Những cửa ô gắn liền với lịch sử của Thăng Long-Hà Nội

Sáng 7/10, Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long-Hà Nội phối hợp với Sở Nội vụ Hà Nội, Trung tâm Lưu trữ quốc gia 1 (Cục Văn thư và lưu trữ nhà nước) tổ chức khai mạc trưng bày tài liệu lưu trữ với chủ đề “Hà Nội và những cửa ô”.

Hà Nội với 36 phố phường và năm cửa ô trong những vần thơ, câu hát đã khắc sâu trong tâm thức biết bao thế hệ người Việt.

Cửa ô - danh xưng độc đáo, riêng biệt chỉ có ở Hà Nội, được mở ra tại phần tiếp giáp với sông Hồng, có chức năng như một cửa khẩu buôn bán và được canh phòng cẩn mật.

Tuy nhiên, trải qua biến thiên thăng trầm của lịch sử, những cửa ô xưa của đất kinh kỳ đã chìm dần trong ký ức.

Tham dự sự kiện, Phó Chủ tịch Thường trực UBND TP. Hà Nội Lê Hồng Sơn cho biết cách đây 70 năm, sau chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu” Đại đoàn quân tiên phong tiến về giải phóng Thủ đô.

Sự kiện đó đánh dấu một bước ngoặt có ý nghĩa quan trọng, mở ra thời kỳ mới hết sức vẻ vang trong lịch sử nghìn năm của Thăng Long-Hà Nội.

Ông Lê Hồng Sơn nhấn mạnh: "Hình ảnh “Năm cửa ô đón mừng đón mừng đoàn quân tiến về” đã in đậm trong ký ức của bao người dân Thủ đô.

Chặng đường vẻ vang của Thăng Long-Hà Nội là quá trình tiếp nối truyền thống của cha ông, tạo nên những dấu ấn lịch sử của Thủ đô anh hùng, Thành phố vì hòa bình qua 70 năm xây dựng và phát triển".

Với nguồn sử liệu, các hình ảnh, bản đồ, bản vẽ, các tài liệu viết bằng ngôn ngữ Hán Nôm và tiếng Pháp được lưu trữ tại Trung tâm Viễn đông Bác cổ Pháp tại Hà Nội (EFEO), Thư viện Khoa học xã hội Việt Nam và đặc biệt là Trung tâm lưu trữ quốc gia I, Trung tâm lưu trữ lịch sử TP. Hà Nội, trưng bày đã tái hiện lịch sử các cửa ô của Hà Nội một cách trực quan, sinh động nhất qua ba chủ đề chính.

Chủ đề thứ nhất Cửa ô xưa giới thiệu về lịch sử hình thành các cửa ô của Thăng Long-Hà Nội, kiến trúc, vai trò, công năng của các cửa ô Hà Nội, sự biến đổi về tên gọi và số lượng các cửa ô theo từng giai đoạn.

Dưới sự tác động của người Pháp trong quá trình quy hoạch Hà Nội vào cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, các cửa ô Hà Nội dần bị phá hủy, cửa ô Quan Chưởng là chứng tích còn lại duy nhất đến ngày nay, lưu dấu về sự tồn tại và hình dáng của các cửa ô của Thăng Long-Hà Nội xưa.

Chủ đề thứ hai Cửa ô chiến thắng kể lại câu chuyện lịch sử về sự kiện các đoàn quân bộ đội cụ Hồ, các chiến sĩ Trung đoàn Thủ đô từ các cửa ô xưa tiến về tiếp quản Hà Nội vào tháng 10/1954.

Đặc biệt là Lễ chào cờ chiến thắng tại sân vận động Cột cờ ngày 10/10/1954 với sự tham gia của các đơn vị quân đội nhân dân tham gia tiếp quản thành phố; những tài liệu, hình ảnh về những ngày tiếp quản của quân dân Thủ đô trên các ngành: nội chính, trước bạ, canh nông, giao thông, bưu điện, thuế…

Chủ đề thứ ba Cửa ô Hà Nội hôm nay giới thiệu những bước phát triển, đổi thay của Hà Nội sau 70 năm ngày tiếp quản Thủ đô (10/10/1954). Trong đó, Cửa ô xưa chính là những chứng nhân lịch sử của Thăng Long - Hà Nội qua bao thăng trầm, biến đổi.

Chủ đề này làm nổi bật sự thay đổi diện mạo của Hà Nội sau những thay đổi địa giới hành chính; những định hướng Quy hoạch Thủ đô của Đảng và Nhà nước giúp Hà Nội phát triển trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa; Hà Nội được UNESCO trao tặng danh hiệu “Thành phố vì hòa bình” (16/7/1999) và là thành viên của Mạng lưới Thành phố sáng tạo (30/10/2019).

Trưng bày cho thấy một kiến trúc rất nhỏ bé trong tổng thể các công trình kiến trúc nổi tiếng của Hà Nội nhưng lại lưu giữ trong mình một câu chuyện lịch sử thật dài của Hà Nội.

Những cửa ô gần gũi, thân thương trong ký ức bao người, nhắc nhở mỗi người nhớ về quá khứ vàng son của cha ông, để thêm trân trọng hiện tại và dựng xây tương lai.