![]() |
Theo quan niệm Á Đông, rắn là biểu tượng của sự lột xác, đổi mới và phát triển. Thế giới năm con rắn cũng sẽ hứa hẹn nhiều đổi thay, biến hóa, khó lường, nhiều vấn đề được đẩy đến ngưỡng, có thể bị rơi vào khủng hoảng hoặc chuyển hóa sang một chu kỳ phát triển mới. |
Năm 2025 rất có thể là bình minh của kỷ nguyên hội tụ những tiến bộ công nghệ mới nhất. |
|
Trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ có những đột phá kinh ngạc hơn nhiều. Được nhắc tới nhiều nhất hiện nay là sự ra đời của các “tác nhân AI” trên điện thoại hoặc trình duyệt web để thực hiện tác vụ kỹ thuật số đáp ứng các yêu cầu của con người. Công nghệ vũ trụ ảo (Metaverse) sẽ được hoàn thiện, dựa trên tiến bộ của công nghệ thực tế tăng cường, thực tế ảo và bản sao kỹ thuật số, cùng với sự phát triển của mạng 6G. Robot giống như người thật nhưng giá thành hạ hơn. Những tiến bộ về công nghệ cảm biến mới và giá cả phải chăng hơn sẽ mở ra đợt bùng nổ mới của các phương tiện không người lái. Con chip bán dẫn mới sẽ có hiệu suất cao hơn để đáp ứng như cầu bùng nổ của AI. Quá trình chuyển đổi năng lượng sạch cũng đạt tiến bộ với việc các hệ thống pin sẽ có khả năng cao hơn, tiết kiệm chi phí hơn và sạc nhanh hơn. Các công nghệ mới sẽ giải phóng con người khỏi không chỉ lao động chân tay mà cả những công việc trí óc, tăng cường khả năng tự động hóa của máy móc, thay thế con người ở nhiều ngành khác nhau, nhưng cũng chính sự phát triển của công nghệ, nhất là AI đang là mối đe dọa nghiêm trọng đối với công ăn việc làm của con người. AI có thể tạo ra nội dung giả mạo và tin tức sai lệch tràn lan. Không gian mạng sẽ thay thế đường phố trở thành đấu trường cho bọn tội phạm. Do vậy, năm nay sẽ diễn ra nhiều hoạt động quản trị AI toàn cầu như Hội nghị thượng đỉnh Hành động AI tại Paris tháng Hai, Hội nghị thượng đỉnh về vai trò toàn cầu của châu Phi trong AI vào tháng Tư tại Rwanda, hay việc Đạo luật AI của Liên minh châu Âu sẽ có hiệu lực vào tháng Tám. |
|
Theo Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD), kinh tế được kỳ vọng sẽ tăng trưởng ổn định ở mức trên 3,3% trong năm nay và cả năm tới, thiết lập một trạng thái tăng trưởng bình thường mới dù mức trung bình sẽ thấp hơn các chu kỳ trước đây. Sự lạc quan này dựa trên phục hồi của kinh tế toàn cầu ở tốc độ 3,1% năm 2024. Năm 2025 cũng sẽ chứng kiến sự tăng trưởng ấn tượng của hai nền kinh tế hàng đầu. Theo Bộ Thương mại Mỹ, mức tăng trưởng GDP của nước này sẽ từ 2,5% đến 2,8% nếu như lạm phát được kéo giảm xuống còn 2%. Kinh tế Trung Quốc dù kém lạc quan hơn nếu Mỹ áp thuế nhập khẩu cao với hàng hóa nước này, vẫn có thể tăng trưởng từ 4-4,5%. Các nền kinh tế đang phát triển có thể đạt tốc độ tăng trưởng trung bình trên 6%, trong đó Ấn Độ dẫn đầu với tốc độ tăng trưởng cao nhất. Tuy nhiên, rủi ro đối với kinh tế toàn cầu 2025 là xung đột địa chính trị kéo dài ở Ukraine, Trung Đông... bất ổn chính trị tiềm ẩn ở nhiều nước. Nếu chính quyền mới của ông Donald Trump áp dụng thuế nhập khẩu lên tới 20% đối với tất cả các quốc gia và 60% đối với Trung Quốc, cùng với việc trục xuất hàng triệu người di cư như tuyên bố có thể dẫn đến lạm phát tái phát ở Mỹ vào năm 2025, làm đảo lộn thương mại quốc tế và ảnh hưởng tiêu cực tới tăng trưởng toàn cầu. |
