Những cảm xúc diệu kỳ ở Mexico

Tôi đảm nhiệm vị trí Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Mexico từ tháng 9/2007 đến cuối tháng 2/2011. Chỉ vài ngày sau khi đến nhận nhiệm vụ ở thủ đô Mexico, Tiến sỹ Hồ Quang Minh - một kiều bào Việt Nam tại đây  đã dẫn một vị khách đến gặp tôi.

Sau khi làm nghiên cứu sinh Tiến sĩ theo học bổng của Chính phủ Mexico, anh Quang Minh được cử làm đại diện của Viện Châm cứu Trung ương của Việt Nam tại Mexico. Anh có quan hệ rất sâu rộng với các bạn Mexico.

Vị khách mà TS. Hồ Quang Minh đưa tới Đại sứ quán là Nghị sỹ liên bang Felix Castellano.  Ông từng là thành viên lãnh đạo của Đảng Lao động Mexico và trong Ban lãnh đạo của Viện Hữu nghị Mexico – Việt Nam. Tại cuộc gặp, ông Felix đã nêu nguyện vọng từ lâu của ông và các bạn Mexico muốn dựng Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Acapulco, một thành phố du lịch biển của Mexico với 700.000 dân và rất đông khách du lịch trong nước và quốc tế. Tôi lập tức hiểu rằng, đây sẽ là một trong những công việc trọng tâm ở Mexico mà tôi phải hoàn thành trong nhiệm kỳ của mình.

Nền tảng tình cảm chân thành

Trước đề nghị của ông Felix, không do dự, tôi đề nghị ngay các bạn Mexico tiến hành cuộc vận động. Ban vận động dựng Tượng đài Hồ Chí Minh gồm các thành viên của Đại sứ quán, các bạn bè Mexico ở Viện Hữu nghị Mexico – Việt Nam, nhóm nghị sỹ Mexico hữu nghị với Việt Nam. Trong đó, đóng vai trò then chốt nhất là Nghị sỹ Felix và Chủ tịch Viện Hữu nghị Virgilio Caballero và cả hai đều là cư dân của thành phố Acapulco. Tôi cùng các cán bộ, nhân viên Đại sứ quán cũng vô cùng phấn khởi khi nhận được sự ủng hộ nhiệt thành của Bộ Ngoại giao và các cơ quan trong nước đối với ý tưởng này.

Điều may mắn là từ lịch sử hai cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc Việt Nam, các bạn Mexico  luôn dành những tình cảm đặc biệt cho đất nước và con người Việt Nam.

Sau gần một năm vận động, tháng 7/2008, Hội đồng thành phố Acapulco đã thông qua nghị quyết lập Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh tại một địa điểm trang trọng trên đại lộ chính ven biển Miguel Aleman của thành phố. Tin đến thật nức lòng. Ngày 19/5/2010, tượng đài chính thức được khánh thành.

Khỏi phải nói về cảm tưởng của tôi và anh chị em trong Đại sứ quán khi nghe quyết định của thành phố Acapulco. Nhưng lúc đó, cá nhân tôi cũng không ngờ được rằng chúng tôi sẽ có thể làm được hơn thế nhiều.

Kế hoạch ở Mexico City

Chỉ vài tuần sau quyết định của Acapulco, tôi có dịp chiêu đãi Giám đốc Đối ngoại của thủ đô Mexico Mauricio Camps. Tại bữa tiệc, tôi thông báo với ông quyết định của Acapulco, việc Việt Nam đang nỗ lực chuẩn bị cho lễ kỷ niệm 120 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh, lãnh tụ của nhân dân Việt Nam và danh nhân văn hóa thế giới được UNESCO công nhận.

Ông Giám đốc liền nảy ra ý tưởng thủ đô Mexcio sẽ cân nhắc làm điều gì đó. Chỉ hơn một tuần sau, tôi được thông báo lãnh đạo thành phố quyết định xây dựng Công viên Việt Nam ở trung tâm thành phố và dựng Tượng đài Hồ Chí Minh ở đó. Công viên Việt Nam rộng khoảng 1.500m2 ở khu Trung tâm lịch sử Mexico, nằm giáp trục đường Bắc - Nam của thành phố, cách quảng trường trung tâm hơn 700m. Phía Mexico sẽ tự đúc tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh, chi toàn bộ kinh phí và đề nghị Đại sứ quán phối hợp hỗ trợ xây dựng công trình này. Tin này khiến tôi và tất cả cộng đồng người Việt ở Mexico vô cùng sửng sốt.

Thủ đô Mexico là đặc khu liên bang nhưng quan trọng hơn bất cứ tiểu bang nào của Mexico. Đây là khu vực đô thị với 20 triệu dân và chiếm tới 25% GDP của cả nước. Ông Thủ hiến do dân bầu trực tiếp và có quyền lực rất lớn. Đất nước Mexico lúc đó cũng đang nỗ lực chuẩn bị cho lễ đón mừng 200 năm tuyên bố độc lập của đất nước này (16/9/1810-16/9/2010). Thủ đô Mexico trở thành tâm điểm của các hoạt động. Thành phố đã trích một khoản kinh phí khá lớn cho việc này, trong đó có việc xây dựng các công trình văn hóa ở thủ đô. Việc xây dựng Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh rất thích hợp với hoạt động kỷ niệm 200 năm độc lập của Mexico.

