Trong những tuần trước khi cuộc chiến bùng nổ tại thành phố lớn thứ hai Iraq này, các chỉ huy quân đội Mỹ cũng tái khẳng định chiến thắng sẽ đến một cách nhanh chóng. Tuy nhiên, trên thực tế, các tay súng thánh chiến vẫn đang kiểm soát một nửa thành phố và giai đoạn khó khăn nhất của cuộc chiến vẫn chưa bắt đầu.
Trong lúc gấp rút đánh bật IS khỏi thành trì Mosul, lực lượng an ninh Iraq dường như đã đánh giá thấp khả năng gây sát thương của các tay súng khủng bố. Mặc dù bị áp đảo về mặt số lượng, các chiến binh thánh chiến đã sử dụng lực lượng bắn tỉa, bẫy mìn, mìn tự chế và hàng trăm phần tử đánh bom tự sát để cầm chân quân đội Iraq. Mạng lưới đường hầm phức tạp tại Mosul cũng cho phép IS thoát khỏi những vụ không kích từ máy bay chiến đấu Mỹ, đồng thời phục kích lực lượng Iraq trong khu vực vốn tưởng đã an toàn.
| Các binh sĩ quân đội Iraq tiến về tấn công Mosul. (Nguồn: AP) |
Việc chiến đấu trong nội đô Mosul cũng gây thiệt hại nặng nề cho quân đội Iraq. Nhiều đơn vị thuộc lực lượng đặc nhiệm Iraq (ISOF), dẫn đầu cuộc tấn công vào thành phố, đã chết hoặc bị thương hơn một nửa. Liên hợp quốc (LHQ) cho biết gần 2.000 binh sĩ Iraq đã thiệt mạng trên toàn quốc chỉ riêng trong tháng 11/2016, gấp 3 lần so với tháng 10 - khi cuộc chiến Mosul mới bắt đầu. Chính quyền Baghdad từ chối công bố con số thương vong, đồng thời trong tháng 12/2016, việc tấn công trên bộ đã dừng lại, trong khi các chỉ huy Iraq chờ đợi viện quân tới.
Đến nay, lực lượng an ninh Iraq với sự hỗ trợ của liên quân do Mỹ đứng đầu đã chiếm nửa phía Đông của thành phố. Ngày 19/2, hơn 4 tháng kể từ khi bắt đầu cuộc chiến, quân đội Iraq đã phát động giai đoạn tiếp theo của chiến dịch: chiếm lại phía Tây Mosul. Giao tranh dự báo sẽ khốc liệt hơn. Đường đi hẹp ở trong thành phố buộc quân đội Iraq phải rời xe bọc thép, khiến cho họ dễ dàng trở thành con mồi của các cuộc đánh bom tự sát và các tay bắn tỉa của IS.
Ngoài ra, số lượng dân thường lớn ở Tây Mosul sẽ khiến chiến dịch trở nên phức tạp hơn. Chính phủ Iraq đã thả truyền đơn kêu gọi người dân, ít nhất là 750.000 người, ở lại trong nhà của họ. Nhưng với các cuộc giao tranh ác liệt và gây nhiều thương vong đang diễn ra, LHQ cho rằng hơn một nửa dân ở Tây Mosul sẽ rời bỏ nhà cửa đi lánh nạn. Trước đó, 160.000 người đã chạy trốn khỏi phía Đông thành phố và những làng mạc lân cận.
Lầu Năm Góc cho rằng nhiều thủ lĩnh cấp cao của IS đang bắt đầu rời khỏi Raqqa, thành trì đầu não của nhóm ở Syria, khi các cuộc không kích nhằm vào thành phố này ngày càng dữ dội. Trong lúc lực lượng bộ binh do người Kurd dẫn đầu từ từ bao vây Raqqa, những kẻ buôn lậu đang giúp các chiến binh IS chạy trốn khỏi chiến trường hay đào ngũ sang các nhóm chiến binh Hồi giáo đối lập khác tại Syria. Hỗ trợ tài chính của IS (chủ yếu từ thuế, dầu mỏ và tiền chuộc) cũng đã suy giảm đáng kể, từ mức cao nhất 1,9 tỷ USD trong năm 2014 xuống còn 870 triệu USD trong năm 2016.
Sự sụp đổ của cả Mosul và Raqqa, mà các chỉ huy Mỹ tin rằng có thể xảy ra chỉ trong vòng 6 tháng, sẽ là một đòn giáng mạnh vào các chiến binh thánh chiến. Mặc dù vậy, IS cho thấy chúng có khả năng chống trả tốt. Tổ chức này đã bắt đầu chuyển sang chiến thuật du kích, với tần suất các vụ đặt bom xe ở Baghdad và phía Đông Mosul ngày càng tăng. Trong bối cảnh đó, có thể nói, các chiến binh IS có thể đang ở thế bất lợi nhưng không dễ bị đánh bại hoàn toàn.