Khủng hoảng người tị nạn Haiti: Bài toán khó của Washington

Hà Nam
Chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden thời gian qua đã phải hứng chịu nhiều chỉ trích với quyết định trục xuất người tị nạn Haiti tập trung dọc biên giới.
Theo dõi Baoquocte.vn trên

Việc các quốc gia trục xuất người xin tị nạn trở lại nơi họ có thể phải đối mặt với nhiều nguy hiểm là một hành động không phù hợp về cả nghĩa vụ đạo đức cũng như pháp lý trong quan hệ quốc tế. Đó là lý do chính khiến Tổng thống Mỹ Joe Biden gần đây đã phải hứng chịu nhiều chỉ trích khi ông quyết định thực hiện điều này với người di cư từ Haiti.

Thực chất, đây là vấn đề không có gì mới mẻ với Washington. Ông Biden cũng chỉ là một trong rất nhiều đời Tổng thống Mỹ phải đối mặt với sự phẫn nộ từ phía dư luận trong việc giải quyết “bài toán khó” này.

Chính phủ Mỹ đã trục xuất hàng loạt người tị nạn Haiti
Thời gian qua, chính phủ Mỹ đã trục xuất hàng nghìn người tị nạn Haiti ở khu vực biên giới Mỹ-Mexico. (Nguồn: Getty)

"Giấc mơ Mỹ" đầy chông gai

Haiti, quốc đảo ở vùng Caribbean thường xuyên phải đối mặt với các thảm họa thiên tai và tình hình an ninh bất ổn từ thập niên 70 của thế kỷ 20 cho tới nay. Do đó, trong thời gian này, liên tiếp cho những làn sóng di cư từ Haiti và điểm đến mơ ước luôn là Mỹ.

Năm 1991, khi giới quân sự dẫn đầu bởi tướng Raoul Cedras tiến hành lật đổ chính quyền của cựu Tổng thống Jean Bertrand Aristide, hàng ngàn người dân Haiti đã tháo chạy khỏi đất nước trên những con tàu hướng về bờ biển nước Mỹ.

Người đứng đầu Nhà Trắng khi đó là Tổng thống George H. W. Bush đã không cho phép người tị nạn Haiti cập bờ. Thay vào đó, ông đã ra lệnh cho lực lượng tuần duyên tiếp cận và hộ tống đoàn thuyền tới một trại tập trung nằm trong khu căn cứ quân sự của nước này ở đảo Guantanamo.

Tại trại tập trung Guantanamo, hơn 12.000 người Haiti đã được Cơ quan Di trú và Nhập tịch (INS) tiến hành phỏng vấn để cung cấp quy chế tị nạn. Tuy nhiên, chỉ có vỏn vẹn 300 trường hợp được cấp giấy phép tị nạn, trong khi hầu hết số người còn lại đều được phân loại vào nhóm người di cư nhằm mục đích kinh tế và buộc phải lên máy bay để trở về Haiti.

Trớ trêu thay, sau quá trình kiểm tra y tế, hầu hết số người này lại có kết quả dương tính với HIV/AIDS. Do quốc hội Mỹ đã thông qua lệnh cấm nhập cảnh đối với các trường hợp nhiễm HIV vào năm 1987, nhóm người tị nạn này sau đó đã không được phép đặt chân lên đất Mỹ.

Thế nhưng, việc gửi trả các trường hợp này về Haiti cũng sẽ là một hành động vi phạm các điều khoản của Đạo luật về người tị nạn của Mỹ năm 1980, cũng như Công ước về vị thế người tị nạn năm 1951 mà Washington đã phê chuẩn. Vì vậy, 300 người này vẫn phải tiếp tục ở lại trong trại tập trung.

Điều kiện sống trong khu trại vốn đã nghèo nàn nay lại ngày càng xuống cấp, dẫn tới việc nhiều trường hợp nảy sinh ý định tự tử hoặc tuyệt thực dài ngày để phản đối, trong khi một số khác miễn cưỡng xin được hồi hương.

