Nga 'quay xe' loại bỏ hoàn toàn USD trong kho dự trữ - Hồi kết của đồng bạc xanh?

Trên thực tế, tỷ trọng của đồng USD trong dự trữ quốc tế đang giảm dần. Vào giữa những năm 1980, đồng USD chiếm 86% dự trữ thế giới. Đến đầu những năm 2000, con số này là 72% và trong nửa đầu năm 2022 chỉ còn 59%. Đây là giá trị thấp nhất trong vòng 25 năm qua.

Trong lịch sử, dầu được thanh toán bằng USD như là loại tiền dự trữ an toàn nhất. Và lĩnh vực năng lượng nói chung đã hỗ trợ mạnh mẽ cho tiền tệ và nền kinh tế của Mỹ. Do đó, việc chuyển sang thực hiện các giao dịch liên quan đến dầu mỏ bằng đồng nội tệ quốc gia (thay vì đồng USD như trước đây) sẽ làm suy giảm sức mạnh của đồng bạc xanh.

Nga là quốc gia đầu tiên thực hiện bước đi như vậy với quyết định chỉ nhận thanh toán bằng đồng Ruble trong các giao dịch dầu mỏ và khí đốt từ EU.

TS. Nouriel Roubini, Nhà kinh tế học đoạt giải Nobel kinh tế, dự báo chính xác thời điểm khủng hoảng tài chính-kinh tế toàn cầu (2007-2008) và rất nổi tiếng với những dự báo có phần bi quan thái quá về những rủi ro của các nền kinh tế dự đoán số phận đồng USD sẽ được định đoạt chỉ trong vòng 10 năm nữa.

Mặc dù vậy ở thời điểm hiện nay, người ta vẫn chưa thể tin, đồng USD sẽ "kết thúc" trong thời gian ngắn như vậy.

Hiện nay, sự suy giảm vị thế của đồng USD đang được nhắc tới không chỉ ở Nga, mà còn ở cả phương Tây. Theo TS. Roubini, điều này sẽ xảy ra do sự cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc, cùng sự xuất hiện không thể tránh khỏi của hai loại tiền tệ dự trữ toàn cầu cạnh tranh. Ông Roubini cho biết, quá trình phi USD hoá đang được đẩy nhanh nhờ một số yếu tố.

Bỏ USD - không chỉ có Nga

Thứ nhất, ngày càng có nhiều nước từ bỏ đồng USD để dự trữ cho các mục đích an ninh quốc gia trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị gia tăng giữa một bên là Mỹ và Liên minh châu Âu (EU), còn bên kia là Trung Quốc, Nga và Iran.

Nga đã từ bỏ hoàn toàn đồng USD và đồng Euro trong kho dự trữ của mình để ủng hộ vàng và nhân dân tệ. Và đây là một thông lệ bình thường – các ngân hàng trung ương giữ tiền của những quốc gia có hoạt động giao dịch tích cực nhất.

Đó là lý do tại sao điều quan trọng là vào cuối năm ngoái, Trung Quốc và Saudi Arabia đã tiến hành giao dịch đầu tiên bằng đồng nhân dân tệ. Chuyên gia Roubini cho biết các quốc gia khác có thể sẽ làm theo.

Trong khi đó, ông Vladimir Evstifeev, Trưởng bộ phận phân tích của ngân hàng Zenit, nói: “Chúng ta đang nói về các giao dịch trị giá hàng chục tỷ USD, vì Saudi Arabia là nhà xuất khẩu lớn nhất sang Trung Quốc, bao gồm cả dầu thô". Trung Quốc trước đây đã mở các dòng trao đổi thương mại bằng đồng tiền quốc gia với các nước láng giềng về địa lý, nhưng số tiền vẫn còn ở mức nhỏ.

Nga - nhà xuất khẩu dầu mỏ và khí đốt hàng đầu thế giới đã trở thành quốc gia đầu tiên chuyển sang thực hiện các giao dịch liên quan đến năng lượng bằng đồng nội tệ quốc gia (thay vì đồng USD), với quyết định "chỉ nhận thanh toán bằng đồng Ruble trong các giao dịch dầu mỏ và khí đốt từ EU".

