Hội nghị thượng đỉnh Bộ tứ ở Delaware: Như một lời chia tay…

Hội nghị thượng đỉnh Bộ tứ ban đầu dự kiến tổ chức tại Ấn Độ, song đã được chuyển đến Mỹ để phù hợp với lịch trình các nhà lãnh đạo tham dự khóa họp 79 Đại hội đồng Liên hợp quốc tại New York.

Quyết định đăng cai cuộc gặp với sự hiện diện của các nhà lãnh đạo Australia, Ấn Độ và Nhật Bản tại Wilmington, thay vì New York, phản ánh cách tiếp cận ngoại giao mang tính cá nhân của ông Joe Biden, thể hiện cam kết chắc nịch trong việc duy trì và củng cố các liên minh của Mỹ trong chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Hội nghị thượng đỉnh sẽ đánh dấu cuộc gặp trực tiếp thứ 4 giữa ông chủ Nhà Trắng với các Thủ tướng Anthony Albanese (Australia), Narendra Modi (Ấn Độ) và Thủ tướng Kishida Fumio (Nhật Bản), qua đó, tái khẳng định tầm quan trọng của Bộ tứ trong việc chống lại ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực.

Hội nghị thượng đỉnh Bộ tứ là "sự phản ánh mối quan hệ cá nhân của ông (Biden) với từng nhà lãnh đạo Bộ tứ và tầm quan trọng của Bộ tứ đối với tất cả các quốc gia chúng tôi". (Tuyên bố ngày 12/9 của Nhà Trắng)

"Mỏ neo" quan trọng

Chính quyền ông Biden đã nhấn mạnh tầm quan trọng của Bộ tứ kể từ năm 2021, định vị đây là một "mỏ neo" để giải quyết các thách thức an ninh ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Nhà Trắng coi Bộ tứ là phản ứng chính trước sự quyết đoán ngày càng tăng cả về quân sự và kinh tế của Trung Quốc, đặc biệt ở Biển Đông.

Các quan chức cấp cao nước này cho biết, Hội nghị thượng đỉnh sắp tới sẽ tập trung vào việc củng cố hợp tác y tế, cứu trợ thiên tai và an ninh hàng hải — những lĩnh vực mà Bộ tứ đã đạt những bước tiến đáng kể trong thời gian qua.

Chia sẻ với CNN, một quan chức cấp cao nhận xét, "Bộ tứ chứng minh rằng khu vực này coi trọng hành động tập thể, cho phép chúng ta thúc đẩy hòa bình và ổn định, bất chấp những thách thức do Trung Quốc đặt ra".

Các mục tiêu cụ thể từ Hội nghị thượng đỉnh dự kiến bao gồm một sáng kiến quan trọng về y tế và an ninh y tế toàn cầu, hợp tác nhân đạo và các nỗ lực nhằm tăng cường quan hệ Đối tác Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương nhận thức trong lĩnh vực hàng hải (IPMDA), sáng kiến hướng tới chia sẻ thông tin giữa Bộ tứ với các đối tác trên toàn bộ khu vực.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi cùng Tổng thống Mỹ Joe Biden, Thủ tướng Australian Anthony Albanese và Thủ tướng Nhật Bản Fumia Kishida tại Thượng đỉnh Quad lần thứ 3 tại Hiroshima, Nhật Bản hôm 20/5/2023. (Nguồn: ANI)

Tổng thống Mỹ Joe Biden gặp các nhà lãnh đạo khác của Bộ tứ tại Hiroshima, Nhật Bản ngày 20/5/2023. (Nguồn: ANI)

Sự chuẩn bị cho tương lai

Trong bối cảnh Hội nghị thượng đỉnh Bộ tứ diễn ra vài tuần trước cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, ông Biden và các nhà lãnh đạo đặt mục tiêu bảo đảm tương lai của Bộ tứ vẫn đi đúng hướng. Các quan chức đang xúc tiến để nhóm vẫn là ưu tiên chính sách đối ngoại lưỡng đảng tại Mỹ, trong đó có việc tài trợ dài hạn từ ngân sách quốc gia và sự hỗ trợ của cơ quan lập pháp cho các sáng kiến của Bộ tứ.

Bất chấp việc ông Biden sắp rời nhiệm sở vào tháng Giêng tới, Bộ tứ được kỳ vọng sẽ tồn tại lâu dài. Theo vị quan chức giấu tên, "mặc dù Bộ tứ là nền tảng cho di sản Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Tổng thống Biden, nhưng đang trở thành một thể chế sẽ tiếp tục định hình bối cảnh địa chính trị của khu vực".

Hội nghị thượng đỉnh sắp tới cũng sẽ là lời tạm biệt Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio, người sẽ từ chức sau khi quyết định không tái tranh cử Chủ tịch đảng Dân chủ tự do (LDP) cầm quyền. Người kế nhiệm Kishida được kỳ vọng sẽ duy trì cam kết đầy đủ của Tokyo đối với Bộ tứ.

Tăng cường liên minh trong thời điểm then chốt

Cách tiếp cận của ông Biden đối với Bộ tứ mang tính cá nhân sâu sắc, vốn được định hình từ niềm tin của ông đối với việc thúc đẩy mối quan hệ chặt chẽ với các nhà lãnh đạo nước ngoài. Khi chuyển hướng tập trung vào chính sách đối ngoại trong những tháng cuối nhiệm kỳ, ông chủ Nhà Trắng dự kiến sẽ tiếp tục hợp tác với các đối tác quốc tế, với lịch tham dự các Hội nghị thượng đỉnh G20 tại Brazil và Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC) tại Peru vào tháng 11 tới.

