Sổ tay văn hóa Đông - Tây

Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Giữ truyền thống và hiện đại

Hữu Ngọc
TGVN. Đến một thời điểm, có nhu cầu phải thay đổi ít nhiều truyền thống để phù hợp với tâm tư các thế hệ mới và đáp ứng đòi hỏi của du lịch và kinh tế. Làm thế nào kết hợp được truyền thống và hiện đại?
Theo dõi Baoquocte.vn trên
TIN LIÊN QUAN
nha van hoa huu ngoc giu truyen thong va hien dai Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Tâm trạng hai phụ nữ Việt lai Pháp
nha van hoa huu ngoc giu truyen thong va hien dai Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Từ bi cửa Phật
nha van hoa huu ngoc giu truyen thong va hien dai
Hồn quê - vở rối tai tiếng tại Liên hoan sân khấu thử nghiệm lần thứ hai, năm 2006. (Ảnh: N.Đ.T)

Năm 1993, tôi có dịp đi thăm Thái Nguyên cùng ông Condominas, nhà dân tộc học Pháp, người bạn thân thiết của Việt Nam. Ông rất phấn khởi thấy Viện Bảo tàng Dân tộc học đầu tiên của ta đi vào nền nếp. Nhưng xem ca múa nhạc dân tộc biểu diễn đón mừng ông, ông than phiền với tôi là nhiều tiết mục bị hiện đại hóa một cách lố lăng.

Nỗi băn khoăn này không phải của riêng ông mà cũng là của nhiều nhà dân tộc học và nghệ sĩ. Vấn đề đặt ra là: Trên thực tế, có thể nào giữ nguyên vẹn truyền thống trong khi các nền văn hóa dân tộc phải thay đổi do vận động nội tại trước nhu cầu người dân nâng cao đời sống và ảnh hưởng quốc tế, nhất là vào thời đại toàn cầu hóa?

Từ khi ta giành độc lập vào năm 1945, việc bảo tồn bản sắc dân tộc và phục hồi vốn cổ mới được đặt ra một cách hệ thống và cho toàn dân. Rồi đến một thời điểm, có nhu cầu phải thay đổi ít nhiều truyền thống để phù hợp với tâm tư các thế hệ mới và đáp ứng đòi hỏi của du lịch và kinh tế. Làm thế nào kết hợp được truyền thống và hiện đại. Từ nửa thế kỷ nay, tranh luận về vấn đề này không ngớt.

Gần đây, vấn đề lại sôi nổi, nhân dịp Liên hoan quốc tế Sân khấu thể nghiệm lần thứ hai vào cuối 2006. Đặc biệt, tác phẩm Hồn quê của Vương Duy Biên đã gây sóng gió trong giới phê bình nghệ thuật của ta vốn dĩ hiền lành, “dĩ hòa vi quý”. Tác giả đã gắn nghệ thuật sắp đặt hiện đại phương Tây với rối nước truyền thống của văn minh Sông Hồng. Để gợi lại hồn quê, cuộc sống xóm làng đánh dấu bản sắc một sân tộc đậm văn hóa lúa nước, tác giả đã mở rộng ao làng ra môi trường toàn xã, thể hiện các mặt sinh hoạt gia đình, đồng áng, thủ công, thờ cúng, hội hè, huy động các kỹ thuật ánh sáng âm thanh hiện đại (cảnh mưa bão rất ấn tượng). Con người tiếp xúc với con rối, nước với cạn giao thoa. Các yếu tố chèo, kịch, nhạc mới cũ đều có mặt. Qua buổi biểu diễn, sắp đặt làm cái khung và bối cảnh sinh động cho rối nước, không cần hiểu những lời nói và bài ca, cũng có thể có một ý niệm về cuộc sống nông thôn Việt Nam ngày trước.

