Cho đến tận chuyến du lịch đầu tiên kể từ sau đại dịch Covid-19, ông Guo Zhichao (65 tuổi) mới thực sự nghĩ rằng mình đã già.
"Tôi từng đi du lịch khi còn trẻ, nhưng sau chuyến đi đó, lần đầu tiên trong đời tôi sợ đi du lịch", ông Guo bối rối kể lại sự việc mà vợ chồng ông đã trải qua khi phải nhờ người lạ giúp đỡ gọi xe trên điện thoại di động, đặt đồ ăn tại nhà hàng bằng mã QR hoặc đặt vé đến một điểm du lịch thông qua ứng dụng WeChat.
Trường hợp của ông Guo đã phản ánh một góc nhìn khách quan về những khó khăn mà người cao tuổi phải đối diện khi dân số Trung Quốc đang già đi và công nghệ số đang phát triển như vũ bão.
| Nhiều người già Trung Quốc gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận công nghệ số. (Nguồn: Gettty) |
Báo động về già hóa dân số
Tuần trước, Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc (NBS) đã công bố số liệu của cuộc điều tra dân số trong vòng một thập kỷ. Theo đó, những người trong độ tuổi từ 15 đến 59 tuổi đã giảm xuống đáng kể, chiếm 63,35% trong tổng dân số hơn 1,4 tỷ người của Trung Quốc vào năm 2020. Trong khi những người trong độ tuổi 60 trở lên chiếm đến 18,70%.
Ông Ning Jizhe, một thành viên của NBS thừa nhận, Trung Quốc sẽ tiếp tục đối mặt với áp lực phát triển dân số cân bằng và lâu dài.
Vấn đề tỷ lệ người cao tuổi của Trung Quốc tăng lên, nhiều người bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua ứng dụng công nghệ, kỹ thuật số ngày càng rõ rệt và càng được thúc đẩy bởi tốc độ, quy mô chưa từng có của đại dịch Covid-19.
Vào cuối năm ngoái, dân số sử dụng mạng Internet của Trung Quốc đã tăng lên 989 triệu người, tăng gần 10% so với tháng 3/2020, theo một báo cáo từ Trung tâm Thông tin Mạng Internet Trung Quốc (CNNIC), khi các dịch vụ gọi xe, giao đồ ăn và chăm sóc sức khoẻ ngày càng gia tăng.
Cũng theo Báo cáo, những người 60 tuổi chiếm 11,2% tổng dân số sử dụng Internet. Đây là một bước nhảy vọt so với tỷ lệ 6,3% vào tháng 3/2020.
Trước sự cảnh báo của báo chí, phương tiện truyền thông Trung Quốc về tình trạng nhiều người cao tuổi Trung Quốc không thể tiếp cận các dịch vụ cơ bản tại ngân hàng, bệnh viện và phương tiện giao thông công cộng do chưa làm quen với điện thoại thông minh, các nhà hoạch định chính sách đã bắt đầu quan tâm hơn và đưa ra các giải pháp nhằm thu hẹp khoảng cách ngày càng lớn giữa người trẻ và người già trong tiếp cận kỹ thuật số.
Thị trường tiềm năng
Vào tháng 11/2020, Hội đồng Nhà nước, cơ quan hành pháp của chính quyền trung ương Trung Quốc, tuyên bố sẽ đưa ra các chính sách cụ thể để giúp người cao tuổi bắt kịp với nền kinh tế kỹ thuật số đang bùng nổ - đặc biệt là giúp người cao tuổi sử dụng tốt hơn các công nghệ thông minh để tiếp cận y tế, điều trị, hoạt động giải trí và dịch vụ công cộng.
Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc (MIIT) vào tháng trước cũng đã công bố hướng dẫn yêu cầu các trang web và ứng dụng di động thực hiện "sửa đổi thân thiện với người cao tuổi" trước cuối tháng 9/2021, bao gồm kích thước văn bản lớn hơn và có thể điều chỉnh, chuyển văn bản thành giọng nói, như cũng như lệnh cấm một số loại quảng cáo đối với các thiết bị của người cao tuổi.
