| Tám trong tổng số 15 thẩm phán của Tòa án Tối cao Israel nhất trí bác bỏ Luật cơ bản sửa đổi do chính phủ nước này đề xuất. (Nguồn: Reuters) |
Quyết định nhận được sự ủng hộ của 8 trong tổng số 15 thẩm phán.
Theo đó, TATC đã phán quyết "vô hiệu" đối với Luật cơ bản sửa đổi do chính phủ của ông Netanyahu đề xuất và Knesset thông qua hồi tháng 7/2023. Đạo luật này hạn chế quyền vô hiệu hóa của TATC đối với các quyết định của chính phủ mà họ thấy không hợp lý.
Lý do TATC đưa ra là bản sửa đổi đã lược bỏ một điều khoản quan trọng cho phép tòa án bác bỏ các quyết sách của cơ quan hành pháp và lập pháp nếu xét thấy có sự "bất hợp lý" hoặc chưa được xem xét kỹ lưỡng.
Bên cạnh đó, hầu hết các thẩm phán cũng nhất trí duy trì quyền thẩm định tư pháp của TATC đối với các dự luật sửa đổi của Luật cơ bản. Do Israel không có hiến pháp nên lâu nay, quyền của TATC can thiệp vào các quyết định của bộ máy lập pháp và hành pháp vẫn được coi là điểm chốt chặn cuối cùng.
Đề xuất sửa đổi nói trên là thành phần chính của gói cải cách tư pháp do chính phủ liên minh của Thủ tướng Benjamin Netanyahu đưa ra ngay sau khi nhậm chức.
Gói cải cách này đã tạo ra làn sóng biểu tình phản đối triền miên kể từ đầu năm 2023 và chỉ dừng lại sau ngày 7/10, khi xảy ra vụ tấn công của phong trào Hồi giáo Hamas nhằm vào Israel.
Phản ứng trước phán quyết từ TATC, đảng Likud của ông Netanyahu ra tuyên bố cho rằng, đây là quyết định "đi ngược lại với ý chí đoàn kết của nhân dân, nhất là trong bối cảnh chiến tranh".
Bộ trưởng Tư pháp Israel Yariv Levin, một đồng minh của Thủ tướng Netanyahu và là "kiến trúc sư" của kế hoạch cải tổ tư pháp, đã chỉ trích quyết định của TATC, bình luận rằng, phán quyết thể hiện "sự đối lập với tinh thần đoàn kết cần có để những người lính giành chiến thắng ở mặt trận".
Tuy nhiên, khẳng định phán quyết "sẽ không làm chúng tôi nản lòng", ông Levin nói rõ: "Khi chiến dịch đang diễn ra trên các mặt trận khác nhau, chúng tôi sẽ tiếp tục hành động với sự kiềm chế và có trách nhiệm".
Trong khi đó, lãnh đạo phe đối lập, cựu Thủ tướng Yair Lapid lại cho rằng, "quyết định của TATC đã khép lại một năm đầy khó khăn của xung đột, chia rẽ đất nước từ bên trong và dẫn đến thảm kịch tồi tệ nhất trong lịch sử".
Mặc dù vậy, phán quyết của TATC cũng chưa hẳn là cuối cùng. Về lý thuyết, chính phủ Israel có thể trình lại từ đầu đối với Luật cơ bản sửa đổi, với lý do nó đã bị bác bỏ tại tòa với tỷ lệ chênh lệch sít sao, và hai trong số thẩm phán tham gia đã nghỉ hưu (mặc dù vẫn giữ quyền bỏ phiếu).
Thậm chí, chính phủ có thể không tuân thủ với lý do phán quyết được đưa ra dựa trên "tính hợp lý" - một vấn đề thường gây tranh cãi.
Trong cả hai trường hợp, việc không tuân thủ phán quyết của TATC đều sẽ gây ra những hệ lụy nghiêm trọng, thậm chí khủng hoảng hiến pháp, nhất là trong bối cảnh Israel đang đối mặt với cuộc chiến đầy khó khăn tại Dải Gaza.