Khai mạc Hội nghị Cấp cao ASEAN 37: Định vị chỗ đứng phù hợp cho ASEAN trong thế giới thời kỳ hậu Covid-19

TGVN. Sáng nay, 12/11, Lễ khai mạc Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37 và các Hội nghị Cấp cao liên quan đã diễn ra tại Hà Nội dưới sự chủ trì của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc.

Đại biểu tham dự Lễ khai mạc Hội nghị Cấp cao ASEAN 37 sáng 12/11.

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân, Chủ tịch Đại hội đồng Nghị viện Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (AIPA) lần thứ 41, Phó Chủ tịch thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng, Trưởng đoàn đại biểu Việt Nam tại AIPA-41 cùng Lãnh đạo các Ban ngành của Đảng và Chính phủ, Đại sứ các nước ASEAN và Ngoại giao đoàn tại Hà Nội đã đến dự.

Lãnh đạo các nước ASEAN, Tổng Thư ký ASEAN và các khách mời cũng cùng dự từ gần 20 đầu cầu trên thế giới.

Vai trò tiên phong, nòng cốt của ASEAN được ghi nhận

Phát biểu chào mừng Hội nghị, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng cho rằng, đại dịch Covid-19 bùng phát đã cướp đi sinh mạng của hàng triệu người dân, làm đảo lộn cuộc sống toàn cầu và tác động nghiêm trọng đến thành quả kinh tế - xã hội được tích lũy hàng thập kỷ qua.

Theo Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú trọng, trên nền bức tranh nhiều gam màu của thế giới, những điểm sáng về hợp tác trong việc đối phó với các thách thức đang được ghi nhận ở Châu Á - Thái Bình Dương, với vai trò tiên phong, nòng cốt của ASEAN.

Trong năm 2020, các nước ASEAN đều đã thể hiện bản lĩnh và quyết tâm, nỗ lực vượt qua nhiều khó khăn, thách thức. Từ cam kết chính trị ở cấp cao nhất đến các biện pháp triển khai đồng bộ, nhịp nhàng của cả bộ máy cũng như giữa các quốc gia thành viên đã chứng kiến tinh thần gắn kết và chủ động thích ứng của ASEAN được thể hiện mạnh mẽ trong phòng ngừa, kiểm soát Covid-19 cũng như khắc phục hậu quả dịch bệnh, hỗ trợ người dân và doanh nghiệp, đẩy mạnh phục hồi kinh tế.

Niềm tin của người dân đối với khả năng ứng phó dịch bệnh của các chính phủ trong khu vực đều ở mức cao. ASEAN đã thành công trong việc duy trì ổn định các hoạt động, giữ vững vai trò, vị thế của mình trong năm qua. Các đối tác tiếp tục coi trọng và ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN. Xu hướng đối thoại, hợp tác và liên kết có cơ sở ngày càng vững chắc trong bối cảnh khu vực và thế giới ngày nay.

“Chủ tịch Hồ Chí Minh của chúng tôi đã từng khẳng định ‘Đoàn kết là sức mạnh’. Chỉ có thông qua hợp tác, tin cậy và chung sức, đồng lòng, ASEAN và thế giới mới có thể cùng nhau vượt qua mọi khó khăn, thách thức, khôi phục và tăng trưởng kinh tế, duy trì hoà bình, ổn định và phát triển bền vững”. (Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng)

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng cũng cho rằng con đường trước mắt còn không ít trở ngại. Những tổn thất cả về người, về của mà hàng chục triệu người dân trong khu vực phải gánh chịu do thiên tai và dịch bệnh trong năm qua thật nặng nề.

Người dân ASEAN đang trông đợi lãnh đạo các quốc gia đề ra những biện pháp hợp tác hiệu quả và quyết liệt hơn nữa để kiểm soát tốt các làn sóng lây nhiễm mới, đồng thời duy trì các hoạt động và cùng các doanh nghiệp vực dậy nền kinh tế, hỗ trợ ổn định cuộc sống, bảo đảm sự nghiệp an sinh xã hội cho tất cả các vùng, miền và mọi người dân của các quốc gia.

