Kinh tế Việt Nam: Tìm nhân tố thúc đẩy tăng trưởng

Trước những thách thức từ nền kinh tế toàn cầu, khó khăn - đó là dự cảm chung của các doanh nghiệp và các chuyên gia có mặt tại Diễn đàn Nhịp đập kinh tế Việt Nam với chủ đề: “Tiếp tục phục hồi kinh tế - Các nhân tố thúc đẩy tăng trưởng”, ngày 22/11 tại Hà Nội. Diễn đàn do Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế xã hội quốc gia (NCIF), Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) phối hợp tổ chức.

Năm 2022, kinh tế Việt Nam vượt trội hơn so với các quốc gia khác trong khu vực nhờ vào sự phục hồi chi tiêu của người tiêu dùng, xuất khẩu tăng mạnh trong nhiều quý và hoạt động du lịch quốc tế dần trở lại.

Tăng trưởng GDP quý III/2022 vượt mọi dự báo, ước tăng tới 13,67% so với cùng kỳ năm trước, đưa tăng trưởng GDP của chín tháng năm 2022 lên 8,83%. Lạm phát cơ bản vẫn được kiểm soát dưới mức mục tiêu đề ra (4%/năm). Tuy nhiên, tăng trưởng toàn cầu chậm lại và rủi ro bất ổn tài chính gia tăng có thể ảnh hưởng đến tăng trưởng trong 2023 và 2024.

Rủi ro đang gia tăng

Đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam Ramla Khalidi nhận định, dù triển vọng kinh tế Việt Nam tươi sáng nhưng rủi ro đang gia tăng. Phần lớn rủi ro đối với phục hồi kinh tế chủ yếu đến từ bên ngoài: xung đột ở Ukraine, suy thoái kinh tế ở Trung Quốc, lãi suất quốc tế tăng và đồng USD mạnh lên, nguy cơ suy thoái ở châu Âu…Tất cả yếu tố này đều ảnh hưởng đến nhu cầu đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam và làm tăng rủi ro bất ổn kinh tế vĩ mô. Các nhà hoạch định chính sách cần cảnh giác, điều chỉnh chính sách tài khóa và tiền tệ kịp thời với thay đổi trên toàn cầu.

Theo bà Ramla Khalidi, cũng có những rủi ro đến từ trong nước, đặc biệt trong thị trường ngân hàng và trái phiếu, vốn rất nhạy cảm với những điều kiện thay đổi nhanh chóng trong lĩnh vực bất động sản. Tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu sẽ ngày càng đè nặng lên sản xuất nông nghiệp, sức khỏe và sự an khang của các cộng đồng bị ảnh hưởng bởi mực nước biển dâng, lũ lụt, hạn hán và bão lớn.

TS. Jonathan Pincus, chuyên gia kinh tế quốc tế cấp cao của UNDP khẳng định, tăng trưởng xuất khẩu vẫn là yếu tố quan trọng nhất tác động đến tăng trưởng kinh tế của Việt Nam trong dài hạn. Theo ông Pincus, sản xuất hàng hóa và dịch vụ “xu hướng” đang chiếm tỷ trọng ngày càng tăng trong tổng kim ngạch xuất khẩu thế giới. Hàng hóa “xu hướng” thường là hàng hóa được sản xuất tinh vi và những sản phẩm nông nghiệp có giá trị gia tăng cao, đang có nhu cầu cao ở các nước tiên tiến. Ông gợi ý, Chính phủ Việt Nam có thể sử dụng đầu tư công, giáo dục và thông tin để giúp các doanh nghiệp xuất khẩu sản xuất hàng hóa và dịch vụ “xu hướng” cho xuất khẩu.

Đại diện cho ngành dệt may - ngành xuất khẩu tỷ USD của Việt Nam, ông Thân Đức Việt, Tổng giám đốc Tổng công ty May 10 chia sẻ, cuối năm 2021 các doanh nghiệp dệt may đều dự báo năm 2022 ngành này tăng trưởng rất tốt và thực tế diễn ra đúng như vậy đến giữa năm nay. Nhưng sau đó, một số doanh nghiệp dần thiếu đơn hàng.

“Tình hình sẽ khó khăn hơn trong năm 2023 vì hiện tại có những đơn hàng đã chốt nhưng khách hàng đã phải dừng hoãn vì hàng tồn kho lớn. Chính vì vậy, để giảm thiểu áp lực cho doanh nghiệp dệt may đặc biệt là doanh nghiệp may, xuất khẩu, các chính sách về tỷ giá và lãi suất phải có tiên liệu, dự báo được cho doanh nghiệp”, ông Việt đề xuất.