|
Gần một nửa các quốc gia trên thế giới bị xáo trộn bởi các cuộc bầu cử năm 2024, nhưng hệ quả của chúng lại rơi vào năm 2025. Đầu tiên là việc ông Donald Trump bắt đầu nhiệm kỳ Tổng thống Mỹ thứ hai, dự kiến sẽ có nhiều thay đổi trong đối nội và đối ngoại. Tại một số quốc gia mà đảng đối lập lên cầm quyền như Mexico và Sri Lanka có thể lâm vào bất ổn do kỳ vọng cao và những lời hứa không được thực hiện, gây thất vọng gia tăng trong cử tri. Nhiều đảng cầm quyền bị suy yếu vì mất ghế sau các cuộc bầu cử năm ngoái, buộc phải liên minh với các đảng phái chính trị khác như ở Ấn Độ hoặc rơi vào tình trạng chính phủ thiểu số bấp bênh như ở Pháp và Nhật Bản. Thế giới năm nay không có nhiều cuộc bầu cử lớn, nhưng vẫn có các cuộc bầu cử đáng chú ý tại Đức vào ngày 23/2 có thể đem lại cho Thủ tướng Olaf Scholz của Đảng Dân chủ Xã hội nhiệm kỳ thứ hai. Tại Australia, Thủ tướng Anthony Albanese sẽ tìm kiếm một nhiệm kỳ mới. Tại Mỹ Latinh, cánh tả có thể sẽ trở lại ở Ecuador trong cuộc bầu cử tháng Hai, đảng cầm quyền cánh hữu của Argentina có thể được củng cố trong cuộc bầu cử tháng Mười, trong khi tình cảm chống lại người đương nhiệm có thể chiếm ưu thế ở Chile trong bầu cử tổng thống và lập pháp vào cuối năm. |
|
Nhiều dự báo lạc quan cho rằng trong năm 2025, nhiều điểm nóng sẽ hạ nhiệt. Xung đột Nga - Ukraine đã rơi vào bế tắc, Ukraine bị kiệt sức do thiếu cả binh sĩ lẫn vũ khí trong khi Nga gặp nhiều khó khăn kinh tế do xung đột và bị phương Tây bao vây cấm vận. Cùng với việc hai bên nhận ra không có thể kết thúc cuộc chiến bằng biện pháp quân sự, sự can dự của Tổng thống Donald Trump 2.0 như đã tuyên bố, nhiều khả năng Ukraine và Nga sẽ ngồi vào bàn đàm phán. Mặc dù một thỏa thuận hòa bình không hề dễ dàng do lập trường của hai bên quá khác biệt, nhưng một thỏa thuận ngừng bắn lâu dài có thể khả thi. Điểm nóng Trung Đông cũng được kỳ vọng hạ nhiệt, với diễn biến tích cực xảy ra cuối năm 2024 như thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và lực lượng Hezbollah và việc chấm dứt nội chiến tại Syria sau sự ra đi của Tổng thống Bashar al-Assad. Diễn biến ở Syria có thể làm suy yếu thêm vị thế của Iran, cũng như các nhóm do Iran hậu thuẫn như Hamas, Hezbollah và Houthi. Xung đột Israel - Hamas vẫn ở trong tình thế hiểm nghèo, khó tìm ra giải pháp chính trị cho vấn đề quyền tự quyết của người Palestine, nhưng giữa hai bên vẫn có thể đạt được thỏa thuận ngừng bắn nữa. Một ngòi nổ khác là đối đầu Israel - Iran lên đến cực điểm năm 2024, khi cả hai nước liên tiếp tấn công tên lửa trả đũa lẫn nhau. Tuy nhiên, với hoạt động ngoại giao đang diễn ra dồn dập, “ngòi