Theo Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, định vị chỗ đứng phù hợp cho ASEAN trong thế giới thời kỳ hậu Covid-19 là một vấn đề lớn. Mong muốn và ý chí mạnh mẽ giữ gìn một khu vực hòa bình, ổn định, đoàn kết và thống nhất trên cơ sở luật pháp quốc tế, đã và cần tiếp tục trở thành giá trị cốt lõi của Đông Nam Á và Cộng đồng ASEAN.

Trong bối cảnh mới, các nước ASEAN cần thể hiện bản lĩnh, tích cực phối hợp để hiện thực hóa những sáng kiến và kế hoạch phục hồi, với những phương thức hoạt động và hợp tác mới, thực chất và hiệu quả hơn. Các khuôn khổ đối thoại và hợp tác ở khu vực với ASEAN giữ vai trò trung tâm càng cần phải phát huy đầy đủ giá trị. ASEAN có thể đóng góp tích cực, hiệu quả hơn nữa vào nỗ lực thúc đẩy hợp tác đa phương, đề cao luật pháp quốc tế và củng cố hệ thống đa phương quốc tế với Liên Hợp Quốc là nòng cốt.

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước khẳng định, Việt Nam luôn chủ trương giữ vững độc lập, tự chủ, đa phương hoá, đa dạng hoá quan hệ đối ngoại; là bạn, là đối tác tin cậy và thành viên tích cực, có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế, phấn đấu vì hoà bình, hợp tác và phát triển.

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước cũng nhấn mạnh, với vai trò là Chủ tịch ASEAN năm 2020, trên tinh thần “gắn kết và chủ động thích ứng", Việt Nam trân trọng sự đoàn kết, ủng hộ, hỗ trợ quý báu từ các quốc gia thành viên, các đối tác và bạn bè của ASEAN để Cộng đồng ASEAN vững vàng vượt qua các thách thức, giữ vững đà liên kết, xây dựng cộng đồng và củng cố vai trò trung tâm của ASEAN, xây dựng khu vực Đông Nam Á hoà bình, hữu nghị, hợp tác, trung lập và ổn định.

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng phát biểu chào mừng tại Lễ khai mạc Hội nghị Cấp cao ASEAN 37. (Ảnh: Nguyễn Hồng)

Xem xét mở lại lối đi chung cho công dân ASEAN tại các cửa khẩu

Trong bài phát biểu khai mạc Hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã nhắc lại những tác động mà đại dịch Covid-19, thiên tai, bão lũ, hạn hán… với đời sống kinh tế - xã hội, và cho biết, Chính phủ các nước ASEAN đã đoàn kết cùng hành động ngay từ những ngày đầu.

Theo Thủ tướng, từ giữa tháng 2/2020, Chủ tịch ASEAN đã ra Tuyên bố về Ứng phó chung của ASEAN trước bùng phát dịch Covid-19. Giữa tháng 4/2020, khi Covid-19 mới bùng phát, trên tinh thần Gắn kết và Chủ động thích ứng, đã diễn ra cuộc họp Cấp cao đặc biệt ASEAN và ASEAN+3 về ứng phó với dịch Covid-19, lãnh đạo các nước ASEAN và các đối tác đã có những cam kết mạnh mẽ. Tiếp đó tới Cấp cao ASEAN 36, họp tháng 6/2020, các quốc gia thành viên ASEAN đã triển khai hành động mạnh mẽ ở cả cấp quốc gia và khu vực. Quỹ ứng phó Covid-19 của ASEAN công bố tại Hội nghị Cấp cao ASEAN 36 nhận được cam kết ủng hộ tới 10 triệu USD, sẵn sàng hỗ trợ nhu cầu chống dịch của các quốc gia.

Thủ tướng cho biết tại Cấp cao ASEAN lần thứ 37 lần này sẽ lập Kho dự phòng vật tư y tế khẩn cấp của ASEAN và thông qua Khung chiến lược ứng phó các tình huống y tế khẩn cấp của ASEAN. Với hỗ trợ của Nhật Bản, ASEAN thống nhất sẽ hành động thành lập Trung tâm khu vực ứng phó các tình huống y tế khẩn cấp và dịch bệnh.

Thủ tướng cũng cho biết, về tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, hợp tác trên 3 trụ cột vẫn được triển khai tích cực, đúng tiến độ qua kết quả đánh giá giữa kỳ các Kế hoạch tổng thể thực hiện Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025.