Hai kịch bản tăng trưởng

Đại diện cho nhóm nghiên cứu trình bày Báo cáo “Cập nhật triển vọng kinh tế Việt Nam”, TS. Trần Toàn Thắng, Trưởng ban Kinh tế ngành và doanh nghiệp của NCIF cho biết, sự phục hồi của nền kinh tế trong năm 2023 sẽ tiếp tục được hưởng lợi từ việc thực hiện Chương trình phục hồi kinh tế 2022-2023. Dự báo Việt Nam vẫn cố gắng duy trì mục tiêu ổn định lãi suất và tỷ giá, giữ mặt bằng lãi suất ở mức thấp để hỗ trợ tăng trưởng.

Theo ông Thắng, kinh tế Việt Nam năm 2023 đi theo kịch bản nào phụ thuộc vào nhiều yếu tố: diễn biến xung đột Nga - Ukraine, sự phục hồi của kinh tế toàn cầu, đặc biệt là các đối tác kinh tế lớn của Việt Nam, cùng với đó là các nỗ lực thực hiện các giải pháp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.

Với các yếu tố tác động như trên, kinh tế Việt Nam năm 2023 có thể diễn ra theo hai kịch bản. Kịch bản thứ nhất, tăng trưởng kinh tế có thể chỉ ở mức 6-6,2% nếu các yếu tố rủi ro lấn át xu hướng phục hồi đã thiết lập trong năm 2022. Kịch bản thứ hai, khả quan hơn, tăng trưởng kinh tế có thể đạt mức 6,5-6,7% trong điều kiện quá trình phục hồi diễn ra thuận lợi hơn, các tác động từ bối cảnh quốc tế không quá lớn.

Nhận định về triển vọng kinh tế của Việt Nam, ông Francois Painchaud - Trưởng đại diện của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) tại Việt Nam và Lào cho hay, với mức tăng trưởng mạnh cho đến tháng Chín, tổ chức này đã điều chỉnh tăng dự báo tăng trưởng GDP của Việt Nam trong năm 2022 từ mức 6 lên 7-7,5%. “Tuy nhiên, do cầu bên ngoài chậm lại và điều kiện tài chính thắt chặt hơn, chúng tôi đã hạ dự báo tăng trưởng trong năm 2023 xuống 5,8%. Lạm phát dự kiến sẽ tăng lên trước khi dần trở lại dưới mức 4%”.

Chuyên gia kinh tế, TS. Cấn Văn Lực cũng cho rằng, khó khăn và thách thức với kinh tế Việt Nam trong năm tới còn rất nhiều. Theo đó, tăng trưởng sẽ chậm lại và lạm phát cao hơn. Kịch bản tăng trưởng GDP ở mức 6-6,5%, lạm phát sẽ ở mức 4-4,5%. “Chúng ta phải hết sức phấn đấu mới đạt được mức tăng trưởng 6,5% bởi xuất khẩu, đầu tư, du lịch... sẽ bị tác động bởi tình hình quốc tế trong bối cảnh suy thoái nhẹ”, ông Lực nhấn mạnh.

Ông Painchaud cho rằng, để đối phó với những thách thức này, các chính sách cần được tính toán, phối hợp và truyền thông một cách cẩn trọng để quản lý những rủi ro tiêu cực và giảm bớt sự đánh đổi chính sách, đặc biệt là sự đánh đổi giữa tăng trưởng và lạm phát, chính sách tiền tệ cần tập trung vào ổn định giá cả.

“Nên cân nhắc vị thế chính sách tiền tệ thắt chặt hơn nếu áp lực lạm phát gia tăng. Bảo vệ sự ổn định tài chính vẫn nên là ưu tiên hàng đầu. Mặc dù chất lượng tài sản ngân hàng đã được cải thiện kể từ cuối năm 2021, rủi ro tiêu cực đối với tăng trưởng tăng lên, căng thẳng trên thị trường bất động sản và trái phiếu doanh nghiệp, điều kiện thanh khoản ngân hàng thắt chặt và lãi suất cao đòi hòi phải giám sát chặt chẽ rủi ro ổn định tài chính. Các chính sách tài khóa cần linh hoạt và nhắm trúng đối tượng hơn nếu áp lực lạm phát tăng lên”, ông Painchaud khuyến nghị.