Sau đó, Tổng thống Bill Clinton tiếp tục “dội gáo nước lạnh” vào hy vọng của người tị nạn Haiti khi quyết định không đảo ngược chính sách nhập cư của người tiền nhiệm, cho dù đã từng lên tiếng phản đối các trại tập trung trong chiến dịch tranh cử của mình.

Những nỗ lực đấu tranh chỉ thực sự đưa tới kết quả vào tháng 7/1993, khi thẩm phán Sterling Johnson - người từng mô tả trại tập trung tại Guantanamo như một “nhà tù HIV” - chính thức đệ đơn yêu cầu chính phủ Mỹ phải có nghĩa vụ đưa người tị nạn tới bất kỳ quốc gia nào khác ngoài Haiti.

Hứng chịu thêm cả sức ép từ dư luận trong nước, chính quyền Clinton đã buộc phải thỏa thuận với các luật sư đại diện cho người tị nạn và không tiến hành kháng cáo, đồng nghĩa với việc cho phép người tị nạn được chuyển từ Guantanamo tới Mỹ.

Dù đã đặt được chân lên “xứ cờ hoa”, nhưng tương tự như các nhóm người di cư da màu khác, cuộc sống của công dân Mỹ gốc Haiti vẫn phải đối mặt với rất nhiều khó khăn do tình trạng phân biệt chủng tộc.

Người dân tại Miami xuống đường biểu tình chống lại việc Mỹ trục xuất người tị nạn Haiti. (Nguồn: Getty)
Người dân tại Miami xuống đường biểu tình chống lại việc Mỹ trục xuất người tị nạn Haiti. (Nguồn: Getty)

Chính sách nhập cư hà khắc thời ông Trump

Tới đầu năm 2010, Haiti đã phải hứng chịu trận động đất kinh hoàng, với con số thương vong lên tới hơn 200.000 người, tiếp tục đẩy quốc đảo này rơi vào một cuộc khủng hoảng mới.

Một làn sóng di cư mới lại bùng phát. Tuy nhiên, lần này Mỹ lại không còn là lựa chọn hàng đầu. Thay vào đó, các nước tại khu vực Nam Mỹ, đặc biệt là Brazil, trở thành mục tiêu mới của dòng người tị nạn Haiti dù sau đó tất cả đều bàng hoàng khi nhận ra điều kiện sống ở Brazil nói riêng và khu vực Nam Mỹ nói chung cũng không hề thuận lợi như mong đợi.

Các trại tị nạn ở Brazil thường trong tình trạng quá tải và điều kiện vệ sinh đều xuống cấp rất nghiêm trọng. Bản thân chính phủ nước này cũng không có ý định cải thiện điều kiện sống cho người tị nạn, bất chấp lời kêu gọi từ phía các tổ chức nhân đạo quốc tế.

Thế nhưng, việc ông Jair Bolsonaro nhậm chức Tổng thống Brazil vào đầu năm 2019 đã đánh dấu một làn sóng bài xích nhằm vào nhóm người tị nạn, đặc biệt là người gốc Latinh và Hồi giáo. Ngay sau lễ nhậm chức, ông đã quyết định rút Brazil ra khỏi Hiệp ước Di cư Toàn cầu của Liên hợp quốc.

Năm 2020, đại dịch Covid-19 bùng phát mạnh mẽ tại Nam Mỹ đã buộc hàng vạn người di cư Haiti phải tiếp tục di chuyển lên phía Bắc, tiến tới khu vực biên giới Mỹ - Mexico.

Đối mặt với họ khi đó là cựu Tổng thống Donald Trump, với một chính sách nhập cư không kém phần hà khắc. Đại dịch Covid-19 lại càng tạo thêm cơ hội để chính quyền Trump thực thi các lệnh hạn chế có chọn lọc đối với người nhập cư.

Vào tháng 3/2020, ông Trump đã ban hành sắc lệnh mang tên Tiêu đề 42, vốn là một điều khoản trong Đạo luật Dịch vụ Y tế Công cộng ra đời năm 1944, cho phép trục xuất ngay lập tức những người di cư bất hợp pháp, có ý định tiếp cận biên giới Mỹ.