Chính vì thế mà các tác giả nước ngoài, đặc biệt là các nghệ sĩ đạo diễn tham gia liên hoan hết sức ca ngợi “tính xa lạ” (exotism) của một tác phẩm kết hợp truyền thống – hiện đại. Đạo diễn Alain Destandau, Giám đốc Nhà hát Monte Charge (Pháp), đánh giá cao sáng tác trên cơ sở truyền thống, hấp dẫn ngay từ lối vào với các sắp đặt cối xay, chum vại. Các nghệ sĩ Na Uy, Thụy Điển cho là hiện đại đã nâng truyền thống lên. Có nghệ sĩ nước ngoài gợi ý là nếu không có một cốt truyện gắn các tích rời rạc thì khó cuốn hút người xem nhiều lần, hoặc cũng cần cho biết nông thôn mới. Phía Việt Nam, có nhiều nghệ sĩ tán thành thể nghiệm “rối nước sắp đặt”, khiến cho tiết mục phong phú, đỡ nhàm.

Phía phê phán cũng rất kịch liệt. Nguyễn Thị Minh Thái cho là Hồn quê đã phá mất tinh túy của thẩm mỹ rối nước (thí dụ cho diễn viên xuất hiện, lại vào vui đùa với con rối). Cũng có ý kiến chê là sự thể hiện “rối nước – sắp đặt” có vẻ là một cuộc hôn nhân gán ghép.

Những người tổ chức liên hoan đã khéo léo dùng cụm từ Sân khấu thử nghiệm, đã gọi là thử nghiệm thì tha hồ “thử”, các nhà phê bình tha hồ khen chê. Người phán xét cuối cùng sẽ là công chúng. Không nên tranh luận để đi đến thắng bại rõ rệt như 2+2=4.

Ta nên khuyến khích cả hai khuynh hướng đối với truyền thống: bảo tồn y nguyên truyền thống nghệ thuật cổ (thí dụ ở Nhật, kịch Nô có gánh hát và nghệ sĩ giữ nguyên từng dòng, không thay đổi một cử chỉ, một lời nói), đồng thời cho tự do canh tân (ở Nhật, Mishima viết Nô cải cách hiện đại rất hay), đừng vội chê là lố lăng, lai căng. Cứ để cho công chúng quyết định, cái gì dở sẽ bị loại, cái gì hay sẽ tồn tại và phát triển. Có như vậy mới đúng quy luật cuộc sống! Tôi nhớ có đọc một tác phẩm Thụy Điển viết về nghệ thuật hiện đại xuất phát từ thủ công, tên là All tradition is change (Tất cả mọi truyền thống đều là thay đổi).

Xin lấy một ví dụ. Vào những năm 1920, chỉ có “me Tây” và gái đĩ mới mặc áo dài Lemur và quần trắng. Các phụ huynh phê phán là lố lăng, dâm ô. Thế rồi một số phụ nữ tân tiến, cô giáo, sinh viên dần dần mặc quần dài trắng. Đến những năm 1930, kiểu ăn mặc này thành phổ biến ở thành phố. Nay thì áo dài trở thành đặc trưng của Việt Nam, tuy truyền thống này mới hơn 70 năm.

nha van hoa huu ngoc giu truyen thong va hien dai

Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Mũi tên, bài ca và chữ nghiệp

TGVN. Một chữ, một câu, một hành động, một cử chỉ, có khi mình không để ý đến, bỗng vài năm sau, vài chục năm sau ...

nha van hoa huu ngoc giu truyen thong va hien dai

Nhà văn hóa Hữu Ngọc bàn về học “lễ” và học “văn”

TGVN. Cái vốn gốc của đạo làm người thì trẻ đã thừa hưởng của xã hội và nhất là gia đình trước khi đi học ...

nha van hoa huu ngoc giu truyen thong va hien dai

Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Mỗi ngày 1, 2 đô-la

TGVN. Người nào mỗi ngày chỉ kiếm được từ 1 đô-la trở xuống thì coi như người nghèo. Đó là tiêu chuẩn do các cơ ...

Xem nhiều

Đọc thêm

Tổng thống Putin làm điều chưa từng có tại Valdai và loạt tuyên bố: Trật tự mới, thế giới cần Nga, lòng tham địa chính trị...

