| *Ed Amory từng là một nhà báo của các tờ báo nổi tiếng của Anh, hiện là một giám đốc thuộc Tập đoàn truyền thông và quan hệ công chúng Frueds. (Nguồn: The Guardian) |
Quá trình thay máu của báo chí
Khi tôi trở thành một nhà báo vào năm 1997, công việc đầu tiên của tôi là làm trợ lý biên tập cho tờ Spectator. Hai năm sau đó, tôi chuyển sang làm cho tờ Daily Mail. Đó không phải tờ báo in theo kiểu truyền thống mà phát triển theo xu hướng sáng tạo, chuyên nghiệp và mang tính thương mại.
Trong một bữa tiệc Giáng sinh, Paul Dacre, Biên tập viên của tờ Daily Mail, từng phát biểu rằng: “Rất nhiều người cho rằng Internet chính là tương lai của các tờ báo”.
Quả thực như vậy, một vài năm sau khi tôi rời khỏi Daily Mail, phiên bản báo điện tử của tờ này đã trở thành một trong những báo điện tử thành công nhất thế giới, tiên phong trong mô hình hỗ trợ quảng cáo miễn phí. Lúc đó, Giám đốc điều hành của News Corporations Rupert Murdoch đã khẳng định tờ The Times sẽ tiếp bước theo xu hướng công nghệ, tờ The Guardian thì cam kết về một tương lai kỹ thuật số đầu tiên và Huffington Post đã được bán cho tập đoàn AOL với giá 315 triệu USD nhằm tạo một trang web đặc biệt phiên bản Anh... Ngành báo chí trên toàn thế giới đã hoàn toàn bị buộc phải thay đổi mô hình tài chính một cách nhanh chóng theo xu hướng tất yếu và không ai có thể phủ nhận rằng Internet đã chiến thắng.
| Ngành báo chí trên toàn thế giới đã hoàn toàn bị buộc phải thay đổi mô hình tài chính một cách nhanh chóng theo xu hướng tất yếu và không ai có thể phủ nhận rằng Internet đã thắng thế. |
Kể từ đó, cuộc chạy đua kỹ thuật số trong ngành báo chí ngày một tăng tốc. Tất cả các tờ báo buộc phải chạy theo Twitter, Daily Mail - những trang mạng có đến 126 triệu người sử dụng trên toàn thế giới. Cùng với đó là những tin đồn dai dẳng rằng ấn bản báo in của The Guardian có thể sẽ biến mất hoàn toàn.
Từ năm 2005 - 2012, 242 tờ báo địa phương tại Anh đã phải đóng cửa. Thống kê cho thấy báo chí Anh đã bị mất 40% nguồn nhân lực trong vòng 5 năm. Tính đến nay nền báo chí Anh đã dần thay đổi nhân sự để thích nghi: tờ The Telegraph phải rút gọn bớt 50 nhân sự còn Daily Express thì phải cắt giảm 150 nhà báo.
Trong khi đó, các trang mạng tin tức như BBC thì thu hút 47% dân số Anh sử dụng mỗi tuần. Cụ thể, 24% người dùng cho biết phương thức truy cập tin tức chính của họ là thông qua điện thoại di động và 16% chia sẻ các trang tin tức trên mạng xã hội hàng tuần.
Tại Mỹ, sự thống trị của nền báo chí công nghệ mới này còn rõ ràng hơn thế. Điển hình nhất là những quảng cáo hiển thị trên báo điện tử tăng vọt về hiệu quả tài chính trong khi loại hình quảng cáo trên báo in gần như bị sụp đổ.
Đơn cử như The Washington Post, tờ nhật báo có sức ảnh hưởng lớn nhất nước Mỹ đã được CEO trang bán lẻ trực tuyến Amazon Jeff Bezos mua lại với giá 250 triệu USD. Trong khi đó, nhà sáng lập Mark Zuckerberg thì cam kết rằng sẽ biến “news feed” của Facebook thành “tờ báo cá nhân hóa hoàn hảo cho mỗi người trên thế giới”. Còn tờ Huffington Post - báo mạng hàng đầu tại Mỹ - cũng đạt lượng độc giả truy cập kỷ lục trong những năm gần đây. Hay như nhà sáng lập website bán hàng trực tuyến eBay Pierre Omidyar thì tự tin cam kết sẽ thu về 250 triệu USD quảng cáo trực tuyến từ một trang báo điện tử mới của Mỹ. Rõ ràng, báo điện tử đã ghi được nhiều trận thắng vẻ vang tại xứ cờ hoa này.
