Thỏa thuận hòa bình ở Dải Gaza: Đầu đã xuôi, đuôi có lọt?

Kế hoạch hòa bình tại Dải Gaza của ông Trump đang được triển khai khá thuận lợi trong những bước đầu tiên. Liệu đây sẽ là tín hiệu gỡ rối cho cuộc xung đột dai dẳng ở Trung Đông thời gian qua?

Bầu không khí đàm phán Israel-Hamas tại Ai Cập, hé lộ nút thắt lớn nhất Người dân Israel tưởng niệm hai năm vụ tấn công của Hamas giữa những tia hy vọng, 'đau đáu' sự trở về của người thân Chi tiết Kế hoạch hòa bình 20 điểm của Tổng thống Trump về Gaza gồm những gì?

Thỏa thuận hòa bình Gaza: đầu đã xuôi, đuôi có lọt?

Người dân Israel vui mừng khi chứng kiến phong trào Hồi giao Hamas thả các con tin Israel trong một chương trình phát sóng trực tiếp. (Nguồn: Getty Images)

Sau 3 ngày đàm phán gián tiếp căng thẳng tại Ai Cập, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố Israel và phong trào Hồi giáo Hamas đã “ký kết giai đoạn đầu tiên” của kế hoạch hòa bình 20 điểm mà ông công bố tuần trước.

Trên trang mạng xã hội của mình, ông Trump viết: “Điều này có nghĩa là tất cả con tin sẽ sớm được trả tự do và Israel sẽ rút quân về ranh giới đã thỏa thuận như những bước đầu tiên hướng tới một nền hòa bình bền vững và lâu dài”.

Tuy nhiên, ông không cung cấp thêm chi tiết về nội dung của giai đoạn đầu tiên.

Văn phòng Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố chính phủ nước này đã phê duyệt lệnh ngừng bắn và kế hoạch thả con tin tại Dải Gaza vào sáng sớm 10/10.

Những tín hiệu khả quan

Hiện thỏa thuận đã được nội các Israel chính thức phê chuẩn và lệnh ngừng bắn sẽ có hiệu lực. Truyền thông Israel cho rằng điều này sẽ diễn ra ngay lập tức, dù người phát ngôn của Văn phòng Thủ tướng cho biết thỏa thuận sẽ bắt đầu trong vòng 24 giờ sau khi nội các phê duyệt.

Theo người phát ngôn Văn phòng Thủ tướng Israel, quân đội nước này sẽ rút lui về một ranh giới cho phép họ kiểm soát khoảng 53% Dải Gaza. Theo một bản đồ do Nhà Trắng công bố tuần trước, đây là giai đoạn đầu tiên trong 3 giai đoạn rút quân của Israel.

More from WVR
Dải Gaza: Israel thông qua thỏa thuận trao trả con tin, Mỹ chuẩn bị đưa quân đến, phong trào Hamas bác một đề xuất của Tổng thống Trump

Ngày 9/10, quân đội Israel thông báo công tác chuẩn bị đang được tiến hành để “sớm chuyển sang các ranh giới được điều chỉnh”.

Đến ngày 13/10, nhóm Hamas sẽ phải thả tất cả 20 con tin còn sống. Việc trả lại thi thể của 28 con tin đã chết diễn ra sau đó, mặc dù không rõ sẽ mất bao lâu.

Nguồn tin từ Palestine cho biết, sau đó, Israel sẽ thả khoảng 250 tù nhân Palestine đang thụ án chung thân trong các nhà tù của Israel và 1.700 người bị giam giữ tại Dải Gaza.

Hàng trăm xe tải chở hàng viện trợ nhân đạo bắt đầu tiến vào Gaza. Theo kế hoạch mà ông Trump đưa ra, 600 xe tải được phép giao hàng hằng ngày. Còn các nguồn tin Palestine cho biết, ban đầu sẽ có tối thiểu 400 xe mỗi ngày và con số này sẽ tăng dần sau đó.

Một quan chức cấp cao Mỹ cho biết, lực lượng đa quốc gia gồm khoảng 200 binh sĩ do quân đội Mỹ giám sát sẽ theo dõi lệnh ngừng bắn ở Dải Gaza. Thành phần của lực lượng này có thể bao gồm quân đội từ Ai Cập, Qatar, Thổ Nhĩ Kỳ và Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE).

Quan chức này cho biết vai trò của họ sẽ là giám sát, quan sát và bảo đảm không có bất kỳ hành vi vi phạm nào đối với lệnh ngừng bắn ở Gaza.

Lộ trình rõ ràng

Nếu hoàn thành, giai đoạn đầu tiên trong kế hoạch 20 điểm của ông Trump sẽ được tiếp nối bằng các cuộc đàm phán về chi tiết của các giai đoạn sau, nhưng nhiều điểm trong số này có thể khó đạt được thỏa thuận.

Đề xuất nêu rõ nếu được cả hai bên đồng ý, xung đột sẽ “ngay lập tức kết thúc”; Dải Gaza sẽ được phi quân sự hóa và tất cả cơ sở hạ tầng quân sự sẽ bị phá hủy.

Cũng theo đề xuất, Dải Gaza sẽ do một ủy ban hành chính chuyển tiếp của Palestine gồm các nhà kỹ trị độc lập quản lý, dưới sự giám sát từ một “Hội đồng hòa bình” do ông Trump đứng đầu cùng sự tham gia của cựu Thủ tướng Anh Tony Blair.