Sắc lệnh y tế cộng đồng này được đưa ra do dòng người di cư từ Trung Mỹ và Mỹ Latinh ngày một tăng mạnh. Chính quyền ông Trump khi đó cho rằng đây là biện pháp cần thiết để ngăn chặn đại dịch bùng phát.

Khu trại người tị nạn tại Del Rio, bang Texas. Một số người nhập cư Haiti ở biên giới đã không xin tị nạn ở nơi khác sau trận động đất ở Haiti năm 2010. (Nguồn: AP)
Khu trại người tị nạn tại Del Rio, bang Texas. (Nguồn: AP)

Sự tiếp nối dưới thời Biden

Năm 2021, Tổng thống Joe Biden chính thức nhậm chức và ông được đặt nhiều kỳ vọng sẽ giải quyết được cuộc khủng hoảng di cư ở biên giới, đảo ngược một số chính sách nhập cư cứng rắn thời cựu Tổng thống Donald Trump.

Trước dòng người di cư sang Mỹ tiếp tục tăng mạnh, chính quyền Biden vẫn chưa có động thái hủy bỏ Tiêu đề 42.

Còn tại Haiti, thảm họa kép động đất và sóng thần hồi tháng Tám vừa qua, cùng với tình hình chính trị bất ổn sau vụ ám sát cố Tổng thống Jovenel Moise một lần nữa lại tạo ra làn sóng di cư mới hướng về phía Mỹ.

Khoảng 14.000 nghìn người Haiti, một phần lớn trong số đó đã chờ mòn mỏi ở biên giới trong nhiều năm, đã dựng nên các lán trại tạm bợ dưới cây cầu Del Rio (bang Texas) để chờ đến ngày được nhập cảnh vào Mỹ và xin quy chế tị nạn.

Bộ An ninh Nội địa Mỹ cho biết, tính từ ngày 19/9 đến nay, khoảng hơn 2.000 người Haiti đã bị trục xuất về nước trên 17 chuyến bay do Washington tự tổ chức. Như vậy, đã có tổng cộng gần 1 triệu người di cư bị trục xuất khỏi biên giới Mexico-Mỹ kể từ khi sắc lệnh này được thi hành vào tháng Tám năm ngoái.

Ngày 21/9, Mỹ đã di dời khoảng 4.000 người Haiti sống trong trại tị nạn tại cây cầu ở Del Rio, bang Texas. Chỉ có một số rất ít các trường hợp được hưởng các thủ tục cần thiết để xin tị nạn

Ngay cả các quan chức trong đảng Dân chủ cũng tỏ rõ sự phản đối với phương thức xử lý của Tổng thống Biden. Ngày 23/9, đặc phái viên của Mỹ tại Haiti Daniel Foote đã quyết định xin từ chức chỉ sau 2 tháng đảm nhiệm vị trí này.

Phát biểu trước báo giới tại Geneva, người phát ngôn Marta Hurtado nêu rõ các cơ quan Liên hợp quốc lo ngại dường như phía Mỹ không tiến hành đánh giá bất kỳ công dân Haiti nào nộp đơn xin tị nạn. Điều này chỉ ra rằng "có thể một số người trong đó đã không nhận được sự bảo vệ cần thiết".

Trong khi đó, ông Filippo Grandi, người đứng đầu cơ quan về người tị nạn của Liên hợp quốc, cảnh báo rằng việc Mỹ trục xuất người tị nạn Haiti có thể vi phạm luật pháp quốc tế.

Một số nhà phân tích cũng đưa ra so sánh về sự đối lập trong chính sách của ông Biden đối với người tị nạn từ Afghanistan và cho rằng, Mỹ đang có sự phân biệt giành cho người tị nạn đến từ quốc gia Nam Á.

Trước khi hoàn tất việc rút quân, ít nhất 37.000 người đã được Nhà Trắng sơ tán trên các chuyến bay rời Kabul và hầu hết đều đã được chờ xét duyệt để tái định cư chính thức trên đất Mỹ. Hạ viện nước này cũng đã chấp thuận khoản chi bổ sung gần 6.3 tỷ USD.