Tổng thống Putin làm điều chưa từng có tại Valdai và loạt tuyên bố: Trật tự mới, thế giới cần Nga, lòng tham địa chính trị...

Tổng thống Nga cho rằng, thế giới đã bước vào giai đoạn dài biến động và thay đổi mà cuối cùng sẽ dẫn đến một trật tự thế giới đa ...
Rabbi Silverman: Tổng thống đắc cử Donald Trump sẽ giải quyết vấn đề Ukraine và Trung Đông thế nào?

Rabbi Silverman: Tổng thống đắc cử Donald Trump sẽ giải quyết vấn đề Ukraine và Trung Đông thế nào?

Thế giới và Việt Nam phỏng vấn nhanh ông Rabbi Silverman, công dân Mỹ gốc Do Thái về chiến thắng của ông Donald Trump và đường hướng giải quyết các ...
Tử vi 12 cung hoàng đạo Thứ Bảy ngày 9/11/2024: Bọ Cạp nên quyết đoán hơn

Tử vi 12 cung hoàng đạo Thứ Bảy ngày 9/11/2024: Bọ Cạp nên quyết đoán hơn

Tử vi hôm nay 9/11/2024 của 12 cung hoàng đạo - Ma Kết, Bảo Bình, Song Ngư, Bạch Dương, Kim Ngưu, Song Tử, Cự Giải, Sư Tử, Xử Nữ, Thiên ...
Lịch thi đấu bóng đá hôm nay 9/11 và sáng 10/11: Lịch thi đấu V-League - HAGL vs CAHN; Ngoại hạng Anh - Brighton vs Man City

Lịch thi đấu bóng đá hôm nay 9/11 và sáng 10/11: Lịch thi đấu V-League - HAGL vs CAHN; Ngoại hạng Anh - Brighton vs Man City

Lịch thi đấu bóng đá hôm nay 9/11 và sáng 10/11: Lịch thi đấu V-League - Hà Nội vs Hải Phòng; Ngoại hạng Anh - Liverpool vs Aston Villa...
Giá cà phê hôm nay 8/11/2024: Giá cà phê bứt phá, robusta tăng 3 con số, thị trường 'gọi tên' một mặt hàng xu hướng và giá tốt

Giá cà phê hôm nay 8/11/2024: Giá cà phê bứt phá, robusta tăng 3 con số, thị trường 'gọi tên' một mặt hàng xu hướng và giá tốt

Giá cà phê hôm nay 8/11/2024: Giá cà phê bứt phá, robusta tăng 3 con số, một mặt hàng xuất khẩu chủ lực và giá tốt của Việt Nam?
Cập nhật bảng giá xe hãng BMW mới nhất tháng 11/2024

Cập nhật bảng giá xe hãng BMW mới nhất tháng 11/2024

Bảng giá xe hãng BMW của các dòng như X1 2021, X3 2021, Z4 Roadster 2021, X5 2021, X6 2021, Series 3 2021, Series 4 2021, X4 2021, Series 5 ...
Hợp tác và kết nối du lịch giữa Việt Nam với Brunei và tiểu vùng BIMP – EAGA

Hợp tác và kết nối du lịch giữa Việt Nam với Brunei và tiểu vùng BIMP – EAGA

Ngày 6/11, Đại sứ quán Việt Nam tại Brunei Darussalam đã tổ chức Hội thảo 'Thúc đẩy hợp tác du lịch Việt Nam - Brunei và tiểu vùng Mekong – BIMP EAGA'
Du lịch Bình Định: Điểm tên các món đặc sản nức tiếng ở Quy Nhơn

Du lịch Bình Định: Điểm tên các món đặc sản nức tiếng ở Quy Nhơn

Không chỉ sở hữu vẻ đẹp hoang sơ của biển xanh, cát trắng, TP. Quy Nhơn (Bình Định) còn mang trọn ‘thế giới’ ẩm thực đa dạng và phong phú.
Việt Nam ‘bội thu’ du khách quốc tế trong 10 tháng đầu năm 2024

