Trên thế giới, nội hàm Ngoại giao Văn hóa rất đa dạng và có nhiều khái niệm liên quan. Ngoại giao Văn hóa có thể được hiểu là lĩnh vực đặc biệt của hoạt động ngoại giao liên quan đến việc sử dụng văn hóa như là đối tượng và phương tiện nhằm đạt được những mục tiêu cơ bản của chính sách đối ngoại quốc gia, tạo hình ảnh tốt đẹp của đất nước, quảng bá văn hóa và ngôn ngữ quốc gia trên thế giới, hay là một lĩnh vực liên quan đến việc thiết lập, phát triển và duy trì các mối quan hệ với các quốc gia khác, thông qua văn hóa, nghệ thuật và giáo dục. Ngoại giao Văn hóa cũng là một quá trình hoạt động đối ngoại chủ động, trong đó, các thiết chế, hệ giá trị và bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc được quảng bá ở cấp độ song phương và đa phương.
Theo một số học giả như Nhà nghiên cứu Milton C. Cummings Jr. (thuộc trung tâm nghệ thuật và văn hóa Mỹ tại Washington), Ngoại giao Văn hóa là “sự giao lưu những tư tưởng, trao đổi thông tin, nghệ thuật, lối sống, hệ giá trị, truyền thống, tín ngưỡng và các phương diện khác của văn hóa nhằm thúc đẩy sự hiểu biết lẫn nhau”, hay theo Nhà nghiên cứu Simeon Adebolu, thành viên Hiệp hội các nhà ngoại giao thương mại Anh, thì “Ngoại giao Văn hóa là một hình thức ngoại giao nhấn mạnh tới sự thừa nhận văn hóa và hiểu biết lẫn nhau như là một cơ sở của đối thoại”.
Tại Hội thảo Quốc gia Ngoại giao Văn hóa vì một bản sắc Việt Nam trên trường quốc tế phục vụ hòa bình, hội nhập và phát triển bền vững vào tháng 10/2008, nhiều quan điểm về Ngoại giao Văn hóa của Việt Nam đã được đưa ra thảo luận. Trong đó, nổi bật lên là một số quan điểm: “Ngoại giao văn hóa là một trong 3 trụ cột của ngoại giao. Gắn kết cùng Ngoại giao Chính trị, Ngoại giao Kinh tế, Ngoại giao Văn hóa tạo nên một mặt trận chung, đưa lại kết quả chung của ngoại giao. Có thể nói, Ngoại giao Văn hóa là hoạt động ngoại giao làm văn hóa. Điều đó thể hiện cả trong đường lối, chủ trương, chính sách lẫn trong hoạt động cụ thể, hay “Đi liền với Ngoại giao Chính trị và Ngoại giao Kinh tế, Ngoại giao Văn hóa là một trong ba trụ cột của hoạt động ngoại giao và không phải là bộ phận của Văn hóa Đối ngoại. Đó là việc thực hiện chính sách đối ngoại để đạt mục tiêu chính trị bằng công cụ văn hóa, biện pháp văn hóa. Trong đó, các giá trị văn hóa sẽ là chỗ dựa tinh thần bền vững cho hoạt động ngoại giao, làm áp lực với các đối tác để thực hiện có kết quả cao các chính sách chính trị, kinh tế và văn hóa quốc gia. Nói một cách khái quát, Ngoại giao Văn hóa là hoạt động ngoại giao vì văn hóa và bằng văn hóa, và là sản phẩm chung của chính sách văn hóa và chính sách ngoại giao”.
Cùng với đó, có một số quan điểm khác coi Ngoại giao Văn hóa như một lĩnh vực ngoại giao liên quan đến việc thiết lập, duy trì và phát triển quan hệ đối ngoại thông qua văn hóa nhằm đạt được các mục tiêu đối ngoại và đối nội cụ thể, bao gồm: Phát triển, an ninh và mở rộng ảnh hưởng, hay là hình thức ngoại giao mà thông qua công cụ văn hóa để thiết lập, duy trì và phát triển quan hệ đối ngoại nhằm đạt được các mục tiêu lợi ích cơ bản của quốc gia là phát triển, an ninh và mở rộng ảnh hưởng quốc tế.