Và Trung Quốc đã đi theo con đường tương tự để nâng cao uy tín của đồng tiền dự trữ và nền kinh tế của mình. Với quy mô thương mại toàn cầu của Trung Quốc, những hành động này có thể gây tổn hại cho đồng USD. Càng ít giao dịch diễn ra bằng đồng USD, các quốc gia này sẽ mua càng ít USD để dự trữ và đồng USD sẽ càng suy yếu.

Cũng theo chuyên gia Vladimir Evstifeev, một số quốc gia đã chuyển sang giao dịch với Trung Quốc bằng đồng tiền nhân dân tệ nên tỷ lệ dự trữ bằng Nhân dân tệ sẽ tăng tương ứng với cơ cấu tiền tệ trong kim ngạch ngoại thương.

Không phải ngẫu nhiên mà chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden "băn khoăn" về ý tưởng chấp nhận đồng Nhân dân tệ trong các thoả thuận dầu mỏ với Trung Quốc và họ không tin vào điều đó. Tuy nhiên lần này, có vẻ như họ đã nhầm.

Sau khi Phương Tây áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga và đóng băng 300 tỷ USD tài sản dự trữ, của nước này, Trung Quốc và các nước khác đã lo ngại về khả năng bất kỳ ai trong số họ cũng có thể rơi vào tình trạng tương tự trong thời gian tới.

Thách thức từ công nghệ mới

Thứ hai, sự thống trị của đồng USD đang đối mặt với thách thức đến từ các công nghệ mới, đặc biệt là vai trò ngày càng tăng của các loại tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương, hệ thống thanh toán Alipay và WaChat Pay, công cụ hoán đổi tiền tệ giữa Trung Quốc và các quốc gia khác, hay hệ thống thanh toán thay thế Hiệp hội Viễn thông Liên Ngân hàng và Tài chính Quốc tế (SWIFT). Chuyên gia Roubini dự đoán: “Điều này có thể dẫn đến việc tạo ra một loại tiền tệ đa cực thay thế và một chế độ thanh toán quốc tế”.

Còn một mối nguy khác đối với đồng USD. Ông Roubini nhớ lại tình thế tiến thoái lưỡng nan về tiền tệ Triffin. Nghịch lý Triffin là xung đột lợi ích kinh tế giữa các mục tiêu quốc tế ngắn hạn và dài hạn của các quốc gia có đồng tiền đóng vai trò là đồng tiền dự trữ của thế giới.

Mỹ, với tư cách là một quốc gia cung cấp tiền tệ của mình làm dự trữ toàn cầu, có thâm hụt tài khoản vãng lai thường xuyên. Chuyên gia Roubini cho biết, điều này cuối cùng sẽ làm suy yếu vị thế của đồng USD với tư cách là một loại tiền tệ dự trữ, vì sự gia tăng của các nghĩa vụ quốc tế sẽ khiến đồng tiền trở nên không bền vững.

Như chuyên gia Vladimir Evstifeev giải thích, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đang tích cực tăng lãi suất cơ bản để kiềm chế lạm phát và tránh khủng hoảng. Điều này sẽ dẫn đến việc các nước khác, đặc biệt là các nước đang phát triển, cũng phải tăng lãi suất, ngay cả khi họ không gặp vấn đề về lạm phát, để vốn nước ngoài không bắt đầu tháo chạy khỏi đất nước.

Chuyên gia Evstifeev kết luận: “Sẽ có sự suy giảm dần của đồng USD trong nền kinh tế toàn cầu và dự trữ quốc tế. Chất xúc tác cho quá trình này có thể là sự phát triển của các hệ thống thanh toán thay thế và tự do hoá Nhân dân tệ, điều này sẽ thu hút nhiều nhà đầu tư hơn đến với đồng tiền Trung Quốc.

Lý do đầu tiên liên quan đến những thay đổi dần dần là sự phát triển của hệ thống thanh toán thay thế, trong khi lý do tự do hoá đồng Nhân dân tệ có thể làm giảm đáng kể tỷ trọng của đồng USD trên thế giới”.