| Dù đạt được một số thành tựu nhất định nhưng kinh tế Nga vẫn đứng trước nhiều thách thức. (Nguồn: Davegrandlund.com) |
Ba thành tựu chính
Giai đoạn cuối năm 2020, các biện pháp đóng cửa trên diện rộng và hạn chế đi lại đã khiến Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Nga giảm 3,1%. Cuộc khủng hoảng này được mô tả bằng một thuật ngữ hoàn toàn mới "CoronaCrisis" có nghĩa là cuộc khủng hoảng do dịch Covid-19.
Tuy nhiên, sự điều chỉnh chính sách kịp thời của chính phủ Nga đã giúp chặn đứng đà suy giảm. Đến cuối mùa Hè năm 2021, những kết quả tích cực đã được nhìn thấy và chính phủ bắt đầu nói rằng nền kinh tế Nga đã phục hồi về mức trước đại dịch.
Đến cuối năm nay, chính phủ Nga kỳ vọng GDP sẽ tăng trưởng 4-4,5%.
Chuyên gia kinh tế Natalya Milchakova nhận xét: “Sự phục hồi của nền kinh tế Nga có một số lý do. Thứ nhất là giá dầu tăng. Tính từ đầu năm đến nay, giá dầu Urals của Nga tăng 26% và cao hơn gần 1,5 lần so với giá dầu trung bình được dự tính trong ngân sách. Thứ hai, sự sẵn có vaccine ngừa Covid-19 giúp thúc đẩy việc tiêm chủng hàng loạt cho người dân”.
Theo chuyên gia Milchakova, mặc dù việc tiêm chủng tiến triển khá chậm so với kỳ vọng của chính phủ, nhưng vaccine cũng đã giúp đất nước tránh được tình trạng đóng cửa quy mô lớn và những hạn chế đáng kể đối với hoạt động kinh doanh. Ngay cả du lịch cũng bắt đầu phục hồi dần, kể cả du lịch quốc tế.
Nhà phân tích tin rằng năm 2021, GDP của Nga sẽ tăng trưởng phục hồi 4,5% và vào năm 2022 đà tăng trưởng này sẽ tiếp tục, mặc dù yếu tố phục hồi sẽ không còn đáng kể như năm 2021.
Dự kiến, GDP của Nga tăng 2,5-3,5% vào năm 2022, tùy thuộc vào động lực của giá dầu.
Thành viên Ban giám sát của Hiệp hội các nhà phân tích tài chính và quản lý rủi ro, Tiến sĩ kinh tế Alexander Razuvaev dự báo kinh tế Nga phục hồi cao hơn một chút so với trước đại dịch, GDP sẽ đạt khoảng 4,5% vào cuối năm 2021.
Theo chuyên gia Razurev, động lực chính là sự tăng giá năng lượng, tức là dầu mỏ và khí đốt. Nhờ đó, Nga có thặng dư ngân sách sơ bộ là 1.600 tỷ Ruble (21 tỷ USD). Trong khi đó, tỷ lệ thất nghiệp ở Nga ở mức thấp, khoảng 4,4 đến 4,5%. Con số này thấp hơn mức trung bình chung của thế giới (6%).
Thành tựu thứ hai là thu nhập thực tế của người dân bắt đầu tăng. Thu nhập thực tế của người dân (thu nhập danh nghĩa, đã điều chỉnh theo lạm phát) trong năm 2020 giảm 2,8%. Và trước đó, thu nhập của người dân gần như liên tục giảm, theo các số liệu chính thức là đã giảm hơn 10% kể từ năm 2015.
Năm 2021, lần đầu tiên giới chuyên gia ghi nhận xu hướng đảo ngược. Theo kết quả của nửa đầu năm 2021, thu nhập thực tế của người dân Nga tăng 1,7%. Chính phủ Nga dự tính chỉ số này tăng 3,5% vào cuối năm 2021.
Theo chuyên gia Natalia Milchakova, thu nhập khả dụng thực tế của người dân trong quý III/2021 tăng 8% so với cùng kỳ năm 2020. Quý IV/2021 vẫn chưa có dữ liệu, nhưng chắc chắn rằng con số này sẽ khả quan.
Theo quan điểm của chuyên gia, tăng trưởng thu nhập thực tế có được chủ yếu là do sự phục hồi của thị trường lao động. Nếu vào đầu tháng 10/2020, tỷ lệ thất nghiệp ở Nga là 6,3% dân số trong độ tuổi lao động, thì vào cùng thời điểm này của năm 2021, tỷ lệ thất nghiệp ở Nga đã giảm xuống còn 4,4%.
Đến cuối năm 2021, dự báo thu nhập thực tế tăng lên đáng kể so với năm 2020. Tuy nhiên, chuyên gia lưu ý đây là mức tăng trưởng phục hồi và năm 2022 sẽ không có chỉ số tăng trưởng thu nhập ấn tượng như vậy.
Điểm đáng chú ý thứ ba là tỷ giá hối đoái đồng Ruble ổn định trong cả năm. Sau khi đồng Ruble mất giá 20-30% so với đồng USD và đồng Euro vào năm 2020, không có nhiều chuyên gia mạnh dạn đưa ra dự báo lạc quan về tỷ giá hối đoái của đồng Ruble.
Tuy nhiên, đồng nội tệ của Nga lại chứng minh sự ổn định trong cả năm 2021, thậm chí có thời điểm còn mạnh lên so với USD và Euro.
Chuyên gia Natalia Milchakova bình luận: “Đồng Ruble đã cho thấy động lực không đồng nhất trong mối tương quan với đồng USD và Euro. Nếu đầu năm, đồng Ruble thực sự ổn định so với đồng USD và chỉ tăng giá khoảng 0,2%, thì so với đồng Euro, đồng Ruble của Nga lại tăng giá tới 8%”.
