dân trong xung đột vũ trang.

Thảo luận mở Cấp cao về An ninh khí hậu do Thủ tướng Ireland chủ trì ngày 23/9 đã cho thấy nhận thức chung rộng rãi về tính chất nghiêm trọng của biến đổi khí hậu đối với sự sống của nhân loại, khoảng cách lớn giữa cam kết và hành động của cả thế giới, và sự cấp thiết ngăn chặn tác động tiêu cực, sâu rộng của biến đổi khí hậu.

Thảo luận mở Cấp cao về An ninh biển do Thủ tướng Ấn Độ chủ trì ngày 9/8 đã cho thấy quan tâm cao, đa dạng của các nước về an ninh biển ở các khía cạnh khác nhau. Lần đầu tiên HĐBA thông qua một Tuyên bố Chủ tịch về chủ đề an ninh biển, tạo cơ sở quan trọng cho việc thiết lập khuôn khổ thảo luận rộng rãi của cộng đồng quốc tế về vấn đề này.

Đặc biệt, các nước Mỹ, Anh, Pháp chủ động chỉ trích các hành vi “bắt nạt”, “đe dọa” tại Biển Đông, ủng hộ Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982 và Phán quyết của Tòa Trọng tài trong vụ kiện Biển Đông.

Bên cạnh đó, HĐBA đã thông qua 2 Nghị quyết về chủ đề gìn giữ hòa bình là tăng cường sử dụng công nghệ trong gìn giữ hòa bình (do Ấn Độ đề xuất) và chuyển tiếp từ gìn giữ hòa bình sang xây dựng hòa bình (do Ireland giới thiệu), được cả 15 nước thành viên đồng tác giả, cho thấy đây tiếp tục là điểm chung lớn của các nước thành viên HĐBA.

Việt Nam đóng góp trách nhiệm

Trong quý III, Việt Nam tiếp tục tham gia HĐBA trên tinh thần độc lập, tự chủ, tích cực, trách nhiệm và cân bằng.

Việt Nam duy trì quan hệ hợp tác tích cực với các nước trong và ngoài HĐBA, nhất là các nước Ủy viên thường trực (Mỹ, Anh, Pháp, Nga và Trung Quốc), trao đổi thường xuyên với các nước ASEAN, các nước Không liên kết, đang phát triển và phát triển như Cuba, Ai Cập, Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc, Morocco, Israel, Belarus về các diễn biến, thảo luận cùng quan tâm tại HĐBA.

Nổi bật, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã tham dự và có bài phát biểu quan trọng tại Phiên thảo luận Cấp cao về An ninh khí hậu do Thủ tướng Ireland chủ trì ngày 23/9, trong đó nhấn mạnh các ảnh hưởng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu đối với hòa bình, an ninh thế giới và phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính lần đầu tiên tham dự và có bài phát biểu quan trọng tại Phiên thảo luận Cấp cao về An ninh biển do Thủ tướng Ấn Độ chủ trì ngày 9/8, trong đó nhấn mạnh ý nghĩa quan trọng của biển và đại dương đối với sự phát triển của các quốc gia, dân tộc và đề cao vai trò của ASEAN trong điều phối hợp tác về an ninh biển tại Biển Đông.

Việc Lãnh đạo Cấp cao Việt Nam tham dự hai sự kiện điểm nhấn quan trọng của HĐBA nói trên đã tiếp tục khẳng định mạnh mẽ đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa của Đại hội lần thứ XIII của Đảng.

Đồng thời, sự tham gia của các Lãnh đạo Cấp cao lần này cũng thể hiện sự quan tâm, đóng góp trách nhiệm của Việt Nam về những vấn đề được cộng đồng quốc tế quan tâm hàng đầu hiện nay, cũng là các vấn đề trực tiếp liên quan đến lợi ích sát sườn của Việt Nam; góp phần củng cố quan hệ hợp tác nhiều mặt với 2 nước chủ trì là Ấn Độ và Ireland.

Đối với một số vấn đề quốc tế và khu vực phức tạp, Việt Nam tiếp tục xử lý khéo léo, thỏa đáng, bảo đảm lập trường nguyên tắc và lợi ích quốc gia.

Đáng chú ý, về vấn đề Myanmar, với tư cách là nước ASEAN duy nhất tại HĐBA, Việt Nam đã đóng góp tiếng nói cân bằng, tích cực, kêu gọi cộng đồng quốc tế ủng hộ và hỗ trợ thiết thực cho những nỗ lực triển khai Đồng thuận 5 điểm của ASEAN.

Về Afghanistan, Việt Nam khẳng định lập trường nguyên tắc ủng hộ giải pháp chính trị tại Afghanistan do người dân Afghanistan dẫn dắt và làm chủ; đề cao vai trò hỗ trợ của LHQ và các đối tác quốc tế trên cơ sở Hiến chương LHQ và luật pháp quốc tế.

Đối với cơ chế viện trợ nhân đạo xuyên biên giới cho Syria, Việt Nam khẳng định ủng hộ việc gia hạn cơ chế này để đáp ứng nhu cầu cứu trợ nhân đạo cho người dân Syria trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Syria.

Trên cương vị là Chủ tịch Ủy ban theo dõi thực hiện Nghị quyết của HĐBA về Nam Sudan, Việt Nam đã tích cực thúc đẩy đối thoại giữa Nam Sudan với Mỹ và các nước là thành viên Cơ quan liên Chính phủ về Thương mại (IGAD) tại New York để góp phần thực thi các tiêu chí tiến tới dỡ bỏ cấm vận vũ khí đối với Nam Sudan.