Việt Nam ‘bội thu’ du khách quốc tế trong 10 tháng đầu năm 2024

Trong 10 thị trường lớn nhất của du lịch Việt Nam, Hàn Quốc chiếm thị phần lớn nhất, Trung Quốc xếp ở vị trí thứ 2, theo sau là Mỹ, Nhật Bản…
Quảng Ninh phát triển xứng tầm vị trí trung tâm du lịch quốc tế

Quảng Ninh phát triển xứng tầm vị trí trung tâm du lịch quốc tế

Du lịch Quảng Ninh ngày càng phát triển, thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn và bền vững...
Thung Nham: Bức tranh thiên nhiên sống động trong lòng Tràng An

Thung Nham: Bức tranh thiên nhiên sống động trong lòng Tràng An

Với vị trí giữa vùng lõi của Di sản thế giới Tràng An (Ninh Bình), Thung Nham mang đến cho du khách những trải nghiệm thú vị và khác biệt.
Hàng loạt sự kiện hấp dẫn hứa hẹn khuấy động Tuần Văn hóa - Du lịch tỉnh Hòa Bình 2024

Hàng loạt sự kiện hấp dẫn hứa hẹn khuấy động Tuần Văn hóa - Du lịch tỉnh Hòa Bình 2024

Từ ngày 15-23/11, Tuần Văn hóa - Du lịch tỉnh Hòa Bình năm 2024 sẽ diễn ra với nhiều hoạt động văn hóa, trải nghiệm hấp dẫn.
Quảng bá di sản văn hóa Việt Nam tại Liên hoan phim quốc tế Hà Nội

Quảng bá di sản văn hóa Việt Nam tại Liên hoan phim quốc tế Hà Nội

Viện Phim Việt Nam tổ chức triển lãm 'Các di sản của Việt Nam được UNESCO công nhận – Trải nghiệm qua các thước phim điện ảnh' từ ngày 7-11/11.
Bảo tồn, phát huy di sản văn hoá gắn với phát triển du lịch: Bài học kinh nghiệm từ Hàn Quốc

Bảo tồn, phát huy di sản văn hoá gắn với phát triển du lịch: Bài học kinh nghiệm từ Hàn Quốc

Với bề dày lịch sử khoảng 5.000 năm, Hàn Quốc hiện là một trong những quốc gia đi đầu trong lĩnh vực bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa.
Công bố Đề án nghiên cứu Lượng giá giá trị kinh tế Quần thể danh thắng Tràng An

Công bố Đề án nghiên cứu Lượng giá giá trị kinh tế Quần thể danh thắng Tràng An

Sở Du lịch Ninh Bình vừa tổ chức Hội nghị công bố Đề án nghiên cứu Lượng giá giá trị kinh tế Quần thể danh thắng Tràng An.
Phát hiện thành phố cổ bí ẩn thuộc nền văn minh Maya

Phát hiện thành phố cổ bí ẩn thuộc nền văn minh Maya

Các cuộc khảo sát bằng tia laser đã phát hiện một thành phố cổ rộng lớn thuộc nền văn minh Maya, có tuổi đời hàng thế kỷ ở Bán đảo Yucatán, Mexico.
Bánh pía Sóc Trăng: Món ăn truyền thống vươn tầm quốc tế

Bánh pía Sóc Trăng: Món ăn truyền thống vươn tầm quốc tế

Sóc Trăng hiện có trên 30 thương hiệu bánh pía được sản xuất từ nhiều cơ sở, doanh nghiệp, trong đó có những thương hiệu được xây dựng gần 100 năm.
Bước đi cần thiết để phát triển du lịch bền vững

Bước đi cần thiết để phát triển du lịch bền vững

Nhân rộng mô hình du lịch xanh là vô cùng cần thiết để phát triển du lịch bền vững cho Việt Nam.
Phiên bản di động