Các xu hướng chiến lược đã và đang tác động mạnh đến châu Phi

TIN LIÊN QUAN
	Mỹ bỏ bê, Nga tranh thủ gia tăng ảnh hưởng tại châu Phi
	Nước Pháp có đang “xoay trục” và "trở về" với châu Phi?

Johannesburg là một trong những đô thị bùng nổ của châu Phi, một trung tâm kinh tế quan trọng của Nam Phi. (Nguồn: DGB)

Thứ nhất, châu Phi vẫn đang phát triển

Tăng trưởng kinh tế của lục địa này tiếp tục theo quỹ đạo đi lên, với GDP cả năm ước đạt 4%, tăng so với mức 3,5% năm 2018 và 2,1% năm 2016. Ngoài các nền kinh tế lớn của châu Phi như Angola, Nigeria và Nam Phi với mức tăng trưởng trung bình 2,5%, một nửa các nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất thế giới hiện thuộc về Lục địa đen với tốc độ tăng trưởng 5% trong 5 năm qua, cao hơn mức 3,6% trung bình toàn cầu. Những quốc gia này bao gồm Burkina Faso, Tanzania, Uganda, Kenya, Senegal, Benin, Ghana và Côte d’Ivoire.

Tuy nhiên, triển vọng tăng trưởng tích cực trên đối diện nhiều nguy cơ, đặc biệt là mức nợ của nhiều chính phủ ngày càng tăng và lo ngại về tính bền vững của các khoản nợ. 14 trong 55 quốc gia châu Phi đang gặp khó khăn hoặc có nguy cơ nợ cao. Mức nợ tăng bắt nguồn từ sự sụt giảm của quá trình sản xuất và lưu thông hàng hóa, khoảng cách lớn về tài chính cơ sở hạ tầng và nhu cầu tăng ngân sách dành cho an ninh ở các quốc gia bị ảnh hưởng bởi các mối đe dọa khủng bố.

Thứ hai, khu vực thương mại tự do châu Phi trở nên thực tế

Hiệp định thương mại tự do châu Phi (AfCFTA) có hiệu lực từ ngày 30/5/2019, sau khi 24 quốc gia thành viên đệ trình hồ sơ phê chuẩn thỏa thuận này. AfCFTA được thị trường châu lục tiếp nhận vào ngày 7/7/2019 cùng sự kỳ vọng đây là “nhân tố thay đổi tình hình kinh tế” với tiềm năng tăng thương mại nội khối thêm 25%, tương đương khoảng 50-70 tỷ USD, vào năm 2040.

Dù vậy, để hiện thực hóa những triển vọng của AfCFTA, vẫn còn nhiều điều cần giải quyết, bao gồm tổ chức lại hầu hết các thỏa thuận về Quy chế tối huệ quốc (MFN) giữa tất cả các quốc gia thành viên, giải quyết các vấn đề xoay quanh quy tắc xuất xứ, chậm trễ trong đưa ra các biện pháp thuận lợi hóa thương mại trên toàn lục địa và khoảng cách mua sắm giữa các chính phủ, doanh nghiệp cũng như người dân châu lục.

Thứ ba, một năm với nhiều cuộc bầu cử

Năm 2019, hơn 20 quốc gia châu Phi đã tổ chức bầu cử theo kế hoạch, trong đó có các cuộc bầu cử tổng thống, quốc hội và chính quyền địa phương. Nhìn chung, giới phân tích nhận định nhiều lãnh đạo đương nhiệm tiếp tục níu kéo quyền lực dưới vỏ bọc của cuộc bầu cử nhưng đang dần làm suy yếu các thể chế dân chủ.

Sự suy giảm trong nền dân chủ, đặc biệt tỷ lệ người nghèo tham gia bỏ phiếu giảm, là một xu hướng đáng lo ngại, đồng thời cho thấy yêu cầu lớn hơn của người dân đối với việc tăng cường quản trị và lãnh đạo.

Nga lần đầu tiên tổ chức hội nghị thượng đỉnh với các quốc gia châu Phi tại thành phố Sochi, tháng 10/2019. (Nguồn: Reuters)

Thứ tư, gia tăng tình trạng nước ngoài can dự vào châu Phi

Những diễn biến trong suốt thập kỷ qua đã cho thấy sự gia tăng lợi ích của các cường quốc bên ngoài đối với châu Phi và những nước này đang kêu gọi tăng cường quan hệ ngoại giao, chiến lược và thương mại với "Lục địa đen". Mối quan tâm mới cùng sự cạnh tranh địa chính trị của các cường quốc toàn cầu và các nước lớn khu vực trên lục địa cho thấy tầm quan trọng địa chiến lược của châu Phi.

Năm 2019, số lượng lớn hội nghị thượng đỉnh được tổ chức ở bên ngoài châu lục với vai trò trung tâm của châu Phi, như Hội nghị Thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác châu Phi-Trung Quốc (FOCAC), Hội nghị quốc tế Tokyo về phát triển châu Phi (TICAD), Hội nghị Thượng đỉnh Nga-châu Phi... có ý nghĩa sâu rộng đối với các thỏa thuận ngoại giao và an ninh phù hợp với quan hệ đối tác toàn cầu của châu Phi.

Thứ năm, gia tăng xung đột vào bạo lực

Xu hướng xung đột và bạo lực trong năm 2019 ở châu Phi đã cho thấy sự gia tăng số lượng các tác nhân xung đột và bản chất xuyên quốc gia của các mối đe dọa cũng như các lỗ hổng. Những số liệu phân tích cho thấy sự gia tăng của các nhóm phiến quân và các tay súng thánh chiến, mối liên kết chặt chẽ hơn giữa tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia và các phần tử cực đoan bạo lực tại châu Phi và Trung Đông, cũng như sự gia tăng về tần suất và quy mô của bạo loạn, biểu tình.

Các cuộc tấn công của các chiến binh có liên hệ với tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng ở tỉnh Cabo Delgado, miền Bắc Mozambique, đã làm dấy lên mối lo ngại về sự hiện diện của IS ở các vùng lãnh thổ mới và việc các nhóm chiến binh địa phương gia nhập tổ chức khủng bố này.