Báo Thế giới và Việt Nam cùng Đại sứ Hoàng Anh Tuấn, Tổng Lãnh sự Việt Nam tại San Francisco (Mỹ) phân tích chi tiết những phương hướng chính sách của ông Donald Trump trong những vấn đề quốc tế cụ thể.

Đối với những “mớ bòng bong” như xung đột Nga-Ukraine, Israel-Iran hay vấn đề Triều Tiên, Đại sứ có cho rằng sẽ sớm có những bước ngoặt trong chính sách của Mỹ khi ông Trump giành chiến thắng?

Với chiến thắng của ông Trump, chúng ta có thể kỳ vọng những thay đổi đáng kể trong chính sách đối ngoại của Mỹ, đặc biệt trong cách xử lý các xung đột quốc tế phức tạp như Nga-Ukraine, Israel-Iran, và tình hình Triều Tiên. Quan điểm “Nước Mỹ trên hết” sẽ tiếp tục định hướng cho một chính sách thực dụng, tập trung tối đa vào lợi ích chiến lược và trực tiếp của Mỹ, tránh những can thiệp kéo dài và tốn kém.

Trước hết, đối với cuộc xung đột Nga-Ukraine, ông Trump đã cho thấy rõ ý định hướng tới một lộ trình hòa bình mà giảm thiểu sự tham gia trực tiếp của Mỹ.

Ông Trump có khả năng sẽ thúc đẩy các nỗ lực đàm phán quốc tế với mục tiêu giảm căng thẳng và tìm giải pháp nhanh chóng, đồng thời hạn chế gánh nặng tài chính và quân sự cho Mỹ.

Đồng thời, ông Trump có thể sẽ kêu gọi các đồng minh châu Âu đóng vai trò chủ chốt hơn trong việc xử lý vấn đề, trong khi Mỹ đóng vai trò hỗ trợ về ngoại giao và chỉ can thiệp khi cần thiết. Đây là một cách tiếp cận nhằm “chia sẻ trách nhiệm”, giúp Mỹ tập trung hơn vào các ưu tiên trong nước và các khu vực khác có lợi ích trực tiếp hơn.

Đối với xung đột Israel-Iran, ông Trump đã từng thể hiện lập trường cứng rắn khi rút khỏi Thỏa thuận hạt nhân Iran (JCPOA) và duy trì chính sách “áp lực tối đa” với Iran. Với chiến thắng lần này, rất có thể ông Trump sẽ tiếp tục áp dụng chiến lược kiên quyết, ngăn chặn các tham vọng hạt nhân của Iran, đồng thời bảo vệ lợi ích chiến lược của Israel tại khu vực Trung Đông.

Các biện pháp trừng phạt kinh tế sẽ được tăng cường để buộc Iran phải thay đổi hành vi và ông Trump sẽ đảm bảo rằng Israel – đồng minh chiến lược của Mỹ – được hỗ trợ một cách tối đa. Cách tiếp cận này giúp Mỹ duy trì một thế cân bằng quyền lực trong khu vực, tránh sự ảnh hưởng quá lớn từ các quốc gia có tham vọng mở rộng hoặc phát triển vũ khí hạt nhân.

Về tình hình Triều Tiên, ông Trump đã tạo ra một bước đột phá với các cuộc đối thoại trực tiếp với lãnh đạo Kim Jong Un trong nhiệm kỳ trước với các bước đi đầy táo bạo và chưa từng có tiền lệ. Chiến thắng lần này có thể giúp ông Trump tiếp tục chính sách đối thoại, nhưng với những yêu cầu cụ thể và rõ ràng hơn để đạt được các nhượng bộ từ phía Triều Tiên.

Ông Trump có thể sử dụng cả “cây gậy và củ cà rốt” – duy trì đối thoại ngoại giao để kiểm soát tình hình, đồng thời không ngần ngại sử dụng các biện pháp trừng phạt kinh tế và các biện pháp cứng rắn nếu Triều Tiên không tuân thủ cam kết. Mục tiêu của ông là duy trì ổn định trên bán đảo Triều Tiên mà không cần phải sử dụng đến sức mạnh quân sự, một phương pháp giúp bảo vệ an ninh của Mỹ một cách tối ưu và tiết kiệm.