Đội ngũ của ông cũng đang tính đến các chuyến đi tới Đức và châu Phi, cùng với cuộc đối thoại đang diễn ra với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Căng thẳng với Trung Quốc, đặc biệt liên quan đến các liên minh của Mỹ ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, vẫn là vấn đề trọng tâm khi đương kim Tổng thống tìm cách củng cố di sản của mình trong ngoại giao toàn cầu.

Ý nghĩa lịch sử và sự chú ý toàn cầu

Hội nghị thượng đỉnh Delaware sắp tới sẽ là lần đầu tiên ông Biden tiếp đón các nhà lãnh đạo thế giới tại quê nhà kể từ khi nhậm chức. Vào năm ngoái, ông đăng cai cuộc gặp với Thủ tướng Nhật Bản Kishida và Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol tại Trại David, bước đi được coi là tăng cường hợp tác ba bên trong khu vực.

Quyết định cuộc gặp thượng đỉnh Bộ tứ tại Wilmington cũng phản ánh tiền lệ trong lịch sử của các Tổng thống Mỹ khi tiếp đón các nhà lãnh đạo nước ngoài tại các địa điểm mang dấu ấn cá nhân, chẳng hạn như hội đàm của ông George W Bush với Tổng thống Nga Vladimir Putin diễn ra tại trang trại Texas vào năm 2001 và việc ông Barack Obama tổ chức Hội nghị thượng đỉnh NATO tại quê nhà Chicago vào năm 2012.

Tổng thống Biden dành nhiều ngày cuối tuần ở Wilmington, Del., đi nhà thờ và mua sắm tại Jos. A. Bank. (Nguồn: AP)

Tổng thống Biden dành nhiều dịp cuối tuần ở Wilmington, bang Delaware, đi nhà thờ và mua sắm tại Jos. A. Bank. (Nguồn: AP)

Ông Joe Biden sinh ra tại thị trấn Scranton, bang Pennsylvania, lớn lên ở Williongton, bang Delaware. Ông theo học Đại học Delaware và Đại học Luật Syracuse, khởi đầu sự nghiệp chính trị từ bang Delaware.

Mong đợi và kỳ vọng

Trọng tâm của Hội nghị thượng đỉnh ngày 21/9 sẽ là tăng cường các quan hệ đối tác hiện có, song các nhà lãnh đạo cũng sẽ hướng tới mục tiêu mang lại kết quả hữu hình trên nhiều lĩnh vực. Các sáng kiến về y tế và an ninh dự kiến sẽ đóng vai trò nổi bật, cùng với các kế hoạch chống lại sự quyết đoán của Trung Quốc ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Khi Mỹ chuẩn bị cho cuộc bầu cử quan trọng vào tháng 11 tới, các nhà lãnh đạo thế giới sẽ theo dõi chặt chẽ để xem liệu những nỗ lực của ông Biden nhằm củng cố các liên minh trong khu vực có được tiếp tục trong chính quyền tiếp theo hay không, dù Phó Tổng thống Kamala Harris hay cựu Tổng thống Donald Trump lên nắm quyền từ năm 2025.

Với việc ông Kishida từ chức và ông Biden sắp mãn nhiệm, Hội nghị thượng đỉnh vào vài ngày tới sẽ là cuộc hội ngộ lần cuối cùng giữa các nhà lãnh đạo này trong khuôn khổ Bộ tứ. Cuộc gặp, như một lời chia tay, nhưng cũng có thể đại diện cho một thời điểm quyết định không chỉ đối với khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương mà còn đối với trật tự toàn cầu nói chung.

Hội nghị thượng đỉnh Bộ tứ ở Delaware: Như một lời chia tay…

Nhóm Bộ tứ (Quad) vốn là khuôn khổ hợp tác giữa 4 nước gồm Australia, Ấn Độ, Nhật Bản và Mỹ nhằm phối hợp hành động trong những nỗ lực viện trợ nhân đạo và cứu trợ thảm họa sau trận sóng thần năm 2004 khiến 228.000 người ở 14 quốc gia trong khu vực Ấn Độ Dương thiệt mạng.

Năm 2007, nhóm chính thức thành lập nhưng mãi đến những năm gần đây, cơ chế đối thoại an ninh giữa 4 nước mới hợp tác sâu rộng để đối phó với thách thức từ Trung Quốc.

Được tái khởi động vào năm 2017, Bộ tứ ngày càng chủ động và có nhiều cuộc đối thoại cấp cao. Sau nhiều cuộc họp của quan chức cấp cao, cuộc họp cấp Bộ trưởng Ngoại giao đầu tiên diễn ra vào ngày 31/5/2019. Lãnh đạo 4 nước họp trực tuyến vào tháng 3/2021, trước khi lần đầu gặp trực tiếp vào tháng 11 cùng năm tại Washington D.C, Mỹ. Cuộc gặp thượng đỉnh gần đây nhất của Bộ tứ diễn ra tại Hiroshima, Nhật Bản bên lề Hội nghị thượng đỉnh G7.

Mặc dù Trung Quốc gọi Bộ tứ là “NATO châu Á”, nhưng không có thỏa thuận phòng thủ chung nào được đưa ra giữa 4 quốc gia thành viên. Thay vào đó, Bộ tứ tìm cách tăng cường hợp tác kinh tế, ngoại giao và quân sự. Tầm nhìn chung của nhóm về một khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do, rộng mở và toàn diện là một thách thức trực tiếp đối với tham vọng khu vực của Trung Quốc.