Chuyến thăm Trung Quốc vừa qua của Thủ tướng Anh Theresa May hướng tới mục tiêu tăng cường cái gọi là “kỷ nguyên vàng” trong mối quan hệ song phương. Tuy nhiên, theo Financial Times, sự đón tiếp dành cho bà May, những thỏa thuận bà đạt được và kết quả của chuyến thăm này lại cho thấy Anh và Trung Quốc vẫn chưa thể trở lại “kỷ nguyên vàng” năm nào.
Xưa và nay
Trở lại năm 2015, cụm từ “kỷ nguyên vàng” lần đầu được đề cập, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đi trên cỗ xe thiếp vàng vào Cung điện Buckingham, phát biểu trước Quốc hội, đến một quán rượu với cựu Thủ tướng Anh David Cameron và đưa ra cam kết về các thỏa thuận song phương trị giá 40 tỷ Bảng Anh.
Trong chuyến thăm Trung Quốc tuần qua, bà May có vẻ thực tế hơn. Bà có bài phát biểu dài 10 phút tại một diễn đàn doanh nghiệp ở Thượng Hải, đạt được cam kết về các thỏa thuận trị giá 9 tỷ Bảng Anh và được kênh truyền hình quốc gia của Trung Quốc gọi là “Dì May”.
| Thủ tướng Anh Theresa May và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong buổi thưởng trà ngày 2/2 tại nhà khách Điếu Ngư Đài ở Bắc Kinh. (Nguồn: Reuters) |
Tuy nhiên, đằng sau đó, các quan chức Trung Quốc tỏ ra thất vọng về chuyến thăm của bà May, nhất là khi bà khước từ việc trở thành lãnh đạo G7 đầu tiên ký một văn bản ủng hộ sáng kiến “Vành đai và Con đường” của Bắc Kinh. Trước đó, Chính phủ Pháp và Đức cũng giữ quan điểm tương tự Chính phủ Anh về chương trình đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng này.
Sáng kiến này hiện gây chia rẽ lớn giữa các thành viên Liên minh châu Âu (EU), khi có ít nhất 6 nước thành viên EU ở khu vực Trung và Đông Âu đã chính thức phê chuẩn dự án này. Trong các cuộc gặp với Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường, bà May cho biết, hai bên sẽ cùng phối hợp để đảm bảo dự án “Vành đai và Con đường” đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế.
Thái độ không mấy hào hứng của bà May đối với các dự án tâm huyết của ông Tập Cận Bình dường như trái ngược với sự nhiệt tình của cựu Thủ tướng David Cameron và cựu Bộ trưởng Tài chính Anh George Osborne, người đã đưa Anh trở thành quốc gia phương Tây đầu tiên tham gia Ngân hàng Đầu tư Cơ sở Hạ tầng châu Á (AIIB) hồi năm 2015. Động thái này đã vấp phải sự phản đối của Mỹ, mở đường cho tuyên bố “Kỷ nguyên vàng” Anh - Trung sau đó.
Trái ngược với quan điểm coi Trung Quốc là ưu tiên hàng đầu trong chính sách ngoại giao dưới thời cựu Thủ tướng Cameron, chuyến thăm Trung Quốc trong 3 ngày của bà May có phần hạn chế. Cui Hongjian, chuyên gia về các vấn đề châu Âu thuộc Viện Nghiên cứu Quốc tế Trung Quốc, cho rằng Chính phủ Thủ tướng May hiện ở vị thế tương đối yếu, còn Brexit vẫn là vấn đề ưu tiên hàng đầu.
Trong chuyến thăm Trung Quốc vừa qua, bà May không có bài phát biểu chính sách ngoại giao lớn nào, một sự bỏ sót đáng kể nếu xét đến nỗ lực của bà trong việc đưa nước Anh trở thành một “nước Anh toàn cầu” hậu Brexit như bà mong muốn. Mặc dù cuộc hội đàm giữa bà May và ông Tập Cận Bình kéo dài 3 tiếng đồng hồ, trong đó thảo luận nhiều vấn đề, từ thương mại đến vấn đề Triều Tiên, song điều hấp dẫn giới truyền thông hơn có lẽ là lễ thưởng trà giữa bà May và ông Tập Cận Bình. Trong 3 ngày thăm Trung Quốc, bà May cũng chỉ có một cuộc họp báo với các đối tác Trung Quốc.
Biến lời nói thành hành động
Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng chuyến thăm Trung Quốc của Thủ tướng May đã đạt được một số thành tựu về đầu tư thương mại. Đoàn doanh nghiệp tháp tùng bà May tỏ ra hài lòng với kết quả chuyến thăm, khi hai bên nhất trí cơ chế đánh giá mới về quan hệ thương mại song phương trong tương lai.
Phía Anh khẳng định các thỏa thuận thương mại và đầu tư trị giá 9 tỷ Bảng Anh đã được nhất trí, góp phần tạo ra tối thiểu 2.500 việc làm mới tại Anh. Tuy nhiên, chi tiết của biên bản ký kết chưa được làm rõ, vì thế khó có thể xác định liệu thỏa thuận này có phải chỉ là những lời hứa hẹn hay không.
| Thủ tướng Anh Theresa May phát biểu tại Diễn đàn Doanh nghiệp Anh - Trung ngày 2/2. (Nguồn: Reuters) |
Trên thực tế, nhiều dự án mà Trung Quốc đã cam kết thực hiện tại Anh vẫn đang “chờ” vốn đầu tư được giải ngân. Một trong số đó là đề án xây dựng Trung tâm thương mại quốc tế trị giá 175 triệu Bảng ở Wirral bên bờ sông Mersey. Đây là dự án đã được chính quyền Chủ tịch Tập Cận Bình cam kết tại Triển lãm Shanghai Expo năm 2010 nhưng vẫn âm thầm “đắp chiếu”. Trong khi đó, tập đoàn Canary Wharf Group của Anh cho biết sẽ tìm kiếm các cơ hội đầu tư ở Hùng An, một dự án phát triển tâm huyết của ông Tập Cận Bình nằm cách Bắc Kinh khoảng 50km về phía Nam.
Một điểm sáng trong quan hệ hai nước nằm ở các dòng vốn đầu tư thương mại song phương tiếp tục tăng ổn định trong những năm gần đây. Số liệu thống kê chính thức của Trung Quốc cho biết kim ngạch thương mại giữa hai nước đã tăng trên 6% trong năm 2017, lên 79 tỷ USD. Xuất khẩu ô tô của Anh sang thị trường ô tô lớn nhất thế giới này năm 2017 tăng 15%, đạt hơn 100.000 chiếc. Các dòng vốn đầu tư phi tài chính khá cân bằng với giá trị các khoản đầu tư mỗi chiều khoảng 1,5 tỷ USD.
Kết thúc chuyến thăm, Thủ tướng Theresa May đã nhấn mạnh rằng Anh và Trung Quốc đang mở ra một chương mới trong kỷ nguyên vàng của hai nước: “Đây là một tương lai làm tôi cảm thấy hào hứng”. Dẫu vậy, hiện thực hóa những tiềm năng thương mại song phương, đưa quan hệ hai nước trở lại “kỷ nguyên vàng”, sẽ là nhiệm vụ không nhỏ của cả London và Bắc Kinh.