Theo viễn cảnh đó, các biên tập viên, nha sĩ hay những người đảm nhận các công việc sáng tạo, cần nhiều kỹ năng sẽ thuộc nhóm an toàn nhất. Song thực tế sẽ không hẳn như thế. Còn lại, hầu hết các công việc có tính chất lặp đi lặp lại, chắc chắn sẽ được tự động hóa. Những nghề như thợ lắp ráp, đánh máy, bán lẻ… đều có thể biến mất. Như vậy, những việc làm còn sót lại sẽ rất ít ỏi, buộc con người phải nghĩ đến những việc mà chúng ta có thể làm trong tương lai.
Sự thật ở Amazon
Ngày nay, trong cuộc sống, máy móc và công nghệ tự động đã và đang dần thay thế sức người. Xu thế này càng trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết khi công nghệ ngày càng thông minh hơn. Theo tính toán của tờ Forbes, 30 - 50% công việc hiện tại của con người có nguy cơ rơi vào tay của công nghệ tự động hóa, công việc tay chân, công nhân trong các ngành sản xuất sẽ là những “nạn nhân” đầu tiên. Sau đó, khó có ngành nào nằm ngoài xu hướng này. Khi robot và trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng trở nên “bình thường hóa” thì cả các công việc đòi hỏi trình độ chuyên môn cao cũng không tránh khỏi nguy cơ này.
Theo Seattle Times, Tập đoàn bán lẻ lừng danh Amazon (Mỹ) vừa đưa vào sử dụng 45.000 robot làm việc trong các nhà kho, tăng 50% so với cùng kỳ năm trước. Từ năm 2012, gã khổng lồ trong lĩnh vực thương mại điện tử này đã chi tới 775 triệu USD mua các robot Kiva Systems để vận chuyển hàng hóa thay thế công nhân.
| Robot thực sự đang đe dọa cướp đi công việc của hàng chục nghìn lao động truyền thống. (Nguồn: Occupycorporatism) |
Tất nhiên, robot Kiva đã nhanh chóng được trọng dụng khi chứng minh được sự đầu tư của ông chủ Amazon là đáng đồng tiền. Trong các nhà kho khổng lồ của Amazon, những chú robot hoạt động theo lập trình có thể nâng 317 kg và di chuyển với vận tốc 8 km/h, tự sắp xếp và dán nhãn các kiện hàng hóa nhanh chóng và gọn gàng mà chẳng cần người điều khiển hay xe nâng hàng.
Đều đặn hàng năm, danh sách robot mà Amazon sở hữu dài thêm khoảng 15.000. Hiện chưa có báo cáo chính thức về việc công nhân của Amazon mất việc vì robot, nhưng đây không phải dấu hiệu tốt với người lao động, CEO Brian Olsavsky của Amazon đã thừa nhận điều này. Hồi cuối tháng 4/2016, Olsavsky từng cho biết, hiện nhiều nhà kho của hãng đã được tự động hóa hoàn toàn. Vẫn còn một số nhà kho có sự hiện diện của con người, nhưng chỉ vì hãng chưa đủ kinh phí để robot hóa.
Ngoài các kho hàng, Amazon cũng đang xem xét tự động hóa các lĩnh vực khác trong kinh doanh. Tháng 12/2016, tập đoàn này đã thông báo thực hiện thành công chuyến giao hàng đầu tiên bằng thiết bị bay không người lái tại Anh.
Như vậy, trong thực tế, đi cùng với những đột phá về khoa học, kỹ thuật, danh sách công việc mà robot có thể làm và làm tốt hơn con người ngày càng nhiều hơn. Dù được cảnh báo từ lâu nhưng nguy cơ robot cướp việc của con người đang ngày càng hiện hữu. Như Nhà sáng lập kiêm CEO của Tesla và SpaceX - Elon Musk lo lắng: “Tôi không mong muốn, nhưng điều đó sẽ xảy ra. Thất nghiệp hàng loạt sẽ thử thách xã hội với quy mô lớn”.
Còn việc gì khác cho con người?
Nhưng, tình hình có vẻ không bi quan đến như thế. Mới đây trong một cuộc phỏng vấn của tờ Economic Times, CEO Microsoft Satya Nadella đang ở Ấn Độ để quảng bá cho nền tảng điện toán đám mây Microsoft Azure đã nói rằng, ở một quốc gia như Ấn Độ, nơi trong tương lai sẽ trở thành một nền kinh tế định hướng dịch vụ, sẽ có rất nhiều, rất nhiều việc làm. Rất nhiều thứ mà AI không bao giờ có thể làm được… Ông Nadella cho rằng, khi “trí thuệ nhân tạo” phổ biến thì “trí tuệ thực” sẽ trở nên hiếm, những việc cơ bản thường tình cũng sẽ hiếm. Thế nên, con người có thể có những công việc mới khi thực sự sở hữu những trí tuệ nói trên.
Câu chuyện của Satya Nadella rất thu hút, bởi nó không giống với bất cứ một nhận xét nào của các nhà lãnh đạo trong ngành công nghệ cao. Nhưng nhiều người cho rằng, ông chỉ đúng khi nói rằng những công việc mới sẽ xuất hiện trong thế giới của trí thông minh nhân tạo. Bởi vì, trong số hàng trăm triệu người mà công việc của họ có thể bị tự động hóa, thì bao nhiêu người có khả năng đáp ứng những công việc mới với các yêu cầu mới? Số lượng công việc mới sẽ là quá nhỏ so với số công việc bị tự động hóa. Ai sẽ chuẩn bị công việc mới trong một thế giới mà trí thông minh nhân tạo đã phổ biến?
Trên thực tế, một nghiên cứu gần đây của hãng McKinsey tiến hành trên 45 quốc gia với 80% nhân công trên thế giới cho thấy, hai cường quốc dân số là Ấn Độ và Trung Quốc sẽ chứng kiến những tác động lớn nhất của tự động hóa, có khả năng ảnh hưởng đến 600 triệu lao động - gấp đôi dân số Mỹ. Còn Hiệp hội công nghiệp Nasscom cho biết, các công việc dịch vụ trong ngành công nghệ thông tin tại Ấn Độ đã sụt giảm 20-25% trong vòng ba năm qua. Những công việc này đã biến Bangalore thành thủ phủ gia công phần mềm của thế giới.
Như vậy, quá trình chuyển đổi sang những công việc mới như Satya Nadella dự đoán sẽ khó có được một kết thúc có hậu. Nhưng đó là điều không thể tránh khỏi. Chúng ta nên chuẩn bị cho một thế giới tự động hóa đang đến nhanh hơn chúng ta tưởng tượng.
Tờ TechInAsia gần đây đưa ý kiến của tỷ phú Bill Gates - người đồng sáng lập đế chế Microsoft cho rằng, robot cần phải trả thuế thu nhập giống như con người. Những khoản thuế thu được từ các công ty sử dụng robot thay thế con người sẽ được dùng để đào tạo con người vào những công việc mới như CEO Satya Nadella đã nhắc đến.