Tổng hợp từ tất cả những quan điểm nêu trên, Ngoại giao Văn hóa Việt Nam có thể được hiểu khái quát là một lĩnh vực hoạt động ngoại giao được thực hiện bằng việc áp dụng các hình thức văn hóa, bao gồm: nghệ thuật, lịch sử, tư tưởng, truyền thống văn hóa, thông tin… nhằm thiết lập, duy trì và phát triển quan hệ với Nhà nước và nhân dân các nước trên thế giới phục vụ các mục tiêu cơ bản của quốc gia là an ninh, phát triển và nâng cao vị thế và mở rộng ảnh hưởng quốc tế.
| “Chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước là sự kế tục tư tưởng đối ngoại của Chủ tịch Hồ Chí Minh và truyền thống ngoại giao Việt Nam, là sự tiếp tục đường lối đối ngoại trong thời kỳ đổi mới với điểm tựa quan trọng là văn hóa. Tuy chưa có cụm từ “Ngoại giao văn hóa” trong các nghị quyết của Đảng, nhưng gần đây qua các tham luận, các bài phát biểu, nhiều đồng chí Lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã nói đến “ngoại giao văn hóa”. Bản chất của ngoại giao đã là hoạt động văn hóa; và thực tế, ngoại giao văn hóa có lịch sử phát triển lâu đời xuất phát từ đặc trưng văn hóa hàng nghìn năm lịch sử của dân tộc, từ nhu cầu trong quá trình dựng nước và giữ nước, trong xây dựng và phát triển quan hệ hòa bình, hữu nghị, hợp tác với các quốc gia. Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm đến mặt trận này. Cùng với Ngoại giao Chính trị và Kinh tế, Văn hóa với nhiệm vụ là “nền tảng tinh thần”, “động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội” đã chung sức, cộng hưởng, tạo thế chân kiềng vững chãi, làm một trong 3 cột trụ không thể tách rời trong tổng thể chính sách đối ngoại, góp phần thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, rộng mở, đa phương hóa, đa dạng hóa các quan hệ quốc tế với tinh thần Việt Nam sẵn sàng là bạn, là đối tác tin cậy của các nước trong cộng đồng quốc tế, tham gia tích cực vào tiến tình hợp tác quốc tế và khu vực”.
(Trích phát biểu của đồng chí Nguyễn Bắc Son, Ủy viên TW Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo TW tại phiên họp về công tác Ngoại giao Văn hóa)
“Hình ảnh quốc gia là những hình ảnh liên tưởng của người nước ngoài về quốc gia đó về chính sách kinh tế, chính trị, đầu tư, đặc tính sản phẩm, bản sắc văn hóa và tính cách con người… của đất nước đó. Vì vậy, Việt Nam cần thiết phải có một chiến lược tạo dựng và quảng bá hình ảnh quốc gia để định hướng các hoạt động. Việc làm này thường mất khá nhiều thời gian, đòi hỏi sự bền bỉ và sáng tạo; đặc biệt phải khai thác thật đúng về thế mạnh và tính độc đáo của đất nước ta. Một hình ảnh quốc gia tích cực về Việt Nam sẽ làm cho bạn bè thêm yêu Việt Nam – và chính đó sẽ là một lá chắn bảo vệ đất nước Việt Nam”.
Ông Hoàng Tuấn Anh, Ủy viên TW Đảng, Bộ trưởng Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch
“Với một đất nước có bề dày hàng nghìn năm văn hiến, ngoại giao văn hóa sẽ tạo dựng hình ảnh một đất nước Việt Nam tươi đẹp, phát triển năng động; mến khách, có một nền văn hóa độc đáo, đa dạng, giàu bản sắc, góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ văn minh. Đẩy mạnh ngoại giao văn hóa là trách nhiệm của các cấp, các ngành và toàn xã hội dưới sự lãnh đạo của Đảng. Thông tin và truyền thông là một trong những lĩnh vực có vai trò quan trọng trong công tác ngoại giao văn hóa”.
Ông Đỗ Quý Doãn, Thứ trưởng Bộ Thông tin & Truyền thông |
P.V(ghi)
