Ngoại trưởng Mỹ thăm Trung Đông: Chuyến đi nhiều mục đích và kỳ vọng đột phá trong vai trò cầu nối của Washington

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đóng vai trò cầu nối giữa tầm nhìn đối ngoại của Nhà Trắng và triển vọng hòa bình Trung Đông. (Nguồn: AFP)

Đã 12 năm kể từ dấu mốc ban hành chính sách xoay trục - tái cân bằng của cựu Tổng thống Barack Obama, Mỹ vẫn kiên trì xác định Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh số một và châu Á-Thái Bình Dương là nơi hội tụ lợi ích chiến lược.

Song điều đó không có nghĩa Washington bỏ rơi hoàn toàn mục tiêu của mình tại các địa bàn quan trọng khác, đặc biệt là Trung Đông. Do đó, Mỹ vẫn sát sao với tình hình khu vực này và tìm ra giải pháp tốt nhất cho tiến trình hòa bình Trung Đông.

Đây là cơ sở cho chuyến thăm sắp tới của Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đến Israel, dự kiến vào ngày 17/10, nhằm thúc đẩy thỏa thuận hòa bình giữa Israel và Saudi Arabia. Vậy chuyến công du này mang hàm ý gì và những thách thức nào đang chờ đợi Washington sắp tới?

Một mũi tên trúng nhiều đích

Đây sẽ là chuyến thăm thứ tư của ông Blinken tới Israel kể từ khi nhậm chức vào tháng 1/2021. Ngoại trưởng Mỹ có lần công du đầu tiên tới Israel hồi tháng 5/2021, gặp mặt Thủ tướng Benjamin Netanyahu ở Jerusalem và Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas ở bờ Tây.

Đến tháng 3/2022, theo lời mời của Ngoại trưởng Israel Yair Lapid, ông Blinken trở lại quốc gia Trung Đông này để tham dự Hội nghị thượng đỉnh Negev của Ngoại trưởng 6 nước Israel, Mỹ, Bahrain, UAE, Ai Cập và Morocco nhằm tạo khuôn khổ hợp tác khu vực. Lần gần nhất ông Blinken công du tới Israel là vào tháng 1/2023.

Tin liên quan
Chủ tịch lâm thời Hạ viện Mỹ: Chuyên ngành lịch sử, khởi nghiệp từ truyền thông và một lối đi riêng

Thông qua hàng loạt chuyến thăm, Washington muốn xây dựng và thúc đẩy mạng lưới quan hệ với các nước Trung Đông với ba mục đích chính, bao gồm kiềm chế Iran, hàn gắn chia rẽ lịch sử giữa Israel và Palestine, giảm bớt ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực.

Điều kiện để Mỹ hoàn thành các mục tiêu trên nằm ở việc trở thành bên trung gian thúc đẩy tiến trình bình thường hóa quan hệ Israel-Saudi Arabia và qua đó, nâng tầm ảnh hưởng của chính sách đối ngoại Mỹ với khu vực.

Nếu Mỹ hoàn thành vai trò và giúp quan hệ Israel-Saudi Arabia đạt kết quả tốt đẹp, các nước Arab khác sẽ có thêm động lực để thiết lập quan hệ ngoại giao với Israel và góp phần vào tiến trình hòa bình Trung Đông.

Chông gai chờ đợi

Cùng với nỗ lực từ Mỹ, cả Israel và Saudi Arabia đang tích cực xây dựng nền móng cho hiệp ước hòa bình lịch sử. Song để đạt được điều đó, các nước cần vượt qua một số rào cản nhất định.

Thứ nhất, các bên chưa tìm được tiếng nói chung về vấn đề lãnh thổ. Trước khi tiến đến bình thường hóa, Riyadh muốn Israel nhượng bộ Palestine trên phương diện lãnh thổ, vốn là một vấn đề vấp phải làn sóng phản đối từ phe cánh hữu của Israel. Thậm chí, nội bộ chính quyền Mỹ cũng không nhất trí với ý kiến từ phía Saudi Arabia về việc Israel từ bỏ đất đai.

Theo tờ Al-Monitor, Riyadh đề xuất rằng Israel nên chuyển đất ở khu C do mình quản lý sang khu B - khu vực nằm dưới quyền kiểm soát của cả Israel và Palestine. Một kiến nghị khác là Israel ngừng xây dựng và mở rộng khu định cư ở bờ Tây, vốn là nơi Israel chiếm cứ được trong cuộc đụng độ kéo dài 6 ngày vào năm 1967.

Thứ hai, Saudi Arabia và Mỹ gặp khó trong vấn đề hợp tác quốc phòng. Một trong những điều kiện để Riyadh chấp nhận vai trò trung gian của Mỹ là Washington hỗ trợ Riyadh phát triển chương trình hạt nhân và ký kết hiệp ước phòng thủ chung. Tuy vậy, đề nghị này khiến Nhà Trắng chần chừ bởi nó có thể khuyến khích các nước khác phát triển chương trình tương tự và gia tăng nguy cơ chạy đua vũ trang hạt nhân.

Dù hiện diện nhiều thách thức, song nỗ lực hòa giải giữa Saudi Arabia và Israel ghi nhận nhiều tiến triển mới. Từ ngày 26/9-3/10, Israel đã phái hai Bộ trưởng tới Riyadh và gần đây, ông Netanyahu còn tuyên bố rằng, Israel đang đến rất gần với một hiệp ước lịch sử cùng Saudi Arabia.

Hai thập kỷ sáng kiến