Trục xuất hàng loạt người di cư từ Haiti chắc chắn không phải hướng đi hiệu quả đối với chính quyền Biden. Thay vào đó, những biện pháp nhân đạo và dài hạn sẽ giúp thế giới cũng như chính dư luận Mỹ có được cái nhìn thiện cảm hơn về nhà lãnh đạo 78 tuổi, vượt qua vô vàn chỉ trích ông đã phải hứng chịu trong suốt 8 tháng đầu nhiệm kỳ vừa qua.

Khủng hoảng nối khủng hoảng, hàng trăm nghìn người dân Haiti rơi vào 'thảm cảnh' mất an ninh lương thực

Khủng hoảng nối khủng hoảng, hàng trăm nghìn người dân Haiti rơi vào 'thảm cảnh' mất an ninh lương thực

Ngày 26/8, Chương trình Lương thực thế giới (WFP) thông báo kế hoạch hỗ trợ 215.000 nạn nhân trận động đất kinh hoàng vừa qua ...

Động đất ở Haiti: Số người tử vong tăng lên con số kinh hoàng, cơn bão mới 'nhăm nhe' càn quét

Động đất ở Haiti: Số người tử vong tăng lên con số kinh hoàng, cơn bão mới 'nhăm nhe' càn quét

Số người thiệt mạng trong trận động đất mạnh tại Haiti tăng lên gần 1.300 người, trong bối cảnh các nhóm cứu hộ vẫn khẩn ...

(theo The Conversation/Washington Post)

Bài viết cùng chủ đề

Góc nhìn Nhân quyền
Ý kiến bạn đọc

* Vui lòng gõ tiếng Việt có dấu

Đọc thêm

Đặc phái viên của Tổng thư ký Liên hợp quốc về công nghệ sắp thăm Việt Nam, thúc đẩy quản trị trí tuệ nhân tạo (AI)

Đặc phái viên của Tổng thư ký Liên hợp quốc về công nghệ sắp thăm Việt Nam, thúc đẩy quản trị trí tuệ nhân tạo (AI)

Ông Amandeep Singh Gill, Phó Tổng thư ký Liên hợp quốc, Đặc phái viên của Tổng thư ký Liên hợp quốc về công nghệ thăm Việt Nam từ ngày 5-6/1.
Những sai lầm về dinh dưỡng và nguy cơ đột quỵ

Những sai lầm về dinh dưỡng và nguy cơ đột quỵ

Nghiên cứu của các chuyên gia Trung Quốc cho thấy người dân khu vực Đông Á, Đông Nam Á và Trung Á thuộc "top 5" về nguy cơ đột quỵ ...
Thủ tướng Chính phủ phê chuẩn Chủ tịch UBND 2 tỉnh Kiên Giang và Hà Giang

Thủ tướng Chính phủ phê chuẩn Chủ tịch UBND 2 tỉnh Kiên Giang và Hà Giang

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa các Quyết định phê chuẩn kết quả bầu, miễn nhiệm chức vụ Chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang và Hà Giang.
Đức: Kinh tế suy thoái và sức ép với thị trường lao động

Đức: Kinh tế suy thoái và sức ép với thị trường lao động

Kinh tế suy thoái ảnh hưởng sâu sắc đến thị trường lao động của Đức, và nỗi lo không tìm được việc làm vẫn hiện hiện trong năm 2025.
Người cao tuổi nhất thế giới qua đời ở tuổi 116 tại Nhật Bản

Người cao tuổi nhất thế giới qua đời ở tuổi 116 tại Nhật Bản

Cụ bà Tomiko Itooka, được kỷ lục thế giới Guinness công nhận là người già nhất thế giới, đã qua đời tại miền tây Nhật Bản, hưởng thọ 116 tuổi.
Không để thua Trung Quốc, tập đoàn công nghệ Mỹ chi tiền để giành chỗ đứng trong sân chơi trí tuệ nhân tạo (AI)