nổ” đó nhiều khả năng sẽ được “tháo” và quan hệ Israel - Iran có thể sẽ bớt căng thẳng hơn. Sau khi trải qua một năm 2024 biến động với việc Triều Tiên liên tục tiến hành hoạt động thử nghiệm tên lửa đạn đạo liên lục địa, trong khi cả Hàn Quốc và Triều Tiên đều đưa ra những tuyên bố cứng rắn và có hành động khiêu khích lẫn nhau, khu vực Đông Á có khả năng sẽ hạ nhiệt trong năm 2025 với các cuộc đối thoại nhằm tránh cuộc xung đột mang tính hủy diệt không bên nào mong muốn. Tại eo biển Đài Loan, mặc dù có sự gia tăng áp lực quân sự của Trung Quốc với các cuộc tập trận quy mô lớn, nhưng khả năng xảy ra xung đột nóng trong năm 2025 vẫn thấp. Bên cạnh đó, chính sách lâu đời của Mỹ về “sự mơ hồ chiến lược” và Tổng thống Mỹ Joe Biden ít nhất bốn lần tuyên bố công khai sẽ can thiệp để bảo vệ Đài Loan. Tân Tổng thống Donald Trump ít khả năng đảo ngược đồng thuận lưỡng đảng tại Mỹ về chủ trương giúp Đài Loan tự bảo vệ. Biển Đông cũng sẽ có những diễn biến mới khó lường, với việc Mỹ bổ sung các căn cứ quân sự mới ở Philippines trong năm 2024. Tuy nhiên, với sự trở lại của ông Donald Trump, Mỹ có thể sẽ đẩy một phần trách nhiệm cho Nhật Bản, Australia và các đồng minh khác tại vùng biển đặc biệt quan trọng này. Về tổng thể, Biển Đông năm 2025 vẫn sẽ là một điểm nóng chiến lược, căng thẳng sẽ tiếp tục tồn tại dưới các hình thức va chạm trên thực địa và đấu tranh về pháp lý, đối ngoại. Tiến trình đàm phán COC sẽ có thể có thêm những hy vọng, nhưng vẫn khó đi đến một thỏa thuận cuối cùng. |
|
Trật tự quyền lực toàn cầu năm 2025 tiếp tục chuyển dịch theo hướng đa cực, đa trung tâm với sự nổi lên của Trung Quốc, Ấn Độ, EU và các cường quốc khác. Đóng góp vào xu hướng này là sự chuyển dịch sức mạnh kinh tế từ Tây sang Đông và sự gia tăng tương đối tầm quan trọng của nhóm G20 và BRICS+, trong khi sức mạnh tập thể của nhóm G7 suy giảm. Quyền lực toàn cầu cũng sẽ bị phân tán hơn khi hệ thống thế giới không chỉ bao gồm các quốc gia có chủ quyền mà còn bao gồm các tác nhân phi nhà nước như tập đoàn kinh tế đa quốc gia, tổ chức tôn giáo và thậm chí cả mạng lưới tội phạm. Mỹ bị suy giảm tương đối về năng lực kinh tế và quân sự nên khả năng phải đánh đổi giữa các ưu tiên chính sách đối nội và đối ngoại. Chiến thắng của ông Trump đưa xứ cờ hoa quay trở lại với chương trình nghị sự “Nước Mỹ trên hết” càng củng cố xu hướng thu hẹp các cam kết toàn cầu của Washington khiến cả đồng minh và đối thủ của nước này đều phải xem xét lại chiến lược theo hướng tự chủ chiến lược. Tuy nhiên, sự chuyển dịch này có thể chậm lại trong trong năm 2025, do những nhân tố kinh tế và chính trị nội bộ của các nước, đặc biệt là do sự phát triển kinh tế khả quan của Mỹ cho phép nước này tiếp tục duy trì vị trí siêu cường số 1 thế giới về kinh tế, công nghệ và quân sự và chưa mất đi khả năng chi phối nhiều vấn đề cũng như các khu vực trên thế giới. Trong khi đó, kinh tế Trung Quốc tiếp tục giảm tốc. Nếu tân Tổng thống Mỹ khởi động lại cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, áp mức thuế 60% đối với tất cả hàng nhập khẩu từ “công xưởng” của thế giới sẽ khiến xuất khẩu của nước này sang Mỹ giảm 85%, và tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế lớn thứ hai toàn cầu có thể rút về mức 3%-3,5% so với mục tiêu chính thức 5%. Trung Quốc ngày càng khó rút ngắn khoảng cách còn khá xa với Mỹ. |