Quyền quản lý Dải Gaza cuối cùng được bàn giao cho chính quyền Palestine sau khi được cải tổ. Theo kế hoạch, nhóm Hamas sẽ không tham gia vai trò quản lý Dải Gaza trong tương lai, dù trực tiếp hay gián tiếp.

Thêm nữa, các thành viên nhóm Hamas sẽ được ân xá nếu họ cam kết chung sống hòa bình hoặc được cung cấp quyền di chuyển an toàn đến một quốc gia khác. Sẽ không có người Palestine nào bị buộc phải rời khỏi Gaza và những người muốn rời đi sẽ được tự do quay trở lại.

Bên cạnh đó, một “kế hoạch phát triển kinh tế của ông Trump nhằm tái thiết và hồi sinh Dải Gaza” sẽ được một nhóm chuyên gia xây dựng.

Những nút thắt không dễ tháo

Tuy nhiên, nhiều khả năng sẽ có điểm bất đồng trong các cuộc đàm phán về những giai đoạn sau của thỏa thuận.

Phong trào Hamas trước đây đã từ chối hạ vũ khí, nói rằng họ sẽ chỉ làm điều đó sau khi một nhà nước Palestine được thành lập.

Vừa qua, nhóm Hamas cũng không đề cập việc giải giáp vũ khí trong phản ứng ban đầu đối với kế hoạch hòa bình của ông Trump, làm dấy lên suy đoán rằng lập trường của họ không thay đổi.

Đồng thời, nhóm Hamas tuyên bố họ hy vọng sẽ giữ một số vai trò trong tương lai ở Dải Gaza như một phần của “phong trào Palestine thống nhất”.

Trả lời phỏng vấn tờ New York Times ngay sau khi Israel và phong trào Hồi giao Hamas đồng ý ngừng bắn ở Dải Gaza, Thủ tướng Qatar Sheikh Mohammed bin Abdulrahman Al Thani cho biết, các bên trung gian vẫn để ngỏ cuộc thảo luận về những vấn đề gai góc hơn, chẳng hạn như kho vũ khí của nhóm Hamas, vì các bên vẫn chưa sẵn sàng cho một thỏa thuận toàn diện.

“Nếu chúng ta lập tức đàm phán về tất cả điều khoản, thì chúng ta đã không thể đạt được những kết quả này”, ông Sheikh Mohammed nói.

Một điểm mấu chốt khác là mức độ rút quân của Israel. Israel cho biết đợt rút quân đầu tiên sẽ khiến họ chỉ giữ quyền kiểm soát khoảng 53% Gaza. Kế hoạch của Nhà Trắng cho thấy, các đợt rút quân tiếp theo sẽ rút quyền kiểm soát Gaza của Israel giảm xuống khoảng 40%, sau đó là 15%.

Giai đoạn cuối cùng là một “vòng đai an ninh” sẽ “duy trì cho đến khi Dải Gaza được bảo vệ hoàn toàn khỏi bất kỳ mối đe dọa nào”.

Tuy nhiên, cách diễn đạt này khá mơ hồ và không nêu rõ mốc thời gian cụ thể cho việc rút quân hoàn toàn của Israel, điều mà phong trào Hamas có thể muốn làm rõ.

Thăm dò lẫn nhau

Đối với phần lớn công chúng Israel, việc giải cứu những con tin cuối cùng bị giam giữ suốt 2 năm qua là ưu tiên hàng đầu.

Trong khi đó, người Palestine ở Dải Gaza cảm thấy nhẹ nhõm vì các cuộc oanh tạc và tấn công trên bộ có thể sẽ tạm ngừng và hàng viện trợ có thể được đưa vào.

Tuy nhiên, họ cũng bày tỏ hoài nghi và lo ngại về việc lệnh ngừng bắn sẽ kéo dài bao lâu, liệu hàng trăm nghìn người có thể trở về nhà hay không và liệu Dải Gaza, với hầu hết các thành phố đã bị tàn phá, có được tái thiết hay không.

Nhiều người Palestine lo sợ rằng phía Israel sẽ lợi dụng bất kỳ sự đổ vỡ nào trong các cuộc đàm phán để tiếp tục các cuộc tấn công.

Trong nhiều tháng qua, Israel đã khẳng định sẽ duy trì quyền kiểm soát an ninh trực tiếp lâu dài đối với dải đất này và đã nhắc đến sự di dời “tự nguyện” của người Palestine.

Ở Dải Gaza, nhiều người tin rằng đó vẫn là mục tiêu thực sự của Israel. Sức ép từ Mỹ và các đồng minh, nếu tiếp tục được đưa ra sau khi các con tin được thả, có thể ngăn Israel tái khởi động một cuộc xung đột toàn diện.

Nếu phong trào Hamas và Israel không đạt được thỏa thuận cuối cùng, hoặc các cuộc đàm phán tiếp tục kéo dài mà không đem lại kết quả rõ ràng, Dải Gaza có nguy cơ rơi vào trạng thái lấp lửng: quân đội Israel vẫn kiểm soát một phần lãnh thổ, trong khi Hamas tiếp tục hiện diện và hoạt động, khiến vấn đề ở đây tiếp tục bế tắc.