Không để thua Trung Quốc, tập đoàn công nghệ Mỹ chi tiền để giành chỗ đứng trong sân chơi trí tuệ nhân tạo (AI)

Cạnh tranh với Trung Quốc, tập đoàn công nghệ Mỹ Microsoft đang đầu tư mạnh vào lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) để nắm bắt vị trí tiên phong.
Hơn 9 triệu trẻ em ở một quốc gia châu Phi không được đến trường

Hơn 9 triệu trẻ em ở một quốc gia châu Phi không được đến trường

Theo Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) ngày 3/1, hơn 9 triệu trẻ em Ethiopia không được đến trường do thiên tai, các thảm họa do con người gây ra
Hàng nghìn người di cư thiệt mạng khi tìm đường đến châu Âu trong năm 2024

Hàng nghìn người di cư thiệt mạng khi tìm đường đến châu Âu trong năm 2024

Năm 2024, hàng nghìn người di cư thiệt mạng hoặc mất tích khi đang tìm đường đến châu Âu. Con số đáng báo động do Liên hợp quốc (LHQ) công bố.
Anh sẽ mạnh tay hơn với nạn buôn người

Anh sẽ mạnh tay hơn với nạn buôn người

Chính phủ Anh tuyên bố những kẻ tham gia buôn người sẽ đối mặt với các biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt theo luật mới tại nước này.
Đại sứ quán Việt Nam tại Nhật Bản nỗ lực hỗ trợ công dân bị thương trong vụ cháy nổ nhà máy sơn tại Osaka

Đại sứ quán Việt Nam tại Nhật Bản nỗ lực hỗ trợ công dân bị thương trong vụ cháy nổ nhà máy sơn tại Osaka

Đại sứ quán Việt Nam tại Nhật Bản khẩn trương tìm hiểu tình hình và hỗ trợ 2 công dân Việt Nam bị thương trong vụ nổ nhà máy sơn tại Osaka.
Số người tị nạn trên thế giới năm 2024 gia tăng ở mức báo động

Số người tị nạn trên thế giới năm 2024 gia tăng ở mức báo động

Theo Cao ủy Liên hợp quốc về người tị nạn (UNHCR), số lượng người tị nạn trên thế giới năm 2024 đã vượt mốc 122 triệu người, cao hơn năm 2023.
Nhân rộng những mô hình sinh kế hỗ trợ phụ nữ bị mua bán trở về

Nhân rộng những mô hình sinh kế hỗ trợ phụ nữ bị mua bán trở về

Các sản phẩm truyền thông không chỉ kể về những câu chuyện mà còn còn cung cấp thông tin về chính sách hỗ trợ phụ nữ bị mua bán trở về...
Tích cực cùng Thái Nguyên thúc đẩy di cư an toàn vì lợi ích của tất cả mọi người

Tích cực cùng Thái Nguyên thúc đẩy di cư an toàn vì lợi ích của tất cả mọi người

Phó Cục trưởng Cục Lãnh sự Phan Thị Minh Giang nêu giải pháp cho các địa phương, bao gồm Thái Nguyên, thúc đẩy di cư an toàn & triển khai Thỏa thuận GCM.
Công an tỉnh Thái Nguyên đẩy mạnh triển khai thực hiện Thỏa thuận toàn cầu về Di cư hợp pháp, an toàn và trật tự

Công an tỉnh Thái Nguyên đẩy mạnh triển khai thực hiện Thỏa thuận toàn cầu về Di cư hợp pháp, an toàn và trật tự

Thời gian qua, Công an tỉnh Thái Nguyên tích cực quản lý tình hình di cư & thực hiện Thỏa thuận toàn cầu về Di cư hợp pháp, an toàn và trật tự (GCM)
Trưởng Phái đoàn IOM ấn tượng trước nỗ lực triển khai Thỏa thuận toàn cầu về di cư hợp pháp, an toàn và trật tự của Việt Nam