|
Quá trình chuyển dịch trật tự thế giới trong bối cảnh toàn cầu hóa làm gia tăng sự phụ thuộc lẫn nhau khiến cho các cường quốc vừa cạnh tranh vừa hợp tác, hòa hoãn với nhau, nhưng cạnh tranh nổi trội hơn. Đặc biệt cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc ngày càng gay gắt. Trong khi phải tiếp tục xử lý quan hệ với Nga thông qua việc giải quyết cuộc xung đột ở Ukraine, Mỹ sẽ chuyển trọng tâm vào mối quan hệ với Trung Quốc. Mặc dù hai bên đã có nỗ lực giảm bớt căng thẳng như chuyến thăm của Cố vấn An ninh quốc gia Jake Sullivan tới Bắc Kinh năm 2024 dẫn đến việc chính thức hóa một số kênh liên lạc chiến lược giữa hai quốc gia, nhưng đồng thuận lưỡng đảng tại Quốc hội Mỹ vẫn là phải tiếp tục đối đầu với Trung Quốc. Do vậy, Mỹ và Trung Quốc sẽ cạnh tranh toàn diện, bao gồm cạnh tranh về an ninh và “phân tách” về kinh tế. Đăc biệt, đối đầu Mỹ - Trung sẽ thể hiện dưới dạng chiến tranh thương mại và công nghệ, với trọng tâm là các lĩnh vực cốt lõi như AI, 5G và chuỗi cung ứng.
Cả Mỹ và Trung Quốc đều đang tập hợp lực lượng, tạo ra mạng lưới liên minh. Mỹ tăng cường hợp tác với các đồng minh truyền thống như Nhật Bản và Hàn Quốc và các đối tác mới nổi. Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Nhật - Hàn năm 2024 tại Trại David được coi là nhắm vào Trung Quốc. Mỹ cũng tăng cường hoạt động của các cơ chế tiểu đa phương khác như Bộ tứ (Quad), khuôn khổ AUKUS giữa Mỹ, Anh và Australia hay mới nhất là hợp tác ba bên JAPHUS giữa Mỹ, Nhật và Philippines. Chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, một sản phẩm của Tổng thống Donald Trump từ nhiệm kỳ trước, chắc chắn sẽ được tiếp tục được thực hiện mạnh mẽ hơn. Đáp lại, Trung Quốc tiếp tục thúc đẩy Sáng kiến Vành đai và con đường (BRI) nhằm mở rộng ảnh hưởng địa kinh tế - chính trị ra toàn cầu, đầu tư mạnh vào các công nghệ mới nổi, giảm phụ thuộc vào công nghệ Mỹ và trở thành cường quốc công nghệ hàng đầu thế giới, tăng cường ảnh hưởng ở các nước láng giềng thông qua các dự án đầu tư và hỗ trợ kinh tế. Trung Quốc và Nga làm sâu sắc thêm mối quan hệ hợp tác “không giới hạn” trên cả phương diện song phương và đa phương để cùng nhau đối phó với Mỹ. Đặc biệt, cả hai đều đang quyết tâm thúc đẩy BRICS, khối đang ngày càng mở rộng với thành viên đầy đủ mới nhất là Indonesia. Trung Quốc cũng nối lại Hội nghị thượng đỉnh Trung - Nhật - Hàn ngày 27/5/2024 tại Seoul, bị đình trệ kể từ cuối năm 2019, nhằm cải thiện quan hệ với Nhật Bản, Hàn Quốc và giảm thiểu rủi ro an ninh tiềm tàng từ quan hệ đối tác ba bên do Mỹ lãnh đạo. Trung Quốc sẽ tiếp tục cạnh tranh với Mỹ nhằm tranh giành ảnh hưởng ở các nước nhỏ hơn trong khu vực, đặc biệt là các nước ASEAN. Trong khi đó, Nga và Triều Tiên nâng cấp quan hệ lên đối tác chiến lược toàn diện và hoàn tất hiệp ước phòng thủ chung, tạo khuôn khổ pháp lý cho hai bên hỗ trợ nhau trong trường hợp bị tấn công vũ trang. |
