Kinh tế Anh nhuốm 'màu u ám' trước thềm bầu cử

Phần lớn trong số 90 người tham gia cuộc khảo sát hàng năm của FT là các nhà kinh tế hàng đầu có trụ sở tại Anh. Họ cho biết, mặc dù lạm phát giảm nhưng cử tri sẽ cảm thấy mức sống của họ không được cải thiện nhiều trước cuộc tổng tuyển cử dự kiến trong năm nay.

"Màu bi quan"

Với giá cả vẫn cao hơn nhiều so với trước khi lạm phát gia tăng, Giáo sư Andrew Oswald tại Đại học Warwick cho biết, việc tăng lương một phần vào năm 2024 sẽ giống như việc hoán đổi “sự ảm đạm màu đen” bằng “sự ảm đạm màu xám”.

Những người hưởng lương thấp sẽ được hưởng lợi từ việc tăng lương tối thiểu và những người nghỉ hưu vẫn sẽ được hưởng mức tiết kiệm tốt, trong khi những người thuê nhà và khoảng 1,5 triệu đến 2 triệu hộ gia đình muốn gia hạn khoản vay thế chấp sẽ phải đối mặt với chi phí cao hơn nhiều.

Ông Matt Whittaker, người đứng đầu tổ chức từ thiện Pro Bono Economics, cho biết: “Tình trạng căng thẳng về chi phí sinh hoạt được cảm nhận rộng rãi trong 18 tháng qua sẽ nhường chỗ cho bối cảnh một số hộ gia đình đang phục hồi, trong khi những người khác gặp khó khăn”.

Hầu hết người tham gia khảo sát đều dự đoán tăng trưởng kinh tế sẽ trì trệ hoặc cao nhất là đạt 0,5% vào năm 2024. Nhưng vấn đề tồi tệ nhất của năm 2023 – lạm phát – sẽ “chuyển sang gương chiếu hậu”, theo chuyên gia Paul Dales của công ty tư vấn Capital Economics.

Bộ trưởng Tài chính Jeremy Hunt dự báo trên FT năm 2024 sẽ là năm “xóa bỏ sự bi quan và niềm tin đi xuống của chúng ta về kinh tế Anh”. Kế hoạch cắt giảm thuế bảo hiểm quốc gia của ông có hiệu lực trong tháng này và Bộ trưởng Hunt dự kiến sẽ công bố đợt cắt giảm thuế tiếp theo trong gói Ngân sách vào tháng Ba, hy vọng cử tri sẽ cảm thấy nền kinh tế đang hồi phục khi họ đi bỏ phiếu.

Các dự báo về kinh tế Anh trong những năm gần đây đi theo hướng bi quan, bao gồm cả những dự báo được gửi tới FT vào đầu năm ngoái với nhận định rằng nước này sẽ hứng chịu cuộc suy thoái tồi tệ nhất trong Nhóm các nước công nghiệp phát triển (G7) vào năm 2023, chứ không phải tình trạng gần như trì trệ đang xảy ra.

Trong cuộc khảo sát FT năm 2024, các nhà kinh tế cảnh báo không còn đủ thời gian để khắc phục triệt để những thiệt hại đối với mức sống kéo dài trong những năm gần đây, ngay cả khi Thủ tướng Rishi Sunak trì hoãn cuộc bầu cử cho đến ngày cuối cùng có thể là vào tháng 1/2025.

Ông Michael Saunders, cựu chuyên gia về ấn định lãi suất của Ngân hàng Trung ương Anh (BoE), hiện đang làm việc tại công ty tư vấn Oxford Economics, cho biết: “Tiền lương thực tế sẽ tăng, nhưng tỷ lệ thất nghiệp, gánh nặng thuế, tiền thuê nhà và lãi suất trung bình đối với các khoản thế chấp cũng sẽ tăng”. Ông cũng nhận định tình hình sẽ không được cải thiện trong thời gian chuẩn bị cho cuộc bầu cử.

