Theo Nikkei Asia, thanh niên từ các nước đang phát triển ở châu Á đang đổ xô đến Nhật Bản để đăng ký vào các trường cao đẳng kỹ thuật cơ khí ô tô, với hy vọng lấp đầy khoảng trống trong lực lượng lao động của quốc gia này do tỷ lệ sinh giảm.
Các trường học, trong đó có cả các trường do các nhà sản xuất ô tô như Toyota, Honda và Nissan điều hành, đang chào đón sự gia tăng số sinh viên nước ngoài khi khi họ tìm cách đáp ứng nhu cầu trong nước về những thợ cơ khí am hiểu máy tính, những người có thể sửa chữa ô tô công nghệ cao - bao gồm cả những chiếc chạy bằng pin... ở giai đoạn hậu Covid-19.
Tuy nhiên, việc chuyển sang tuyển sinh các sinh viên nước ngoài cũng không tránh khỏi một vài ý kiến quan ngại, đặc biệt của những người lâu năm trong lĩnh ô tô như làm thế nào để ngành công nghiệp hàng đầu của quốc gia này có thể duy trì được sự nổi bật toàn cầu trong khi giới trẻ Nhật Bản tỏ ra rất ít quan tâm đến những vấn đề cơ bản của doanh nghiệp.
Yoshihiro Wakabayashi, hiệu trưởng trường Cao đẳng Kỹ thuật Toyota ở Tokyo, nơi 1/4 trong khoảng 400 sinh viên bắt đầu khóa học kỹ sư dịch vụ năm nay (gấp đôi trước đại dịch Covid-19), cho biết: “Thật đáng buồn khi lĩnh vực xe hơi có vẻ rất hấp dẫn đối với người nước ngoài nhưng lại không hấp dẫn lắm đối với người Nhật”.
Theo Wakabayashi, “lĩnh vực ây dựng cũng như nhiều lĩnh vực khác liên quan đến sản xuất cũng đang phải đối mặt với tình trạng thiếu lao động. Tôi lo ngại văn hóa sản xuất của Nhật Bản sẽ bị mất đi, điều này sẽ gây ra những tác động kinh tế”.
Sự thay đổi trong thành phần sinh viên tại các trường như Cao đẳng Kỹ thuật Toyota làm nổi bật vai trò ngày càng tăng của những người không phải người Nhật trong nền kinh tế quốc gia khi dân số giảm.
Theo Bộ Lao động, số lượng lao động nước ngoài tại Nhật Bản đã chạm mốc 2 triệu người tại thời điểm tháng 10/2023, tăng 12% trong một năm, với 27% trong số họ làm việc trong lĩnh vực sản xuất. Tỷ lệ lớn nhất là lao động từ Việt Nam chiếm 25%, tiếp đến là Trung Quốc và Philippines.
Chính phủ Nhật Bản đã khuyến khích tuyển dụng người nước ngoài trong ngành sửa chữa ô tô từ năm 2019 bằng cách cấp cho họ quyền cư trú với tư cách là "công nhân lành nghề được chỉ định". Số lượng người nước ngoài làm việc trong các doanh nghiệp sửa chữa ô tô đã tăng hơn gấp đôi trong 5 năm qua lên khoảng 4.800 người.
Bà Yoshie Motohiro, hiệu trưởng Trường Cao đẳng Kỹ thuật Ô tô Nissan, cho biết: "Các trường cao đẳng kỹ thuật về cơ khí ô tô nhận thấy “nhu cầu đặc biệt” từ sinh viên quốc tế kể từ khi các hạn chế nhập cảnh vào Nhật Bản được nới lỏng do đại dịch. Theo Bộ Giao thông Vận tải, trước đại dịch, số lượng tuyển sinh nước ngoài tại các trường sửa chữa ô tô Nhật Bản đã tăng gấp 5 lần từ năm 2016 đến năm 2021 lên 5.000".