|
|
Thách thức biến đổi khí hậu sẽ lớn hơn trong năm 2025, có khả năng sẽ là một trong ba năm nóng nhất toàn cầu với nền nhiệt trung bình cao hơn từ 1,29 đến 1,53 độ C so với trước thời kỳ công nghiệp hóa. Châu Phi là lục địa chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, dự báo mùa Hè năm 2025, các quốc gia như Botswana, Namibia, Mozambique, Nam Phi, Zambia, Zimbabwe, Sudan, Nam Sudan đều có nhiệt độ cao hơn mức trung bình trên dưới 3 độ C so với năm trước. Tại châu Âu, mùa Hè 2025 sẽ kéo dài hơn, trong khi mùa Thu và mùa Đông ngắn lại. Khu vực Nam Á, Đông Nam Á, đặc biệt là Ấn Độ, Pakisstan, Nepal sẽ rất nóng, nhiệt độ trung bình trong các tháng 6-7 có thể hơn 40 độ C. Nắng nóng kéo dài sẽ khiến lượng nước nhiều dòng sông lớn, các hồ lớn như hồ Caspi (châu Âu), hồ Mead (Bắc Mỹ) và hồ Titicaca (Nam Mỹ) sụt giảm mạnh, thế giới sẽ thiếu nước ngọt. Hội nghị của Liên hợp quốc về biến đối khí hậu COP30 diễn ra vào tháng 11/2025 tại Brazil, sẽ là thời điểm then chốt để ngăn chặn biến đổi khí hậu và tăng cường thực hiện Thỏa thuận Paris. Quá trình chuyển đổi năng lượng trên thế giới đang diễn ra khá ấn tượng, cứ mỗi USD đầu tư vào dầu, khí đốt và than đá, thì có 2 USD được đầu tư vào năng lượng tái tạo. Trung Quốc hiện là quốc gia dẫn đầu với 40% công suất năng lượng tái tạo toàn cầu. Tại Trung Quốc, 50% số xe đăng ký mới năm 2025 sẽ là xe điện. Tại châu Âu, các quy định về CO2 chặt chẽ hơn và xe điện giá cả phải chăng dự kiến sẽ thúc đẩy doanh số bán xe điện. Tuy nhiên, việc khử carbon trong các lĩnh vực then chốt có thể bị cản trở bởi các chính sách bảo hộ ngày càng gia tăng trên thế giới. Ông Donald Trump dự kiến sẽ rút Mỹ khỏi Thỏa thuận Paris và có thể là Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu. Bộ đôi Tổng thống Donald Trump – tỷ phú công nghệ Elon Musk có thể làm chậm lại quá trình chuyển đổi năng lượng này, với việc đe dọa sẽ loại bỏ các ưu đãi tiền mặt khi mua xe điện tại Mỹ. Tựu trung, bức tranh thế giới năm con rắn sẽ có gam màu sáng hơn năm 2024, nhưng vẫn đan xen những mảng tối, đặc trưng bởi các đường đứt gãy địa chính trị và phân mảnh địa kinh tế. Quá trình chuyển dịch sang trật tự đa cực, đa trung tâm có thể chậm lại trong năm 2025 do các nhân tố kinh tế và chính trị nội bộ tại các quốc gia chủ chốt trên thế giới. Các quốc gia sẽ, “giống như một con rắn”, cần phải linh hoạt và thích nghi nhanh chóng để vượt qua cả những thách thức truyền thống và phi truyền thống ngày càng trở nên phức tạp và khó lường hơn trong năm nay. |
Thực hiện: Đức Khải | Đồ họa: Lim Dim | Ảnh: Getty Images, VNA... |