Thủ tướng nhấn mạnh nhu cầu cần thiết nâng cao năng lực thể chế và khả năng vận hành hiệu quả của bộ máy ASEAN để thích ứng với các yêu cầu, đòi hỏi tình hình mới, và cho biết việc Rà soát triển khai Hiến chương ASEAN là rất cần thiết và tại Hội nghị ASEAN lần thứ 37, các nhà Lãnh đạo sẽ cho ý kiến chỉ đạo về nhiệm vụ quan trọng này.

“Thực hiện nhiệm vụ kép vừa chống dịch, vừa thúc đẩy phục hồi, chúng ta sẽ chính thức thông qua tại Hội nghị lần này Khung phục hồi tổng thể ASEAN và Kế hoạch triển khai cụ thể cho cả 3 trụ cột. Các kế hoạch duy trì ổn định chuỗi sản xuất và cung ứng, đẩy mạnh kết nối và khôi phục giao thương trong khu vực đang được khẩn trương thúc đẩy. Hình thành khuôn khổ đi lại an toàn cho doanh nhân, nhà đầu tư trong bối cảnh Covid-19. Trước mắt, chúng ta có thể xem xét mở lại lối đi chung cho công dân ASEAN tại các cửa khẩu", Thủ tướng nói.

Tiếp cận cân bằng và hài hòa, giữ vững vai trò trung tâm của ASEAN

Theo Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, ba phần tư thế kỷ đã trôi qua kể từ khi Thế chiến II kết thúc, nhưng hòa bình và an ninh thế giới chưa thực sự bền vững. Năm qua, hòa bình, ổn định càng trở nên mong manh bởi các nguy cơ chất chồng đến từ hành xử khó đoán định của các quốc gia, cạnh tranh, cọ xát giữa các nước lớn, hệ thống đa phương quốc tế chịu nhiều thách thức, các vấn đề an ninh phi truyền thống, các xu thế cực đoan ngày càng trở nên gay gắt.

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại Lễ khai mạc Hội nghị Cấp cao ASEAN 37. (Ảnh: Nguyễn Hồng)

Nhận thức được lợi thế và nguy cơ đặt ra với khu vực, ASEAN trên tinh thần tự cường, đã tỉnh táo và kiên định tiếp cận cân bằng và hài hòa, giữ vững vai trò trung tâm, không bị chao đảo, cuốn vào các dòng xoáy biến động thế giới và khu vực.

Thủ tướng bày tỏ hoan nghênh Tuyên bố của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN nhân kỷ niệm 53 năm thành lập hiệp hội, đã khẳng định quyết tâm duy trì khu vực Đông Nam Á hòa bình, an ninh, ổn định và trung lập.

“ASEAN cũng đã thể hiện nhất quán lập trường nguyên tắc và cam kết mạnh mẽ xây dựng Biển Đông, nơi có tuyến hàng hải huyết mạch của khu vực và toàn cầu, trở thành vùng biển hòa bình và ổn định, an ninh và an toàn cho tự do lưu chuyển hàng hóa, nơi mà khác biệt, tranh chấp được giải quyết bằng các biện pháp hòa bình, nơi pháp luật được tôn trọng, tuân thủ và các giá trị chung được khẳng định. Đề cao ý nghĩa của UNCLOS 1982, là khung khuôn khổ cho mọi hoạt động trên biển, chúng ta trông đợi sớm hoàn thành Bộ Quy tắc Ứng xử trên Biển Đông COC hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, UNCLOS 1982”, Thủ tướng nói.

Thủ tướng cũng cho biết, trong 75 năm qua, với vai trò thúc đẩy của Liên hợp huốc thông qua các Tuyên bố và Nghị quyết quan trọng, thế giới và khu vực đạt những tiến bộ đáng khích lệ trong thúc đẩy bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ. Nhân dịp này, sẽ lần đầu tiên tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh lãnh đạo nữ ASEAN để đại diện lãnh đạo nữ từ các nước trực tiếp lên tiếng về vai trò của phụ nữ thúc đẩy phát triển bền vững trong thế giới hậu Covid-19.

