Vụ ùn tắc kênh đào Suez gần đây đã thu hút sự quan tâm ngày càng tăng đối với tuyến đường biển phía Bắc. Mặc dù có tiềm năng to lớn, việc khai thác đường thủy dài 14.000km, chạy trong điều kiện khắc nghiệt của Bắc Cực này đòi hỏi thời gian và đầu tư đáng kể về hạ tầng cơ sở.
Bên cạnh đó, tuyến đường cũng cần được canh gác, tuần tra thường xuyên và nhanh chóng triển khai các hoạt động tìm kiếm cứu nạn để các con tàu di chuyển qua đây được bảo vệ một cách đáng tin cậy.
| Hình ảnh đồ họa chiếc Ekranolet “Be-2500”. (Nguồn Polit Expert) |
Có lẽ giải pháp tốt nhất là tạo ra một loạt ekranoplan - một loại phương tiện lai giữa máy bay và tàu thủy, tận dụng được hầu hết các ưu điểm của cả hai phương tiện vận tải. Tuy vậy, phương tiện này vẫn có một số nhược điểm.
Ekranoplan - theo phân loại chính thức của Liên Xô cũ - là một phương tiện đa chế độ, di chuyển trên một đệm không khí trên bề mặt nước, đất, tuyết hoặc băng ở độ cao tương đối nhỏ (vài mét). Theo phân loại quốc tế (IMO), ekranoplan được coi là tàu biển.
Các ekranoplan có thể hoạt động trên một số tuyến đường mà các tàu thông thường không thể tiếp cận bằng cách sử dụng hiệu ứng nền, tương tác khí động học giữa cánh chuyển động và bề mặt bên dưới - được lưu lại trong không khí chủ yếu là do lực nâng khí động học tạo ra trên cánh, thân hoặc các bộ phận của chúng do tương tác với không khí phản xạ từ bề mặt bên dưới.
Với khối lượng và tốc độ bằng nhau, độ dài cánh của ekranoplan ngắn hơn nhiều so với độ dài cánh máy bay. Cùng với tính năng thủy động học và khả năng đi biển cao hơn các tàu cao tốc khác, các ekranoplan luôn có thể dùng làm phương tiện đổ bộ.
Ngoài bề mặt nước, chúng có thể di chuyển trên bề mặt rắn (đất, tuyết, băng), kết hợp những thế mạnh của tàu và máy bay.
Dưới đây là những ekranoplan đang được Nga quan tâm phát triển.
Ekranoplan “Lun”
Ekranoplan “Lun” (“Лунь”) của Liên Xô cũ có chiều dài 74m, sải cánh 44m, tốc độ 500km/h và có thể bay quãng đường 2.000km, trọng lượng cất cánh tối đa 380 tấn.
“Lun” là chiếc đầu tiên và là chiếc duy nhất trong một loạt các máy bay chiến đấu do Bộ Quốc phòng Liên Xô đặt hàng, được trang bị 6 tên lửa chống hạm Moskit. Về lý thuyết, cao so với tàu, tốc độ di chuyển nhanh và bay ở độ cao thấp (lên đến 5m so với mực nước biển) “Lun” có thể trở thành “sát thủ hàng không mẫu hạm”.
Tuy nhiên, các ekranoplan cũng có những thiếu sót của chúng, có lẽ nghiêm trọng nhất trong số đó là khả năng cơ động rất thấp, cũng như nguy cơ bay ở độ cao cực thấp, có thể dẫn đến thảm họa. Thế nhưng tại sao hiện nay Bộ Quốc phòng Nga lại quay lại ý tưởng cũ này?
Thực tế là một số dự án thú vị đang được phát triển cùng một lúc ở Nga, có thể là do nhu cầu phục vụ tuyến đường biển phía Bắc, cũng như yêu cầu thực hiện nhiều nhiệm vụ hữu ích khác.
Ekranoplan “Orlan”
“Orlan” (“Орлан”) là một ekranoplan được phát triển bởi Cục thiết kế trung tâm Nizhny Novgorod mang tên Alekseev để tác nghiệp trong điều kiện khí hậu Bắc Cực.
Các đặc điểm kỹ thuật và chiến thuật chi tiết của phương tiện này hiện vẫn chưa được tiết lộ, nhưng chắc chắn các nhà thiết kế Nga đã tính đến kinh nghiệm của Liên Xô. Nhiều khả năng “Orlan” sẽ nhỏ và nhẹ hơn nhiều so với “Lun”, nhờ khả năng sử dụng vật liệu composite hiện đại và các thiết bị khác.
Thay vì 6 tên lửa chống hạm Moskit nặng 4.500kg mỗi quả, tên lửa hành trình Calibre nhẹ hơn hoặc tên lửa chống hạm Onyx sẽ được tích hợp. Do khối lượng giảm, ekranoplan sẽ có thể cần ít động cơ hơn, dẫn đến tiết kiệm nhiên liệu và tăng tầm hoạt động.
Từ đó, ekranoplan quân sự sẽ có thể tuần tra an toàn trên tuyến đường biển phía Bắc, cũng như tấn công các mục tiêu trên biển và mặt đất bằng tên lửa; về mặt chức năng, trên thực tế, chúng sẽ đảm nhận vai trò thay thế không quân hải quân.
Có thể, những chiếc máy bay đặc biệt này sẽ được trưng dụng cho tác chiến chống tàu ngầm, hoặc sử dụng trong các hoạt động tìm kiếm và cứu nạn, nhờ khả năng hạ cánh trên đất liền, trên lớp băng và trên mặt biển.
Ekranolet “Be-2500”
Be-2500 (“Бе-2500”) là một dự án thú vị và đầy hứa hẹn của Nga. Tổ hợp Khoa học và Kỹ thuật Hàng không Taganrog mang tên Beriev, nơi đang phát triển Be-2500, mô tả tiềm năng sử dụng loại tàu lai đặc biệt này ở chế độ bay cao.
Ekranolet là máy bay, giống như ekranoplan, sử dụng hiệu ứng nền để bay, nhưng có khả năng thoát khỏi “đệm khí” và bay ở độ cao như máy bay bình thường (bản thân các nhà phát triển đôi khi gọi ekranoplan Be-2500 là ekranolet “kinh điển”).
Không giống như Orlan, Be-2500 sẽ có thể nâng lên khỏi bề mặt và cất cánh ở độ cao vài km, vượt qua mọi chướng ngại vật, đồng thời tăng hiệu quả sử dụng nhiên liệu. Với trọng lượng cất cánh 2.500 tấn, ekranolet có thể mang lượng hàng hóa lên đến 1.000 tấn.
Phạm vi bay của thiết bị này ước tính khoảng 16.000km, tức là nó sẽ có thể vượt qua toàn bộ chiều dài của tuyến đường biển phía Bắc ở chế độ không dừng trong một chuyến tuần tra. Be-2500 sẽ trở thành một nền tảng lý tưởng để đưa tàu vũ trụ lên bầu khí quyển của vùng xích đạo Trái đất.
Trong thực tế, đây sẽ là một loại máy bay của cả không quân tầm xa và không quân hải quân, thích nghi một cách lý tưởng với điều kiện khắc nghiệt của Bắc Cực. Đồng thời, khả năng chuyên chở cao sẽ giúp Be-2500 có thể chứa một số lượng khổng lồ tên lửa hành trình và chống hạm, cũng như các phương tiện chống ngầm.
Khả năng sử dụng Be-2500 làm phương tiện mang tàu vũ trụ sẽ là một “điểm cộng” bổ sung.