‘Ngoại giao vaccine Covid-19’: Chiến lược mới giúp Trung Quốc gia tăng ảnh hưởng

Brazil là một trong những đồng minh thương mại của Trung Quốc đang xếp đầu danh sách trong chương trình phân phối vaccine ngừa Covid-19 khổng lồ của nước này trên thế giới.

Hồi đầu tháng này, Thống đốc bang Sao Paulo của Brazil Joao Doria đã dẫn đầu một phái đoàn ra tận sân bay để chào đón chuyến bay chở lô vaccine Covid-19 đầu tiên của Trung Quốc hạ cánh Sao Paulo.

Lô vaccine đem theo hy vọng sẽ chấm dứt hoặc ít nhất là làm chậm sự tàn phá của Covid-19 tại Brazil, một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi đại dịch, với hơn 6 triệu người nhiễm bệnh và gần 170.000 ca tử vong.

Trung Quốc cam kết sẽ cung cấp 6 triệu liều CoronaVac do Công ty công nghệ sinh học Sinovac sản xuất cho Brazil vào tháng 1/2021. Sau đó, Viện Butantan ở Sao Paulo, nơi đang thử nghiệm vaccine Covid-19, sẽ lấy nguyên liệu thô để sản xuất thêm hàng triệu liều vaccine khác.

Các chuyến bay chở vaccine ngừa Covid-19 đến Brazil là một phần trong chiến dịch “ngoại giao vaccine” mà Bắc Kinh đang triển khai trên khắp thế giới. Trước đó, sức tàn phá sâu rộng của đại dịch Covid-19 khởi phát từ thành phố Vũ Hán (Trung Quốc) đã làm ảnh hưởng tới hình ảnh của Bắc Kinh trên trường quốc tế, đồng thời làm tổn hại đến quá trình xuất khẩu toàn cầu - từng là động lực thúc đẩy tăng trưởng của nước này.

Phục hồi danh tiếng

Một loại vaccine ngừa Covid-19 hiệu quả với giá thành phải chăng đã tạo cơ hội cho Trung Quốc “lập công chuộc tội” và xoa dịu những chỉ trích của cộng đồng quốc tế về việc kiểm soát virus SARS-CoV-2 trong thời gian dịch mới bùng phát. Mặt khác, đây cũng là cơ hội thúc đẩy tài chính cho các công ty công nghệ sinh học của Trung Quốc.

Hiện Trung Quốc đang sản xuất khoảng 1/5 số vaccine Covid-19 trên thế giới nhưng chủ yếu là để sử dụng trong nước.

Ông Mauricio Santoro, Giáo sư Khoa học Chính trị tại Đại học bang Rio de Janeiro (Brazil), đánh giá: “Sáng kiến đưa vaccine trở thành một thứ hàng hóa quốc tế là rất quan trọng đối với Trung Quốc ở thời điểm hiện tại, bởi lẽ nó sẽ là cách giúp họ chống lại những chỉ trích trong đại dịch”.

Theo Giáo sư Mauricio Santoro, Trung Quốc đang tìm cách để sửa chữa sai lầm ở những ngày đầu đại dịch. Bởi vậy, việc sản xuất ra được một loại vaccine thực sự hiệu quả sẽ rất quan trọng với nước này. “Và Brazil là phép thử quan trọng cho tham vọng của Trung Quốc ”, ông Mauricio Santoro nhấn mạnh.

Hiện Trung Quốc có 5 loại vaccine ngừa Covid-19 đang được thử nghiệm giai đoạn cuối ở nhiều nơi trên thế giới, bao gồm Brazil, Thổ Nhĩ Kỳ và Indonesia. Do tình hình dịch bệnh đã được kiểm soát trong nước, Trung Quốc hiện không đủ số người nhiễm bệnh để thực hiện các thử nghiệm đó.

Bên cạnh đó, Bắc Kinh cũng cấp phép để sử dụng khẩn cấp trong nước một loại vaccine do Tập đoàn dược phẩm quốc gia Trung Quốc Sinopharm nghiên cứu. Khoảng gần 1 triệu người Trung Quốc đã tiêm loại vaccine này.