Tóm lại, dưới sự lãnh đạo của ông Trump, chính sách đối ngoại của Mỹ có khả năng sẽ chuyển hướng sang một chiến lược ngoại giao sắc bén, tập trung vào đàm phán và áp lực kinh tế để đạt được các mục tiêu chiến lược. Ông Trump sẽ tập trung vào các giải pháp ngăn ngừa xung đột dài hạn và củng cố vị thế của Mỹ thông qua các biện pháp cân bằng quyền lực, vừa bảo vệ lợi ích của Mỹ vừa duy trì ổn định toàn cầu. Những bước ngoặt này không chỉ giúp Mỹ giảm thiểu chi phí và rủi ro mà còn mang lại cho nước Mỹ một vị thế tự tin, linh hoạt và phù hợp hơn trong bối cảnh quốc tế đầy biến động hiện nay.

Chính sách đối ngoại của Mỹ, vì vậy, liệu có những “đảo chiều” nào đáng chú ý hay không, thưa Đại sứ?

Dưới chính quyền ông Trump, chính sách đối ngoại của Mỹ có thể sẽ chứng kiến nhiều đảo chiều quan trọng, định hình bởi triết lý “Nước Mỹ trên hết". Chính sách của ông Trump sẽ đặt lợi ích quốc gia Mỹ làm trọng tâm và áp dụng một cách tiếp cận thực dụng để đối phó với những thách thức quốc tế. Có thể dự báo một số đảo chiều nổi bật nhất trong chính sách đối ngoại của Mỹ dưới thời ông Trump như sau:

Một là, giảm thiểu can thiệp quân sự trực tiếp và chuyển hướng sang ngoại giao thực dụng.

Ông Trump từ lâu đã cam kết đưa Mỹ rời xa những “cuộc chiến không hồi kết” ở nước ngoài, tránh xa các can thiệp quân sự kéo dài không mang lại lợi ích trực tiếp cho quốc gia. Trong nhiệm kỳ mới, Mỹ sẽ chuyển trọng tâm từ can thiệp quân sự sang ngoại giao có mục tiêu, giải quyết các vấn đề bằng sức mạnh kinh tế và ảnh hưởng chính trị thay vì quân sự.

Chẳng hạn, ở các điểm nóng như Trung Đông, Mỹ có thể giảm sự hiện diện quân sự trực tiếp, thay vào đó tập trung vào các biện pháp kinh tế và đàm phán để đạt được mục tiêu. Cách tiếp cận này giúp Mỹ tiết kiệm nguồn lực và tập trung hơn vào các ưu tiên nội địa, đồng thời giữ vững vai trò toàn cầu qua sức mạnh mềm và quyền lực kinh tế.

Hai là, đổi mới quan hệ với các đồng minh, đặc biệt là NATO và châu Âu.

Trong nhiệm kỳ trước, ông Trump đã từng yêu cầu các nước đồng minh chia sẻ nhiều hơn chi phí quốc phòng, đặc biệt là trong NATO. Lần này, ông có thể sẽ đẩy mạnh yêu cầu đó, buộc các đồng minh châu Âu phải gánh vác nhiều hơn cho an ninh khu vực, thay vì để Mỹ đảm nhiệm vai trò chính.

Thay vì duy trì một cam kết quân sự sâu rộng tại châu Âu, ông Trump có thể yêu cầu các quốc gia châu Âu tăng cường chi tiêu quốc phòng để tự bảo vệ mình. Việc này không chỉ giảm gánh nặng tài chính cho Mỹ mà còn cho phép Mỹ tập trung vào các khu vực cạnh tranh chiến lược như Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, nhằm đối phó với ảnh hưởng ngày càng lớn của Trung Quốc.

Ba là, tiếp tục cứng rắn với Trung Quốc và củng cố chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Một đảo chiều lớn trong chính sách đối ngoại của ông Trump sẽ là tiếp tục tăng cường áp lực lên Trung Quốc, coi đây là đối thủ chiến lược của Mỹ. Ông Trump có thể sẽ thúc đẩy một chính sách “đối đầu kinh tế” với các biện pháp như thuế quan, kiểm soát xuất khẩu và thậm chí hạn chế hợp tác công nghệ để bảo vệ an ninh kinh tế của Mỹ.