Trưởng Phái đoàn IOM ấn tượng trước nỗ lực triển khai Thỏa thuận toàn cầu về di cư hợp pháp, an toàn và trật tự của Việt Nam

Theo Trưởng Phái đoàn IOM, Việt Nam nằm trong số ít các nước có Kế hoạch triển khai Thỏa thuận toàn cầu về di cư hợp pháp, an toàn và trật tự.
Thông tin đối ngoại về quyền con người: Cần đổi mới thực sự từ tư tưởng, nhận thức đến cách làm

Thông tin đối ngoại về quyền con người: Cần đổi mới thực sự từ tư tưởng, nhận thức đến cách làm

Trong thời kỳ hội nhập quốc tế và kỷ nguyên kỹ thuật số, thông tin đối ngoại về quyền con người cần được đổi mới và sáng tạo như thế nào?
Đại biểu đoàn mục sư Tin lành quốc tế: Thế giới cần thấy được sự cởi mở, tự do ở Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực tôn giáo

Đại biểu đoàn mục sư Tin lành quốc tế: Thế giới cần thấy được sự cởi mở, tự do ở Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực tôn giáo

Theo ông Jossy Chacko, đoàn mục sư Tin lành quốc tế, Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể về chính sách để bảo đảm tự do tôn giáo cho người dân.
Quyền chuyển đổi giới tính trong pháp luật một số quốc gia - Một số gợi mở cho Việt Nam

Quyền chuyển đổi giới tính trong pháp luật một số quốc gia - Một số gợi mở cho Việt Nam

Trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển, hợp pháp hóa quyền chuyển đổi giới tính đã trở thành một vấn đề trọng tâm được đưa ra bàn luận sôi nổi...
Mỹ: Người vô gia cư tăng 18% trong năm 2024

Mỹ: Người vô gia cư tăng 18% trong năm 2024

Bộ Nhà ở và Phát triển Đô thị Mỹ ước tính có 771.480 người vô gia cư chỉ trong một đêm vào tháng 1/2024, tăng 18% so với năm 2023.
Vạch trần thủ đoạn tội phạm, Anh đẩy mạnh chiến dịch bảo vệ người di cư

Vạch trần thủ đoạn tội phạm, Anh đẩy mạnh chiến dịch bảo vệ người di cư

Bộ Nội vụ Anh đẩy mạnh truyền thông toàn cầu trên mạng xã hội với chủ đề 'Vạch trần thủ đoạn của những đối tượng đưa người di cư trái phép'.
Nga: Trẻ em nhập cư không biết tiếng Nga thì đừng đến trường!

Nga: Trẻ em nhập cư không biết tiếng Nga thì đừng đến trường!

Theo luật mới có hiệu lực từ ngày 1/4/2025, trẻ em nhập cư muốn nhập học các chương trình giáo dục phổ thông các cấp phải vượt qua kỳ thi năng lực tiếng Nga.
Quốc gia Đông Nam Á đầu tiên hợp pháp hóa hôn nhân đồng giới

Quốc gia Đông Nam Á đầu tiên hợp pháp hóa hôn nhân đồng giới

Ngày 4/12, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Thái Lan cho biết các văn phòng đăng ký kết hôn trên cả nước sẽ chính thức làm thủ tục đăng ký kết hôn đồng giới.
Cứ 10 phút lại có một phụ nữ bị giết hại - Thực trạng toàn cầu đau lòng

Cứ 10 phút lại có một phụ nữ bị giết hại - Thực trạng toàn cầu đau lòng

Mỗi ngày có 140 phụ nữ và trẻ em gái tử vong do bạn trai hoặc người thân trong gia đình gây ra, tức là cứ 10 phút có một phụ nữ hoặc trẻ em ...
Nữ Đại sứ Mỹ đầu tiên: Mở cánh cửa ngoại giao nhân dân

Nữ Đại sứ Mỹ đầu tiên: Mở cánh cửa ngoại giao nhân dân

75 năm trước, lịch sử ngoại giao Mỹ đã ghi danh nữ Đại sứ đầu tiên…
Phiên bản di động