Hồi tháng 5, Chủ tịch Tập Cận Bình tuyên bố sẽ chia sẻ vaccine Covid-19 của Trung Quốc với thế giới, đồng thời cam kết bảo đảm để các nước đều có đủ khả năng mua vaccine. Tháng 7, Bắc Kinh đã cho các quốc gia khu vực Mỹ Latinh và Caribbean vay 1 tỷ USD để mua vaccine.

Bên cạnh đó, nước này cũng tham gia liên minh vaccine ngừa Covid-19 quốc tế (COVAX). Liên minh này được thiết lập nhằm đẩy nhanh quá trình phát triển và sản xuất vaccine, đồng thời cho phép phân phối nhanh chóng và minh bạch các loại vaccine hiệu quả trên toàn cầu.

Trước đó, vào đầu năm nay, các quan chức Trung Quốc thậm chí còn đưa ra khái niệm “con đường tơ lụa về y tế” khi nước này bắt đầu gửi các lô hàng khẩu trang, đồ bảo hộ và cả đội ngũ y tế đến các nước bị ảnh hưởng nặng nề sau khi Trung Quốc thành công vượt qua làn sóng Covid-19 đầu tiên.

Tuy nhiên, một loại vaccine Covid-19 thành công có thể tác động lớn hơn nhiều so với các lô hàng bảo hộ cá nhân bởi với vaccine chính là chìa khóa giúp các quốc gia có thể khống chế dịch và bắt đầu xây dựng lại nền kinh tế.

Ông Eyck Freymann, một nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Đại học Oxford (Anh) và Giáo sư Justin Stebbing chuyên gia về bệnh ung thư, đã nhận định trong một bài viết trên tạp chí Foreign Affairs rằng: “Trung Quốc đã sẵn sàng phục hồi danh tiếng của mình bằng cách trở thành nhà cung cấp y tế công cộng cho các nước đang phát triển”.

Nếu được chứng minh là hiệu quả, vaccine Covid-19 có thể trở thành công cụ để Trung Quốc củng cố các đồng minh chính trị trên toàn thế giới.

Phép thử ở Brazil

Ở Brazil, vaccine Covid-19 đã trở thành tâm điểm cho sự cạnh tranh chính trị ngày càng gay gắt giữa Thống đốc bang Sao Paolo Joao Doria và Tổng thống Jair Bolsonaro. Giống như người đồng cấp Mỹ Donald Trump, Tổng thống Bolsonaro có quan điểm cứng rắn với Trung Quốc, đồng thời cố gắng hạ thấp mối đe dọa từ Covid-19.

Lập trường của Tổng thống Jair Bolsonaro khiến ông đối đầu với phần lớn cộng đồng kinh doanh vốn dựa vào mối quan hệ với Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của Brazil trong một chặng đường dài. Trong khi đó, tình trạng dịch bệnh nghiêm trọng tại Brazil đã nâng bước cho ông Doria, một chính trị gia trung hữu với tham vọng thách thức vị trí tổng thống.

Mặc dù các cuộc thăm dò trước đây ở Brazil phản ánh sự hoài nghi với Trung Quốc cũng như vaccine của nước này, nhưng các loại vaccine sẽ không được triển khai cho đến khi vượt qua các cuộc kiểm tra nghiêm ngặt của các cơ quan quản lý có uy tín của Brazil.

Bà Adriana Abdenur, Giám đốc điều hành Plataforma CIPO, cho biết: “Sự nghi ngờ ban đầu của dân chúng là có thể hiểu được, nhưng sự chấp nhận sẽ tăng lên khi mọi người nhận thức được rằng rủi ro là rất nhỏ so với lợi ích”.

Một cuộc khảo sát gần đây được công bố trên Tạp chí Nature cho thấy 85,3% người Brazil sẵn sàng tiêm vaccine chống Covid-19 khi nó có sẵn.

Nếu ông Doria có thể phát động một chiến dịch tiêm chủng ngừa Covid-19 thành công với vaccine của SinoVac, cả nền kinh tế ở Sao Paulo và danh tiếng của ông đều có thể được hưởng lợi. Điều này cũng sẽ chứng minh chiến dịch “ngoại giao vaccine Covid-19” của Trung Quốc có thể biến thách thức thành cơ hội và là chìa khóa để nước này đẩy nhanh tốc độ phục hồi kinh tế.