Những ngày tháng khó quên

Tháng 8/2008 có lẽ là một điểm nhấn đáng nhớ trong cuộc đời làm ngoại giao của tôi khi tin vui đến dồn dập. Nét phấn khởi lộ rõ trên khuôn mặt từng anh chị em trong Đại sứ quán và cộng đồng người Việt tại Mexico. Thêm nữa, chúng tôi còn được trực tiếp tham gia vào quá trình xây dựng Tượng đài.

Tôi vô cùng cảm kích trước nỗ lực của Lãnh đạo Bộ Ngoại giao và Vụ Văn hóa Đối ngoại và UNESCO trong thời gian rất ngắn đã xin được ý kiến của Lãnh đạo Đảng và Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch về công trình Công viên – Tượng đài để thành phố Mexico kịp triển khai. Trong hơn 200 bức ảnh gửi từ trong nước gửi sang, thành phố đã chọn những tấm ảnh quen thuộc với mọi người Việt Nam: cảnh Bác ngồi làm việc tại vườn sau Phủ Chủ tịch, để làm mẫu dựng tượng.

Nhà điêu khắc trẻ tài năng Pedro Ponzanelli được chọn để thực hiện công việc trọng đại nhất: đúc tượng Bác. Anh thường xuyên hỏi ý kiến chúng tôi trong quá trình làm nhiệm vụ này. Tôi và các anh em trong Đại sứ quán, gồm Tham tán Công sứ Ngô Tiến Dũng (hiện là Đại sứ Việt Nam tại Venezuela), Tham tán Nguyễn Khánh Hòa, phóng viên TTXVN Phạm Phôi… thường xuyên có mặt tại xưởng đúc theo dõi và góp ý kịp thời, nhất là trong quá trình tạo phôi.

Giây phút trọng đại

Đúng 13h30 ngày 16/1/2009, ngày mà lịch vạn sự của ta gọi là ngày Thiên hỷ, trong cái rét ngọt mưa Xuân ở thủ đô Mexico City, lễ khánh thành Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh chính thức bắt đầu. Buổi lễ có sự tham dự của chính quyền trung ương, Quốc hội Mexico và lãnh đạo thành phố. Hàng trăm người dân thủ đô Mexico, các bạn bè thân quen và những người con Việt Nam đang làm việc, học tập và sinh sống xa quê hương… cũng có mặt tại buổi lễ này.

Khi Thủ hiến Đặc khu liên bang (tức thành phố Mexico) Ebrard vén tấm vải đỏ, chính thức khai trương Công viên và Tượng đài Hồ Chí Minh trong tiếng vỗ tay hân hoan và tiếng hô “Hồ Chí Minh” không ngớt. Các cháu nhỏ Việt Nam và Mexico cầm cờ hai nước. Bức tường phía sau Tượng Bác có hàng chữ vàng quen thuộc “Không có gì quý hơn Độc lập và Tự do” bằng tiếng Tây Ban Nha cùng chữ ký của Bác nổi bật  trên nền đá hoa trắng ngà. Vì muốn hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh gần gũi với nhân dân, các bạn Mexico đã đặt thêm một chiếc ghế cạnh ghế của Bác để người dân Mexico có thể được ngồi gần Người mỗi khi đến đây. Với tôi, đó là giây phút khó quên trong đời.

Hàng năm, Đại sứ quán và cộng đồng người Việt tại Mexico đều tổ chức dâng hoa viếng Bác vào những dịp đặc biệt. Các đoàn Việt Nam sang thăm Mexico đều không quên đến Công viên Việt Nam (nay có thêm tên Công viên Tự do cho các dân tộc) để thăm Người.

Đến đầu năm 2010, Đại sứ quán lại tất bật với việc chuẩn bị dựng Tượng đài của Bác tại Acapulco. Sau một thời gian chuẩn bị, thành phố Acapulco đã sẵn sàng dựng Tượng Hồ Chí Minh. Theo chỉ đạo từ trong nước, một bức tượng bán thân của Bác sẽ được dựng tại Acapulco. Bảo tàng Hồ Chí Minh đã gửi phôi tượng sang Mexico để nhờ nghệ nhân Ponzanelli thực hiện việc đúc tượng. Cả phía ta và bạn đều quyết định chọn ngày 19/5/2010 để khai trương Tượng đài, với sự tham dự của Bộ trưởng Văn hóa – Thể thao và Du lịch  Hoàng Tuấn Anh. Một lần nữa, tôi lại có hân hạnh cùng với Thị trưởng Acapulco Manuel Anorve Banos gỡ băng khánh thành Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Thật tuyệt vời là đến tháng 6/2011, với nỗ lực của TS. Hồ Quang Minh và Đảng Lao động Mexico, một số phiên bản bức tượng Hồ Chí Minh ở thủ đô Mexico đã được phía Mexico gửi tặng Việt Nam. Ngày 15/6/2011, lễ khánh thành Tượng đài Hồ Chí Minh đã được tổ chức trang trọng tại vườn Phủ Chủ tịch.

***

8 năm đã trôi qua nhưng những ký ức về những ngày đó vẫn còn sống động trong tôi. Khi có thời gian, tôi lại tới vườn sau Phủ Chủ tịch ngắm bức tượng của Người. Với tôi, những ngày tháng đó và những cảm xúc đọng lại luôn thật diệu kỳ.

Hà Nội, tháng 8/2016.