Ông Charlie Bean, cựu chuyên gia kinh tế trưởng của BoE, cho biết: “Mức sống của hầu hết mọi người sẽ trì trệ trong suốt thời gian hoạt động còn lại của quốc hội”. Mặc dù cuộc khảo sát của FT đã kết thúc trước khi có dữ liệu chính thức đáng khích lệ mới nhất, hầu hết những người được hỏi đều cho rằng lạm phát sẽ giảm xuống mức “hợp lý” hoặc “chấp nhận được” vào cuối năm 2024 và mục tiêu 2% của BoE khi đó sẽ là “trong tầm tay” mặc dù vẫn chưa đạt được.

Những người được hỏi dự kiến ngân hàng trung ương sẽ chỉ cắt giảm lãi suất dần dần từ giữa năm nay. Thị trường hiện kỳ vọng BoE sẽ bắt đầu cắt giảm lãi suất ngân hàng vào mùa Xuân từ mức 5,25% xuống 3,75% vào cuối năm nay.

DeAnne Julius, từng là nhà hoạch định chính sách của ngân hàng trung ương, cho biết tỷ lệ thất nghiệp tương đối thấp có thể khiến lạm phát cơ bản được “neo chặt”, trong khi giá năng lượng vẫn “tăng vọt” do xung đột ở Ukraine và Trung Đông.

Bà Jessica Hinds, Giám đốc tại hãng xếp hạng tín nhiệm Fitch Ratings, cho biết BoE “chắc chắn sẽ không thể yên tâm vào năm 2024”. Đồng quan điểm này, Giám đốc tại Văn phòng Ban Giám sát Trách nhiệm Ngân sách Bronwyn Curtis cho biết mặc dù lạm phát thấp hơn nhưng mọi người sẽ cảm thấy tồi tệ hơn cho đến khi họ thấy thu nhập khả dụng được cải thiện bền vững. “Điều này sẽ không xảy ra từ bây giờ cho đến cuộc bầu cử.”

Một số người được hỏi cho biết tài sản của mỗi cá nhân sẽ thay đổi nhiều hơn trong năm tới so với năm 2023. Những người sở hữu toàn bộ ngôi nhà của mình sẽ là người chiến thắng, cùng với những nhân viên được trả lương thấp hơn và những người nghỉ hưu có khoản tiết kiệm đáng kể.

Nhưng ông James Smith, Giám đốc nghiên cứu tại cơ quan tư vấn Resolution Foundation, đã cảnh báo về “sự thiếu công bằng về chi phí nhà ở” đối với những người thuê nhà ký hợp đồng mới và nhiều hộ gia đình gia hạn các khoản thế chấp có lãi suất cố định.

Những người nhận trợ cấp cũng sẽ chịu thiệt khi chương trình hỗ trợ của nhà nước cho hóa đơn năng lượng kết thúc vào tháng 3. Mặc dù việc cắt giảm bảo hiểm quốc gia sẽ giúp ích cho một số nhân viên, nhưng gánh nặng thuế nhìn chung vẫn tăng lên do ngưỡng thuế thu nhập bị đóng băng.

Tại Anh, hầu hết những người trả lời cuộc khảo sát cho biết tỷ lệ thất nghiệp sẽ tăng trong năm tới từ 4,2% lên khoảng 4,5-5% vào cuối năm 2024.

"Điều tồi tệ nhất có thể vẫn xảy ra"

Alfie Stirling, nhà kinh tế trưởng tại Joseph Rowntree Foundation, cho biết đối với nhiều người trong các ngành kém an toàn hơn, “điều tồi tệ nhất có thể vẫn xảy ra” khi lãi suất cao hơn khiến các công ty phải cắt giảm việc làm. Nhiều nhà kinh tế cho rằng đầu tư công cao hơn sẽ là chìa khóa nâng cao tốc độ tăng trưởng kinh tế dài hạn của Anh - ngay cả khi điều này khó có thể xảy ra cho đến khi chính phủ mới được thành lập.

Diana Coyle, Giáo sư ngành Chính sách công tại Đại học Cambridge, nói rằng: “Vấn đề không chỉ là thu nhập và lạm phát mà là trải nghiệm của người dân ngày càng trở nên tồi tệ hơn khi các dịch vụ công sụp đổ”. Bà Coyle nói thêm: “Dự luật về tình trạng thiếu đầu tư kéo dài trong mọi thứ, từ cơ sở hạ tầng, y tế và giáo dục đến kinh doanh tư nhân sắp đến hạn”.