Định hướng hợp tác trong giai đoạn tới

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37 và Cấp cao giữa ASEAN với các Đối tác sẽ có ý nghĩa quan trọng trong hoàn tất triển khai các ưu tiên đề ra của năm 2020 và định hướng hợp tác trong giai đoạn tới.

Theo Thủ tướng, trước hết, ASEAN cần tập trung nguồn lực và nỗ lực ở mức cao nhất để từng bước đẩy lùi nguy cơ dịch bệnh Covid-19, sớm có vaccine phòng bệnh cũng như phương thức điều trị hữu hiệu, nâng cao năng lực y tế dự phòng để đáp ứng tốt nhất với các tình huống y tế khẩn cấp, bảo vệ sức khỏe và tính mạng của người dân. Song song với đó, cần đẩy mạnh các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp khôi phục sản xuất, kinh doanh, việc làm và sinh kế cho người dân. Các Hội đồng Cộng đồng ASEAN khẩn trương bắt tay thực hiện Khung phục hồi tổng thể của ASEAN và Kế hoạch triển khai ngay sau hội nghị này.

“Đoàn kết và tự cường, ASEAN sẽ vững vàng vượt lên các thách thức, hướng tới cuộc sống ấm no, thịnh vượng cho hơn 600 triệu người dân, đóng góp hiệu quả cho hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực và trên thế giới”. (Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc)

Góp phần tái định hình thế giới sau Covid-19, ASEAN cần xác lập vị trí của mình trong sự dịch chuyển sức mạnh kinh tế-chính trị giữa các quốc gia cũng như những điều chỉnh của chuỗi sản xuất-cung ứng toàn cầu. Lợi thế cạnh tranh sẵn có của ASEAN cần được bổ sung thêm các giá trị của khoa học công nghệ tiên tiến, năng lực chuyển đổi số, nguồn nhân lực chất lượng cao cũng như khả năng đa dạng hóa các thị trường đầu vào và đầu ra.

Thứ hai, phát triển đồng đều, bền vững, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong xây dựng Cộng đồng ASEAN, nhất là khi dịch bệnh, thiên tai đang đe dọa làm suy giảm tăng trưởng của cả khu vực. ASEAN khẳng định cam kết và tình đoàn kết trong thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng, miền và các quốc gia, gắn kết và hài hòa các nỗ lực phát triển tiểu vùng, như Mekong, khu vực phát triển Đông ASEAN, với tiến trình phát triển chung của ASEAN.

Thứ ba, hòa bình, ổn định là điều kiện tiên quyết để phục hồi và phát triển. Ổn định chỉ có được khi quan hệ quốc tế được duy trì dựa trên luật lệ, các quốc gia cùng tôn trọng, hiểu biết, đối thoại, hợp tác và tin cậy lẫn nhau. ASEAN sẽ tiếp tục phát huy vai trò trung tâm trong dẫn dắt các tiến trình đối thoại và hợp tác sâu rộng ở khu vực; gắn kết sự tham gia, đóng góp của các đối tác vào các vấn đề thuộc quan tâm và lợi ích chung, ứng phó hữu hiệu với các thách thức.

Cũng theo Thủ tướng, các Hội nghị cấp cao lần này sẽ thông qua các tuyên bố quan trọng với các Đối tác, trong đó có: Tuyên bố kỷ niệm 15 năm tiến trình EAS; Tuyên bố về tăng cường hợp tác ASEAN+3 trong nâng cao năng lực tự cường kinh tế tài chính trước các thách thức đang nổi lên; kết thúc đàm phán và ký kết Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), khẳng định quyết tâm mạnh mẽ về tự do hóa thương mại và liên kết của ASEAN và các đối tác.

Bên cạnh đó, tại hội nghị lần này, Cuba, Colombia và Nam Phi sẽ tham gia Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC). Hội nghị cũng sẽ thông qua Bản tường trình về bản sắc ASEAN, các khuyến nghị của Hội đồng Điều phối ASEAN về khuyến khích treo cờ ASEAN tại các quốc gia thành viên; việc sử dụng ASEAN ca trong các hoạt động chính thức của ASEAN và vinh danh các cá nhân, tổ chức đóng góp thiết thực cho sự phát triển của ASEAN…