Quan hệ Việt Nam-Philippines và những dấu ấn khó quên

Ngay khi đặt chân tới Philippines, tôi nhận thấy Philippines, có lẽ vì lý do chiến lược về an ninh quốc phòng và phát triển kinh tế nên nước này chỉ thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với Hoa Kỳ và Nhật Bản. Trong cả thời gian dài sau đó, Philippines không có quan hệ đối tác chiến lược với bất cứ quốc gia nào khác, kể cả các nước thành viên ASEAN.

Nâng cấp quan hệ song phương

Nhận thấy tầm quan trọng của việc nâng cấp quan hệ với Philippines nên khi Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng sang Philippines dự Diễn đàn Kinh tế thế giới về Đông Á năm 2014, tôi đã báo cáo Thủ tướng về tình hình quan hệ hai nước và việc ta và Philippines vẫn chưa thiết lập quan hệ đối tác chiến lược.

Sau khi nghe tôi trình bày về ý nghĩa và tầm quan trọng của vấn đề này, đặc biệt trong bối cảnh hai nước cần gia tăng hợp tác nhằm đối phó với những diễn biến phức tạp ở Biển Đông, Thủ tướng đã chỉ thị tôi cùng Đại sứ quán và Bộ Ngoại giao ta phải tìm cách thúc đẩy để hai nước đàm phán nhằm sớm tiến tới việc ký thỏa thuận thiết lập quan hệ đối tác chiến lược.

Trong cuộc hội đàm ngay sau đó, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã chủ động nêu vấn đề trên và Tổng thống Benigno Aquino khẳng định ủng hộ sáng kiến của ta. Hai nhà lãnh đạo nhất trí cần sớm thành lập ủy ban công tác chung để thực hiện.

Tiến trình xây dựng lộ trình và tiến hành đàm phán bắt đầu từ tháng 5/2014 đến khi hai bên ký kết thỏa thuận thiết lập quan hệ đối tác chiến lược diễn ra trong vòng hơn một năm.

Hai nước đã chính thức ký kết thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược vào ngày 17/11/2015 nhân dịp Chủ tịch nước Trương Tấn Sang tham dự Hội nghị APEC và thăm chính thức Philippines. Theo đó, cho tới nay, Philippines đã có quan hệ đối tác chiến lược với ba quốc gia, đó là: Hoa Kỳ, Nhật Bản và Việt Nam.

Ngày 10/1/2017, tôi đến chào từ biệt Tổng thống Rodrigo Duterte tại Phủ Tổng thống trước khi kết thúc nhiệm kỳ về nước. Sau khi trao đổi nhiều vấn đề, Tổng thống Rodrigo Duterte thông báo Chính phủ Philipines quyết định trao tặng tôi Huân chương Sikatuna hạng Vàng.

Người phát ngôn của Tổng thống đã đọc quyết định tặng Huân chương, nêu rõ những đóng góp của tôi trong việc tăng cường quan hệ giữa Việt Nam và Philippines, trong đó có việc thúc đẩy thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược.

Hành trình thành lập Hội Hữu nghị

Ít nhất, từ năm 1976 - khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao cho tới năm 2013 - thời điểm tôi sang Philippines nhậm chức Đại sứ, hai bên chưa thành lập hội hữu nghị.

Xác định đối ngoại nhân dân là kênh góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy quan hệ hai nước, tôi bắt tay ngay vào xúc tiến việc thành lập Hội Hữu nghị Philippines – Việt Nam.

Tôi đã đi gặp một số nhân vật nổi tiếng trong chính giới của Philippines như cựu Tổng thống Fidel Ramos, nhà báo và là Hoa hậu Thế giới đầu tiên người Philippines Gemma Teresa Cruz, các cựu Thượng nghị sỹ, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao... Tôi đặt vấn đề và nêu tầm quan trọng cùng ý nghĩa của việc thành lập hội và được phía bạn ủng hộ nhiệt thành.

Bảy tháng sau đó, ngày 29/7/2014, Hội Hữu nghị Philippines - Việt Nam được thành lập và tiếp đó Hội Hữu nghị Việt Nam - Philippines tại Việt Nam cũng ra đời. Cựu Tổng thống Philipppines Fidel Ramos đã đọc diễn văn khai mạc thành lập Hội.

Ban chấp hành Hội Hữu nghị Philippines - Việt Nam đều gồm những người nổi tiếng, trong đó có nhiều người làm trong lĩnh vực truyền thông. Chủ tịch Hội Hữu nghị Philippines - Việt Nam Eddie Ilarde là cựu Thượng nghị sỹ, người dẫn chương trình của Đài truyền hình Philippines GMA và Phó Chủ tịch Hội Louis Arriola là chủ bút của tờ ASEAN Times.

Nhờ đó, nhiều chương trình quảng bá về Việt Nam đã được các thành viên trong Ban chấp hành Hội Hữu nghị Philippines - Việt Nam chỉ đạo thực hiện và mang lại tiếng vang, làm tăng thêm hình ảnh về đất nước và con người Việt Nam tại Philippines. Đồng thời, cùng với việc giao lưu và phối hợp hành động của hai hội sau đó, sự hợp tác kênh ngoại giao nhân dân giữa hai nước đã ngày càng phát triển và đạt nhiều thành quả.

Thúc đẩy ngoại giao kinh tế

Trong lĩnh vực kinh tế, tôi đặt mục tiêu phải bảo đảm tăng cường quan hệ thương mại và đầu tư. Tôi xúc tiến gặp gỡ hầu hết các bộ, ngành của phía bạn nhằm vận động, đảm bảo Việt Nam là nước xuất khẩu gạo lớn nhất vào Philippines trong bối cảnh có sự cạnh tranh gay gắt của nhiều đối tác khác.

Với sự nỗ lực của Đại sứ quán và nhiều yếu tố thuận lợi khác, kim ngạch thương mại hai nước đã tăng mạnh, từ hơn 2 tỷ USD năm 2014 lên mức hơn 3 và 4 tỷ USD trong các năm tiếp theo.

Bên cạnh đó, tôi cùng các cán bộ trong Đại sứ quán đã có nhiều hoạt động góp phần tăng cường sự hiện diện và đầu tư của các doanh nghiệp Việt Nam ở Philippines và ngược lại.

Ngoài ra, tôi đã cùng các cán bộ chuyên trách của Đại sứ quán chú trọng tăng cường hợp tác quốc phòng, đặc biệt là hợp tác biển, các hoạt động ngoại giao nhân dân, giao lưu văn hóa, thức đẩy hợp tác về giáo dục…

Một kỷ niệm mà tôi không bao giờ quên trong thời gian công tác tại Philippines là chiến dịch cứu hộ cứu nạn các nạn nhân trong cơn bão Hải Yến (Haiyan) năm 2013. Phía bạn rất trân trọng việc Việt Nam là nước ASEAN đầu tiên gửi tiền cứu trợ cho những nạn nhân cơn bão Hải Yến và tiếp đó, máy bay của hãng Vietjet Air đã trực tiếp tham gia gửi hàng cứu trợ sang Philippines, giúp đỡ nước bạn.

Đặc biệt, với sự nỗ lực của Đại sứ quán Việt Nam, toàn bộ bà con người Việt ở vùng bị thiên tai đã được giải cứu và đưa về nước an toàn - một kỳ tích được nhiều nước bày tỏ sự khâm phục.