Nhiều người được hỏi nghi ngờ liệu kinh tế Anh sẽ có bất kỳ động lực mới nào để thúc đẩy triển vọng tăng trưởng đáng lo ngại - ít nhất là cho đến khi cuộc bầu cử mang lại sự chắc chắn chính trị lớn hơn để củng cố đầu tư.

Dự báo của họ về mức tăng trưởng tốt nhất là 0,5% trong ngắn hạn sẽ không tệ hơn tốc độ tăng trưởng dự kiến ở các nền kinh tế Liên minh châu Âu (EU) đang gặp khó khăn, nhưng sẽ khiến Anh phải theo sau Mỹ.

Ông Jack Mean, nhà kinh tế trưởng người Anh tại Barclays, cho biết kinh tế Anh sẽ vẫn “tạm dừng”. Đáng lo ngại hơn là tốc độ tăng trưởng của Anh đã yếu trong nhiều năm. Các nhà kinh tế nhận thấy rất ít khả năng tăng trưởng sẽ phục hồi nếu không có một sự tái thiết chính sách lớn.

Ông Erik Britton, Giám đốc điều hành của Fathom Consulting, cho biết: “Tăng trưởng năng suất gần bằng 0. Cần phải có tư duy mới để giải quyết vấn đề đó”. Trong khi đó, bà Lydia Prieg, trưởng bộ phận kinh tế tại New Economic Foundation, cho biết kinh tế Anh đang “đi vào lối mòn kinh tế” và “tất cả chúng ta đều nghèo hơn vì điều đó”.

Khi được hỏi sự thay đổi chính sách nào sau cuộc bầu cử tiếp theo có thể mang lại hiệu quả lớn nhất để phục hồi tăng trưởng dài hạn, phần lớn người được hỏi kêu gọi cải cách kế hoạch, điều mà Giáo sư Ray Barrell tại trường đại học Brunel cho biết có thể giúp sản lượng tăng trưởng thêm 1% mỗi năm.

Những con số lớn hơn cho thấy ưu tiên hàng đầu của bất kỳ chính phủ mới nào cũng phải là sự gia tăng mạnh và bền vững trong đầu tư công, thay đổi các quy định tài khóa tự áp đặt của chính phủ nếu cần cho phù hợp, bên cạnh việc thúc đẩy các doanh nghiệp tăng cường giải ngân vốn của chính họ.

Bà Jumana Saleheen, nhà kinh tế trưởng về châu Âu tại Vanguard, cho biết: “Đầu tư công của Anh không chỉ thấp mà còn biến động hơn nhiều so với các đối tác G7 của chúng tôi”. Bà nói thêm rằng “cơn đói kém” trong các dự án khu vực công đã tạo ra sự bất ổn và cũng ngăn cản đầu tư vào các khu vực tư nhân.

Giáo sư Francis Breedon tại Đại học Queen Mary London cho hay, Anh cần đầu tư công ở mức tương đương 3,5% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP), mức trung bình của các quốc gia trong nhóm các nước giàu hơn thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), “để tạo ra cơ sở hạ tầng công cộng có khả năng hỗ trợ tăng trưởng”.

Cú huých này có thể bao gồm đầu tư vào nguồn nhân lực - y tế, chăm sóc xã hội, giáo dục và kỹ năng - cũng như năng lượng sạch và trung hòa carbon, cơ sở hạ tầng vật chất như giao thông.

Nhưng không ai tham gia khảo sát nghĩ rằng điều này có thể xảy ra trong bầu không khí căng thẳng của một năm bầu cử, với sự bất ổn về chính trị có khả năng đè nặng lên nền kinh tế cho đến khi chính phủ mới được thành lập.

Giáo sư tài chính Costas Milas tại Đại học Liverpool cho biết: “Đất nước cần sự ổn định về chính trị và kinh tế. Kể từ năm 2010, chúng ta đã có 5 Thủ tướng khác nhau và 7 Bộ trưởng Tài chính khác nhau. Trong bối cảnh đó, đầu tư kinh doanh làm sao có thể phát triển được?”.

(theo Financial Times)