Đồng thời, ông Trump sẽ tăng cường quan hệ với các quốc gia trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, tạo thành một liên minh chiến lược nhằm cân bằng ảnh hưởng của Trung Quốc. Những động thái này không chỉ duy trì quyền lực của Mỹ tại khu vực mà còn đảm bảo môi trường thương mại và tự do hàng hải ổn định, tạo nên một “vòng cung phòng thủ” từ Ấn Độ đến Đông Nam Á và Nhật Bản.

Bốn là, áp dụng “áp lực tối đa” lên Iran và củng cố quan hệ với Israel.

Một trong những chính sách nổi bật của ông Trump là lập trường cứng rắn với Iran. Với việc rút Mỹ khỏi JCPOA trong nhiệm kỳ trước, ông Trump đã gửi một thông điệp rõ ràng rằng Mỹ sẽ không chấp nhận sự phát triển hạt nhân của Iran.

Trong nhiệm kỳ mới, ông Trump có thể tăng cường các biện pháp trừng phạt, kiềm chế nguồn lực tài chính và kinh tế của Iran, nhằm ngăn chặn tham vọng hạt nhân và làm suy yếu tầm ảnh hưởng của nước này tại khu vực. Đồng thời, ông Trump sẽ củng cố mối quan hệ với Israel, coi đây là đối tác chiến lược, giúp Mỹ duy trì thế cân bằng quyền lực và ổn định ở Trung Đông. Chính sách này không chỉ ngăn ngừa xung đột tiềm tàng mà còn củng cố vị thế của Mỹ trong khu vực.

Năm là, tiếp cận linh hoạt với các nước “khó đoán” như Triều Tiên.

Ông Trump đã gây tiếng vang lớn trong nhiệm kỳ trước với các cuộc gặp trực tiếp với lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un, một phương thức ngoại giao hiếm thấy trước đây.

Trong nhiệm kỳ mới, ông có thể tiếp tục phát triển chiến lược này, nhưng sẽ yêu cầu các cam kết rõ ràng hơn từ Triều Tiên. Ông Trump có thể kết hợp giữa đối thoại trực tiếp và các biện pháp cứng rắn như trừng phạt kinh tế để tạo áp lực, từ đó đạt được các thỏa thuận về phi hạt nhân hóa.

Phương thức đối thoại này vừa duy trì được ổn định khu vực, vừa tránh cho Mỹ khỏi phải can thiệp quân sự mà vẫn giữ được kiểm soát đối với các mối đe dọa tiềm ẩn.

Ngoài ra, chính sách đối ngoại của ông Trump cũng sẽ chứng kiến một sự thay đổi trong cách tiếp cận với ngoại giao đa phương. Với triết lý “Nước Mỹ trên hết”, chính quyền ông Trump có thể sẽ tham gia các tổ chức quốc tế có chọn lọc và chỉ cam kết vào những hiệp ước, thỏa thuận có lợi trực tiếp cho Mỹ.

Ông Trump có thể hạn chế sự tham gia của Mỹ vào các tổ chức đa phương không mang lại lợi ích rõ ràng và sẽ yêu cầu các tổ chức này phải có các cải cách phù hợp với lợi ích của Mỹ. Sự thay đổi này thể hiện một cách tiếp cận độc lập, trong đó Mỹ sẵn sàng dẫn đầu nhưng sẽ không tự động gánh vác trách nhiệm quốc tế nếu điều đó không mang lại lợi ích thực tế.

Tóm lại, những đảo chiều trong chính sách đối ngoại của Trump không chỉ phản ánh một cách tiếp cận thực dụng, mà còn định hình một chính sách tập trung bảo vệ lợi ích quốc gia của Mỹ. Bằng cách giảm thiểu sự can thiệp quân sự, yêu cầu đồng minh chia sẻ trách nhiệm, cứng rắn với các đối thủ chiến lược và chọn lọc trong cam kết quốc tế, ông Trump hướng đến xây dựng một nước Mỹ mạnh mẽ, tự chủ và linh hoạt hơn trong bối cảnh địa chính trị phức tạp hiện nay.