Bà Motohiro cho biết 360 sinh viên quốc tế đã theo học tại 5 trường cao đẳng kỹ thuật do Nissan điều hành ở Nhật Bản trong năm nay - gấp ba lần so với năm 2019. Hầu hết trong số họ có ý định ở lại làm việc sau khi tốt nghiệp do có mức lương cao hơn. “Chúng tôi không có lựa chọn nào khác ngoài việc tiếp nhận thêm nhiều sinh viên quốc tế. Chúng tôi cần tích cực tuyển dụng họ. Chính người nước ngoài có thể giúp chúng tôi khắc phục tình trạng thiếu lao động này”.
| Khi dân số Nhật Bản giảm, nhu cầu về thợ cơ khí ô tô được đào tạo đang vượt xa nguồn cung. (Ảnh của Ken Kobayashi) |
Nhu cầu công nhân sửa chữa ô tô được nhấn mạnh bởi dữ liệu của Bộ Lao động Nhật Bản cho thấy vào năm 2022, có 5 lời mời làm việc cho mỗi ứng viên. Theo dữ liệu của hiệp hội ngành, nhìn chung, có khoảng 331.000 thợ sửa chữa cho khoảng 82 triệu phương tiện ở Nhật Bản vào năm 2022.
Theo Tổ chức Dịch vụ Sinh viên Nhật Bản, sinh viên đến từ Việt Nam chiếm tỷ lệ lớn nhất trong số sinh viên quốc tế tại các trường cơ khí ô tô vào năm 2022, tiếp theo là Nepal.
Ông Ayumi Nakajima, Giám đốc điều hành của Trường Cao đẳng Kỹ thuật Honda, cho biết số lượng người Nam Á học tại các trường cao đẳng kỹ thuật ngày càng nhiều trong 5 năm qua do tỷ lệ sở hữu ô tô ngày càng tăng ở nước họ đã làm tăng nhu cầu về cơ khí. Ông nói: “Trước đây, phần lớn sinh viên quốc tế của chúng tôi tập trung ở Việt Nam, cộng với một số ít đến từ Trung Quốc và các nước Đông Nam Á khác, nhưng bây giờ, hầu hết đến từ các khu vực phía Nam châu Á như Nepal, Bangladesh và Sri Lanka”.
"Ngày càng nhiều người dân địa phương quan tâm đến các công việc liên quan đến ô tô. Những thị trường đó có nhu cầu về những người có thể bảo dưỡng phương tiện đúng cách."
| Một sinh viên tại trường Cao đẳng Kỹ thuật Honda ở quận Saitama, phía Bắc Tokyo, đang làm việc trên một mảnh kim loại. Một số chuyên gia kỳ cựu trong ngành ô tô Nhật Bản lo ngại thế hệ trẻ nước này đang mất dần hứng thú với “thế giới ô tô”. (Ảnh của Sayumi Take) |
Lahiru Madhushan, 30 tuổi, sinh viên năm thứ hai tại trường Nissan ở Yokohama, phía nam Tokyo, đến Nhật Bản cách đây 4 năm từ Sri Lanka với hy vọng làm thợ cơ khí ô tô.
Anh nói: “Tôi luôn yêu thích ô tô và 80% ô tô ở đất nước tôi là của Nhật Bản. Tôi đặc biệt yêu thích xe Nissan vì công ty của cha tôi đã sử dụng chúng”.
Anh hy vọng sẽ làm thợ cơ khí tại một công ty bán hàng của Nissan sau khi tốt nghiệp. "Tôi muốn làm việc liên tục ở Nhật Bản. Ở đây, người nước ngoài có thể làm thợ cơ khí giống như người Nhật."
Sự nhiệt tình của những sinh viên như Madhushan trái ngược với sự quan tâm ngày càng giảm của giới trẻ Nhật Bản đối với việc sửa chữa ô tô. Các quan chức trong ngành cho biết nhiều người Nhật trẻ tuổi thích học đại học hơn là học nghề mà một số người trong số họ cho rằng công việc chân tay "nguy hiểm và bẩn thỉu". Một số quan chức cũng coi việc yêu thích ô tô là biểu tượng của tuổi trưởng thành và địa vị xã hội.
Theo Báo cáo của Bộ Giao thông vận tải Nhật Bản năm ngoái: “Số lượng thanh niên muốn trở thành thợ sửa ô tô đang giảm do tỷ lệ sinh giảm và các yếu tố khác”. Theo Bộ này, tỷ lệ sinh ở Nhật Bản đã giảm năm thứ tám liên tiếp vào năm 2023 xuống còn khoảng 758.000, con số thấp nhất kể từ khi hồ sơ bắt đầu được lưu giữ vào năm 1899.