Quan hệ Mỹ - Cuba lại gặp sóng gió

"Hiệu quả ngay lập tức, tôi đang hủy bỏ thỏa thuận hoàn toàn một chiều của chính quyền tiền nhiệm với Cuba”, Tổng thống Trump tuyên bố hôm 16/6 trong chuyến thăm thành phố Miami (bang Florida).

Cũng tại Miami, trong một cuộc vận động tranh cử Tổng thống Mỹ năm 2016, ông Trump đã cam kết đảo ngược nỗ lực bình thường hóa quan hệ với Cuba của Tổng thống Barack Obama, trừ khi Cuba đáp ứng "yêu cầu" nhất định, trong đó có việc thả tất cả tù nhân chính trị.

Chính sách mới

Theo sắc lệnh Tổng thống được ông Trump ký cùng ngày, Mỹ sẽ siết chặt các quy định về đi lại, nghiêm cấm công dân nước này làm ăn với bất kỳ doanh nghiệp quốc doanh nào có quan hệ với quân đội và lực lượng an ninh Cuba, chấm dứt mọi hoạt động giao lưu nhân dân và chỉ cho phép người Mỹ gốc Cuba có thể đến thăm gia đình họ tại Cuba.

Tuy nhiên, chính quyền Mỹ vẫn tiếp tục quan hệ ngoại giao giữa hai nước, duy trì hoạt động của hai đại sứ quán vốn được mở cửa trở lại vào năm 2015, cũng như cho phép các hãng hàng không và vận tải biển của Mỹ khai thác dịch vụ tới đảo quốc Caribbean. Đồng thời, ông Trump cũng không có ý định áp đặt lại hạn ngạch cigar và rượu rum mà người Mỹ được phép mang về từ Cuba để dùng với mục đích cá nhân.

Bên cạnh đó, Tổng thống Trump cũng không khôi phục chính sách “chân ướt, chân ráo” mà người tiền nhiệm Barack Obama đã bãi bỏ hồi tháng 1 vừa qua và được Cuba hoan nghênh. “Chân ướt, chân ráo” nghĩa là mọi công dân Cuba, dù không có thị thực nhập cảnh, một khi đặt chân được đến lãnh thổ Mỹ bằng bất cứ hình thức nào đều được tiếp nhận. Ngược lại, những người bị phát hiện khi còn lênh đênh trên biển sẽ bị trả về nước.

Tan băng dưới thời Obama

Tháng 12/2014, Tổng thống Barack Obama tuyên bố ông và nhà lãnh đạo Cuba Raul Castro đang khôi phục quan hệ ngoại giao giữa hai nước. Trong một bài phát biểu trên truyền hình, Tổng thống Obama nhấn mạnh: "Cả người Mỹ và Cuba đều không được gì từ một chính sách cứng nhắc được áp đặt từ trước khi hầu hết chúng ta ra đời".

Sau đó, những thay đổi quan trọng nhất trong quan hệ Mỹ - Cuba kể từ cuộc Cách mạng năm 1959 đã diễn ra. Đại sứ quán Mỹ tại Havana, đóng cửa từ năm 1961, đã hoạt động trở lại. Các công ty nổi tiếng của Mỹ như Airbnb, Google và Sheraton bắt đầu làm ăn tại Cuba. Các hãng hàng không và tàu du lịch của Mỹ cũng đã phục hồi dịch vụ tới quốc đảo Caribbean. Các quy định về du lịch được nới lỏng cho phép hàng trăm nghìn người Mỹ có thể đến Cuba lần đầu tiên.

Đáng chú ý, tháng 3/2016, ông Obama đã thực hiện chuyến công du tới Cuba kéo dài 3 ngày. Đây là lần đầu tiên một Tổng thống Mỹ thăm Cuba trong 88 năm. Tại sân bay ở Havana, ông Obama được các quan chức hàng đầu của Cuba chào đón nhưng không có Chủ tịch Raul Castro. Nhà lãnh đạo Cuba thường xuyên chào đón các nhân vật quan trọng trên thế giới khi đến sân bay quốc tế Jose Marti, nhưng ông đã vắng mặt trên đường băng ngày ông Obama đặt chân đến quốc gia chỉ cách thành phố Miami của nước Mỹ khoảng 90 dặm này.

Tuy nhiên, hình ảnh Tổng thống Obama và Chủ tịch Raul Castro ngồi cạnh nhau xem trận bóng chày giao hữu giữa đội nhà nghề Mỹ Tampa Bay Rays và đội tuyển quốc gia Cuba tại sân vận động Estadio Latino Americano ở Havana, đã chuyển tải thông điệp về sự hữu nghị giữa hai nước. Kết thúc chuyến thăm, ông Obama tuyên bố chấm dứt "tàn dư cuối cùng của Chiến tranh Lạnh ở châu Mỹ".

Về phía Cuba, kể từ khi nối lại quan hệ với Mỹ, Chính phủ Cuba nhiều lần cho biết họ sẽ tổ chức các cuộc thảo luận về bất kỳ chủ đề nào mà phía Washington muốn. Mặc dù chưa có nhiều tiến bộ, song cả hai Chính phủ đều đang đàm phán về các vấn đề gai góc như nhân quyền, hồi hương người Mỹ bị bắt giữ...

Một bước lùi

Chính phủ Cuba ngày 16/6 bày tỏ thất vọng vì chính sách ngoại giao mới mà chính quyền Tổng thống Trump vừa công bố đối với Cuba. Tuyên bố phát trên kênh truyền hình Nhà nước Cuba đã lên án các biện pháp siết chặt cấm vận của Washington áp đặt lên Havana từ nhiều thập kỷ nay. Tuy nhiên, theo kênh truyền hình này, với thiện chí của mình, Chính phủ Cuba vẫn muốn tiếp tục đối thoại, hợp tác với Mỹ để cải thiện quan hệ song phương.

Còn đối với nhiều người dân Cuba, họ cảm thấy thất vọng và lo lắng tới đây chính quyền của Tổng thống Trump sẽ hủy hoại những gì chính phủ tiền nhiệm đã tạo dựng và hai nước sẽ quay trở lại những ngày "lạnh giá" của thời Chiến tranh Lạnh. Trong khi đó, giới quan sát cho rằng quyết định của ông Trump là bước thụt lùi trong xu thế phát triển của quan hệ Mỹ - Cuba thời gian qua.