Tác giả của cuốn "Nhật Bản hóa: Thế giới có thể học được gì từ những thập kỷ đã mất của Nhật Bản", nhà báo William Pesek mới đây đưa ra nhận định, khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vạch ra kế hoạch 5 năm mới nhất nhằm thống trị nền kinh tế toàn cầu, "ông ta sẽ thấy rất nhớ vị Tổng thống Mỹ thứ 45 Donald Trump một cách tuyệt vọng".
| Ông Tập Cận Bình và ông Joe Biden tại Los Angeles, Mỹ, tháng 2/2012. (Nguồn: AP) |
Cho nền kinh tế Mỹ “tập gym”
Chắc chắn không thích những thách thức về thuế quan, lệnh cấm doanh nghiệp hay những dòng tweet ác ý từ Nhà Trắng, nhưng ông Tập Cận Bình đã không bỏ lỡ 4 năm qua.
Còn giờ đây, điều tối quan trọng với Bắc Kinh và cũng đang khiến ông Tập Cận Bình phải lo ngại chính là những điều mà người tiền nhiệm của đương kim Tổng thống Mỹ Joe Biden đã không làm. Những động thái cũ của chính quyền ông Trump có thể không đáng lo ngại bằng những kế hoạch mới của ông Biden.
Khi cựu Tổng thống Donald Trump đùa giỡn với các cuộc chiến thương mại kiểu những năm 1980, khiến nền kinh tế đi xuống và đẩy nước Mỹ vào thế yếu hơn xét trên khía cạnh cạnh tranh. Thay vì xây dựng sức mạnh kinh tế và đổi mới ở quê nhà, ông Trump đã tìm cách đánh bại đối thủ bằng cách ngăn chặn và mặc nhiên cho rằng, mình đã chiến thắng.
Ngược lại, ông Joe Biden có một quan điểm khác với người tiền nhiệm. Vị Tổng thống Mỹ thứ 46 đang chuẩn bị cho nền kinh tế lớn nhất thế giới “tập gym” và bắt tay thực hiện kế hoạch 5 năm.
Bước đầu tiên là đánh bại dịch Covid-19, thúc đẩy mạnh mẽ chương trình tiêm vaccine toàn dân và tiếp theo là nỗ lực đẩy nhanh chương trình kích thích kinh tế khủng chưa từng có, trị giá 1.900 tỷ USD.
Cách làm khác khiến Bắc Kinh phải lo ngại
Sẽ có một khởi đầu tốt nếu những vết thương do dịch Covid-19 được chữa lành đầu tiên.
Kế hoạch tiếp theo của ông Biden là đầu tư lớn cho cơ sở hạ tầng, thắt chặt các yêu cầu mua sắm chính phủ, loại bỏ Trung Quốc ra khỏi chuỗi cung ứng và tăng cường thực thi chống độc quyền - điều khiến Bắc Kinh phải tạm dừng “tấn công” và làm khó các nhà đầu tư.
Bởi dù cần kiềm chế tầm ảnh hưởng của Trung Quốc đến mức nào, Mỹ vẫn phải cạnh tranh thực sự với quốc gia đông dân nhất thế giới.
Về kế hoạch xoay trục sang châu Á, nhiệm kỳ tổng thống 2009-2017 của ông Barack Obama chủ yếu dành để giải quyết hậu quả từ cuộc suy thoái kinh hoàng Lehman năm 2008. Trước đó, những năm 2001-2009, cựu Tổng thống George W. Bush lại bị chi phối bởi các cuộc chiến tranh ở Trung Đông, chứ không phải Trung Quốc.
Cựu Tổng thống Obama đã thử sức với khả năng kêu gọi hợp tác đa phương. Kết quả là, quan hệ Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) mà ông tập trung thúc đẩy từng là cơn ác mộng tồi tệ nhất của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Một nhóm 12 quốc gia, chiếm 40% GDP toàn cầu với mục tiêu trở thành đối trọng với nền kinh tế đông dân nhất thế giới.
Tuy nhiên, ông Trump đã làm cho năm 2017 của ông Tập trở nên “rất tuyệt vời”, bằng cách rút Washington ra khỏi thỏa thuận TPP ngay khi ông lên nắm quyền tại Nhà Trắng.