Đáp lại lời kêu gọi của từ Chính phủ Trung Quốc và nhận ra tiềm năng tài chính to lớn mà thị trường người cao tuổi mang lại, một số công ty công nghệ lớn đã và đang phát triển các sản phẩm hướng đến người dùng cao tuổi.
Theo ước tính của Ủy ban Quốc gia Trung Quốc về tình trạng già hóa vào năm 2019, thị trường người cao tuổi của quốc gia này trị giá 3,79 nghìn tỷ Nhân dân tệ vào năm 2020.
Taobao - nền tảng mua sắm hàng đầu của Tập đoàn công nghệ khổng lồ Alibaba Group Holding, đã ra mắt sản phẩm “family accounts” (tài khoản gia đình) vào năm 2018, cho phép người dùng trẻ giúp cha mẹ thanh toán các mặt hàng trong giỏ hàng mua sắm của họ.
Tập đoàn Alibaba cũng giới thiệu các chương trình giáo dục trực tuyến và ngoại tuyến, các khóa học phát trực tiếp và các dịch vụ khách hàng đặc biệt để hỗ trợ người dùng cao tuổi cách mua sắm trực tuyến.
Didi Chuxing, nền tảng dịch vụ gọi xe lớn nhất Trung Quốc, cũng đã ra mắt các chức năng thân thiện với người cao tuổi vào đầu năm 2016, cho phép người dùng cao tuổi đưa ra đơn đặt hàng chỉ bằng một cú nhấp chuột với tối đa 5 địa chỉ đặt trước, được sử dụng thường xuyên. Ngoài ra còn có các tùy chọn hiển thị phông chữ phóng to và quy trình thanh toán đơn giản hóa.
Các thương hiệu điện thoại thông minh Huawei, Xiaomi và Oppo đều có “chế độ cao cấp” riêng trên các dòng điện thoại với các biểu tượng, kích thước văn bản lớn hơn và công cụ đọc màn hình hỗ trợ người cao tuổi sử dụng điện thoại dễ dàng hơn.
Khó vẹn toàn
Tuy nhiên, những nỗ lực gần đây của những "đại gia công nghệ" Trung Quốc vẫn chưa thể giải quyết triệt để những vấn đề xã hội rộng lớn hơn.
| Trung Quốc đã đưa ra chính sách cụ thể để giúp người cao tuổi bắt kịp với nền kinh tế kỹ thuật số đang bùng nổ. (Nguồn: SCMP) |
Ông Huang Zhaoqi, một nhà phân tích đến từ Công ty nghiên cứu đầu tư Equal Ocean, cho biết: “Hầu hết người dùng lớn tuổi không quen với các bước cơ bản của việc sử dụng thiết bị thông minh ngay từ đầu do thiếu hướng dẫn hạn chế khả năng tìm hiểu công nghệ và sản phẩm mới nhanh như người dùng trẻ tuổi.
Ngoài ra, thị trường hiện tại vẫn thiếu các thiết bị thông minh được thiết kế dành riêng cho người cao tuổi - dự kiến đạt 480 triệu vào năm 2050, nhằm đáp ứng nhu cầu cuộc sống hàng ngày phức tạp và đa dạng của người dùng".
Theo ông Huang, các công ty cần phát triển các chương trình giải trí, các dịch vụ y tế, mua sắm trực tuyến và công nghệ hỗ trợ bằng giọng nói.
Ông Huang cho rằng, thay vì hướng dẫn người cao tuổi sử dụng các công nghệ thông minh để thu hẹp khoảng cách kỹ thuật số, các doanh nghiệp và cơ quan quản lý cũng nên để ngỏ giải pháp cho những người không muốn và không có khả năng hội nhập vào thế giới kỹ thuật số.