Bộn bề thách thức
Đầu tiên, theo các chuyên gia, Nga đã thất bại trong việc đối phó với lạm phát. Lạm phát tăng tốc lên hơn 8% trong năm, cao hơn hai lần so với mục tiêu 4% mà Ngân hàng Trung ương Nga đề ra.
Trong đó, lạm phát thực phẩm tăng hơn 10%, điều này có một tác động đặc biệt nghiêm trọng đến túi tiền của người dân. Bất chấp mọi nỗ lực của chính phủ như tăng lãi suất chủ chốt, áp đặt quy định hành chính về giá lương thực, giá một số loại thực phẩm đã tăng hàng chục phần trăm.
Tiến sĩ kinh tế Mikhail Belyaev nhận xét: “Lạm phát xảy ra do nhiều yếu tố, không chỉ về chính sách tiền tệ. Hiện nay, loại hình lạm phát ở Nga không được quan sát thấy ở các nước có nền kinh tế phát triển và lưu thông tiền tệ có quy định”.
| Gánh nặng nợ của người Nga đã tăng lên mức kỷ lục. (Nguồn: AFP) |
Theo chuyên gia này, việc tăng giá (đặc biệt đối với mặt hàng thực phẩm) được giải thích là do cơ cấu ngành các công ty kinh doanh lớn chi phối, họ lợi dụng vị thế của mình để áp đặt giá tăng trên thị trường.
Chuyên gia Alexander Razuvaev lý giải, thế giới đang có lạm phát cao do Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed), Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) và các ngân hàng trung ương khác đã in quá nhiều tiền. Nga cũng là một phần của nền kinh tế toàn cầu và chắc chắn chịu ảnh hưởng của quá trình lạm phát trên toàn thế giới.
Do đó, Ngân hàng trung ương Nga đã tăng lãi suất chủ chốt trong suốt cả năm để chống đỡ lạm phát.
"Tôi tin rằng năm 2022 lạm phát sẽ thấp hơn năm 2021, nhưng mục tiêu 4% của Ngân hàng Trung ương khó có thể đạt được, nhưng 5,5-6% vào cuối năm là mức khá thực tế”, chuyên gia này dự báo.
Vấn đề còn tồn tại thứ hai là Nga chưa đưa ra được quyết định liên quan đến lương hưu cho người lao động. Tổng thống Nga Vladimir Putin đã chỉ thị cho chính phủ xác định mức lương hưu cho người lao động vào cuối năm 2020. Tuy nhiên, vấn đề này vẫn chưa được giải quyết, thậm chí thời điểm gia hạn thêm là tháng 2/2021. Đến nay, việc này vẫn rơi vào im lặng.
Chuyên gia Natalia Milchakova bình luận: “Vấn đề này đang gây tranh cãi rất nhiều, bao gồm cả quan điểm về công bằng xã hội. Đó cũng là lý do chưa được giải quyết”.
Theo bà, vấn đề không chỉ nằm ở tiền bổ sung mà ngân sách sẽ chi, mà thực tế là trong số những người ở độ tuổi nghỉ hưu nhưng đang làm việc, có những người giàu và rất giàu, thậm chí là triệu phú.
Vấn đề thứ ba đối với nền kinh tế là gánh nặng nợ của người Nga đã tăng lên mức kỷ lục. Sự bùng nổ tín dụng trong những năm trước đây đã trở thành gánh nặng nợ khổng lồ đối với người dân Nga.
Tổng số nợ của các cá nhân đã lên tới con số khủng khiếp là 23.900 tỷ Ruble, nhiều hơn tổng thu ngân sách hàng năm của nhà nước. Ngoài ra, các khoản vay quá hạn trong năm đã vượt quá 1.000 tỷ Ruble.
Có nghĩa là, nếu tất cả người Nga có thể trả hết các khoản nợ vay của họ cùng một lúc, thì nền kinh tế Nga sẽ có nguồn lực dồi dào để hoạt động thành công trong cả năm.
Chủ tịch Hiệp hội Người tiêu dùng quốc tế Dmitry Yanin nhận xét khối lượng các khoản nợ của công dân đối với các ngân hàng là hơn 23.000 tỷ Ruble, đây là một số kỷ lục. Ngân hàng kiếm tiền theo nhu cầu của người dân điều đương nhiên.
Tuy nhiên, trong 23.000 tỷ Ruble này, phần lớn là các khoản vay tiêu dùng trong đó một phần đáng kể là các khoản vay tiêu dùng khá đắt đỏ. 80% người vay thế chấp phần lớn tiền lương của họ hàng tháng. Điều này cho thấy rằng hàng triệu công dân đang ở trong tình trạng ràng buộc tín dụng.
Ngoài khoản nợ kỷ lục đối với các ngân hàng vào năm 2021, gần 500 triệu Ruble được phát hành bởi các tổ chức tài chính vi mô. Đây là các công ty cung cấp dịch vụ tài chính cho những người nghèo nhất và thiếu thốn nhất.
Thị trường này đã tăng trưởng nhiều lần trong năm, điều này cho thấy nguy cơ xuất hiện ngày càng nhiều các khoản vay nặng lãi, lãi suất có thể lên tới 365% mỗi năm.
Ông Yanin cho rằng, các khoản vay sẽ còn tăng lên nhiều hơn nữa. Nhiều khả năng, những người cho vay sẽ tiếp tục kiếm tiền từ những người đi vay. Người dân sẽ làm lợi ngày càng nhiều hơn cho các ngân hàng và tổ chức tài chính vi mô, để lại ngày càng ít quỹ tiết kiệm, cắt giảm chi phí hoạt động, hủy bỏ kế hoạch đi nghỉ...