Chủ tịch Trung Quốc đã tiến thêm một bước trong năm ngoái khi lấp đầy khoảng trống của nước Mỹ bằng Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) gồm 15 quốc gia, mà trong đó tầm ảnh hưởng của Trung Quốc khó mà phủ nhận.
Hiện tại, tân Tổng thống Biden có thể đặt vấn đề trở lại với TPP và phát triển vị thế thành viên của mình hay không còn chưa rõ. Nhưng kế hoạch được ông Biden triển khai có vẻ đang đưa nước Mỹ trở lại đường đua đúng nghĩa.
Nền kinh tế Mỹ đã quay trở lại với mục tiêu tăng năng suất, tăng cường giáo dục và nâng cấp cơ sở hạ tầng lạc hậu, từ lưới điện, viễn thông đến đường sắt cao tốc, đồng thời thúc đẩy giảm lượng khí thải, carbon.
Trung Quốc sẽ phải đối mặt với các kế hoạch mới của nước Mỹ - bắt tay với Nhật Bản, Hàn Quốc… và các đồng minh công nghệ cao khác để xây dựng chuỗi cung ứng bền vững và mạnh mẽ cho chip bán dẫn và các sản phẩm chiến lược khác. Và hơn hết, các kế hoạch mới đều lấy mục tiêu ít phụ thuộc hơn vào nền kinh tế thứ hai thế giới.
Không ngạc nhiên khi Trung Quốc bác bỏ những nỗ lực trên. Bắc Kinh từng cho rằng, các nỗ lực để tách rời các chuỗi cung ứng từ chíp bán dẫn, pin dung lượng lớn, dược phẩm và các vật liệu trọng yếu như đất hiếm ra bên ngoài Trung Quốc là không thực tế.
Tuy nhiên, có thể những nhận định trên chỉ đúng trong thời gian trước khi ông Biden lên nắm quyền. Mọi việc nay đã khác khi hợp tác đa phương đã trở lại Nhà Trắng.
Phân tích trên tờ Nikkei, nhà báo William Pesek cho rằng, ít nhất trong kỷ nguyên Biden, Mỹ và Trung Quốc có thể cạnh tranh nhiều hơn là cãi nhau. Trong “thế giới của ông Trump” có tồn tại một khái niệm gọi là “đầu hàng”. Nhưng trên thực tế, quy mô của nền kinh tế Trung Quốc và tham vọng của Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ không thể bị khuất phục bằng thuế đánh vào hàng hóa, hay nỗ lực bóp nghẹt những gã khổng lồ công nghệ như Huawei Technologies, Ant Group hay Tencent Holdings.
Tổng thống Joe Biden đã chọn một cách khôn ngoan là tìm cách đưa nước Mỹ trở lại cuộc đua công nghệ cho năm 2025 và hơn thế nữa.
Trước đó, trong khi cựu Tổng thống Donald Trump mang nhiên liệu hóa thạch trở lại nền kinh tế, thì Trung Quốc của ông Tập đã tranh thủ thời cơ đầu tư hàng nghìn tỷ USD để sở hữu tương lai của hàng không vũ trụ, trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, tiền tệ kỹ thuật số, xe điện, tiến bộ mạng thế hệ thứ năm (5G), năng lượng tái tạo, robot, chất bán dẫn và khai thác các kỳ lân công nghệ để biến Thung lũng Silicon ở phía Đông thành hiện thực.
Không giống như ông Trump, ông Biden muốn chi hàng trăm tỷ USD và khởi đầu là 300 tỷ USD, cho nghiên cứu và phát triển mới ngành công nghệ Mỹ, nhằm duy trì vị trí dẫn đầu.
Tuy nhiên, ông ấy sẽ phải đặt ra bài toán hiệu quả nhất, để có thể vượt qua kết quả 4 năm mà ông Tập và đội ngũ của mình đã có được.
Về phía ông Tập, Trung Quốc cũng có những mối ràng buộc và phụ thuộc vào nền kinh tế Mỹ. Tuy nhiên, Bắc Kinh hiện đã quyết đặt cược vào các công nghệ mới, từ sinh học, xe điện và chip máy tính… với mục tiêu dần rời bỏ sự phụ thuộc vào doanh nghiệp Mỹ như Intel, Nvidia và Qualcomm.
Tương lai vẫn còn đang ở phía trước, cuộc cạnh tranh thực sự giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới mới chỉ bắt đầu.