Đối với Việt Nam, Đại sứ kỳ vọng gì về quan hệ song phương khi ông Trump lần thứ 2 đảm nhiệm cương vị Tổng thống Mỹ?

Với việc ông Trump tái đắc cử, quan hệ Việt-Mỹ có thể kỳ vọng những bước tiến lớn, đặc biệt khi quan hệ hai nước vừa được nâng cấp lên tầm Đối tác chiến lược toàn diện vào tháng 9/2023. Mối quan hệ này nhận được sự đồng thuận cao từ cả hai đảng Cộng hòa và Dân chủ tại Mỹ, thể hiện tầm quan trọng và vai trò của Việt Nam trong chiến lược châu Á - Thái Bình Dương của Mỹ.

Khi đảng Cộng hòa kiểm soát cả hai viện Quốc hội, ông Trump có thể tận dụng nửa đầu nhiệm kỳ để thúc đẩy mạnh mẽ quan hệ Việt-Mỹ. Có thể thấy một số kỳ vọng lớn về quan hệ song phương dưới chính quyền ông Trump như sau:

Thứ nhất là thúc đẩy hợp tác kinh tế, thương mại và đầu tư.

Ông Trump, với chính sách “Nước Mỹ trên hết", sẽ có nhu cầu tìm cách thúc đẩy hợp tác kinh tế song phương thông qua các thỏa thuận thương mại công bằng, cùng có lợi. Điều này mở ra cơ hội cho Việt Nam tiếp cận thị trường và vốn đầu tư từ Mỹ, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao, sản xuất và năng lượng.

Trong bối cảnh doanh nghiệp Mỹ đang tìm cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng và giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc, Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn, giúp thúc đẩy sự phát triển bền vững của chuỗi cung ứng toàn cầu và gia tăng đầu tư từ Mỹ vào Việt Nam.

Thứ hai là tăng cường hợp tác an ninh, quốc phòng và chiến lược khu vực.

Trong chính sách Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, chính quyền ông Trump sẽ tiếp tục xem Việt Nam là đối tác quan trọng để duy trì ổn định khu vực và tự do hàng hải tại Biển Đông.

Chính quyền ông Trump có thể thúc đẩy hợp tác quốc phòng với Việt Nam, tập trung vào chia sẻ thông tin tình báo, an ninh hàng hải và hỗ trợ kỹ thuật. Quan hệ quốc phòng này không chỉ củng cố năng lực bảo vệ chủ quyền của Việt Nam mà còn góp phần xây dựng một môi trường khu vực ổn định, duy trì sự cân bằng chiến lược giữa các nước.

Ba là, thúc đẩy hợp tác về công nghệ, giáo dục và chuyển giao tri thức.

Khi Việt Nam hướng đến mục tiêu trở thành trung tâm công nghệ trong khu vực, hợp tác về công nghệ và đổi mới với Mỹ sẽ là một yếu tố quan trọng. Chính quyền ông Trump có thể khuyến khích các tập đoàn công nghệ Mỹ đầu tư vào trí tuệ nhân tạo, năng lượng sạch và công nghệ sinh học tại Việt Nam.

Trong giáo dục, các chương trình trao đổi sinh viên, học bổng và nghiên cứu chung sẽ tạo điều kiện để Việt Nam tiếp cận tri thức và công nghệ tiên tiến, góp phần xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu thị trường lao động toàn cầu.

Nhìn chung, với tầm nhìn chiến lược và sự đồng thuận lưỡng đảng, quan hệ Việt-Mỹ dưới thời ông Trump sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ, với các kỳ vọng lớn về hợp tác kinh tế, quốc phòng và công nghệ. Những tiến bộ này không chỉ mang lại lợi ích cho cả hai nước mà còn củng cố vị thế của Việt Nam như một đối tác chiến lược trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, đóng góp vào hòa bình và phát triển bền vững của khu vực.

Kỷ niệm 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 2025 sẽ là dấu mốc quan trọng để hai nước thúc đẩy thêm nhiều thành tựu trong quan hệ song phương.

Thực hiện: Phạm Hằng | Thiết kế: Lim Dim | Nguồn ảnh: AP, Reuters, Yonhaps, AFP, Kyodo…