Niềm tin với báo in bị suy giảm…
Trong một thế giới đang phát triển không ngừng, báo chí kỹ thuật số chỉ đơn giản là sự nhảy vọt từ ngành in chứ chưa bao giờ thực sự trở thành động cơ tăng trưởng của phương tiện truyền thông.
| Phong trào phát triển kỹ thuật số ồ ạt này cũng nảy sinh nhiều vấn đề khi báo chí dành cho đối tượng phổ thông lấn át báo chí nghiên cứu chuyên sâu. |
Không có gì ngạc nhiên khi các cuộc thăm dò YouGov cho thấy niềm tin vào báo in đang ở mức thấp, dao động từ 40% xuống tới 13% tùy thuộc mỗi tờ báo trong khi đó số đông (64%) lại có niềm tin vào trang bách khoa toàn thư điện tử tự do như Wikipedia. Cơn sóng thần công nghệ này được cộng hưởng mạnh mẽ gấp đôi trong bối cảnh niềm tin vào phương tiện truyền thông truyền thống bị suy giảm. Tại Anh, các cựu Biên tập viên của tờ News of the World phải đi tù vì nghe lén, ăn cắp thông tin qua điện thoại. Vụ việc này đã dấy lên hồi chuông cảnh báo về sự lỏng lẻo trong các quy định của báo chí Anh và đòi hỏi sự tăng cường sự giám sát pháp lý và chính trị trong thời đại công nghệ.
Bên cạnh đó, báo in cũng gặp phải một bất lợi lớn tại Anh vì hãng thông tấn BBC. Với ngân quỹ tài trợ hàng năm lên tới 3,6 tỷ Bảng Anh (khoảng 5,1 tỷ USD) cùng một danh tiếng vững vàng khó có thể lung lay trong lòng công chúng Anh (trang báo chiếm 61% sự tin cậy), trang web tin tức của BBC đã thành công lớn khi thống trị thị trường, giúp độc giả có thể truy cập hàng ngày vào các nguồn dữ liệu tin tức khổng lồ đa phương tiện truyền thông. Điều này cũng khiến các đối thủ cạnh tranh của BBC kiếm tiền khó khăn hơn trong một không gian kỹ thuật số.
Tất cả những điều này cho thấy rõ ràng thế giới đã thay đổi và báo in đã bị lu mờ trên nhiều phương diện: tài chính, chính trị và xã hội.
| Ở Anh, báo in vẫn chiếm ưu thế trong lượng tiêu thụ của người dân. (Nguồn: Mashable) |
… nhưng không bị dập tắt
Tuy nhiên, báo in chưa thực sự bị đánh bại ở Anh. Theo báo cáo của công ty kiểm toán Deloitte năm 2014 về sử dụng các phương tiện truyền thông tại Anh, một nửa dân số Anh vẫn mua báo in, ngoài ra còn có 10% người đọc báo in do người khác mua và chỉ 31% độc giả theo dõi các câu chuyện trực tuyến trên các trang báo điện tử hàng ngày.
Trong khi đó, 60% độc giả theo dõi thường xuyên các tạp chí in và chỉ có 40% đọc nội dung tạp chí trực tuyến. Mặt khác, doanh thu của trang báo điện tử thành công nhất tại Anh Mail Online chỉ đạt 62 triệu Bảng Anh trong năm 2014, ít hơn 536 triệu Bảng Anh doanh thu của ấn bản in Mail on Sunday.
Hay như tạp chí The Economist, nơi Tổng biên tập John Micklethwait vừa rời ghế, nhiệm kỳ dài cả thập kỷ của John Micklethwait đã chứng kiến ấn bản của The Economist tăng lượng lưu hành từ 1,1 triệu lên đến 1,6 triệu bản, đồng thời lợi nhuận cũng tăng từ 28 triệu đến 59 triệu Bảng Anh.
Tất nhiên, xu hướng đọc báo in dài hạn khó có thể quay trở lại như xưa, nhưng ở Anh ít nhất nó vẫn chiếm ưu thế trong lượng tiêu thụ của người dân và những tờ báo giấy như Mail hay Telegraph vẫn nhìn thấy tiềm năng lợi nhuận lớn trong nhiều năm tới.
Báo in ở Anh cũng đóng vai trò đặc biệt trong quá trình vận động tranh cử, có khả năng làm thay đổi các chương trình nghị sự, vạch trần nhiều vụ bê bối, gây ảnh hưởng về mặt tư duy, nhận thức của người Anh.
Mặc dù tầm quan trọng của các biên tập viên các tờ báo in ở Anh đã bị suy giảm trên một số phương diện, nhưng họ vẫn định hướng được các độc giả trong khi nhiều báo chí điện tử phải chạy theo độc giả chứ không làm được điều ngược lại.
Cũng bởi thế mà chỉ có những tờ báo in mới có thể phát hiện ra vụ bê bối tình dục trẻ em ở Midlands, như tờ Times đã làm, hay mạo hiểm tiết lộ tài liệu về các khoản chi tiêu của các nghị sĩ nhằm vạch trần bê bối “xài” tiền công quỹ, như The Telegraph đã làm, hoặc tìm ra những kẻ giết người, giành lại công lý cho nạn nhân Stephen Lawrence, như tờ Mail đã thực hiện, và thậm chí là công bố vụ nghe lén điện thoại những người nổi tiếng của tờ báo đối thủ News of the World, như The Guardian đã tiến hành.
Hầu như tất cả các đóng góp lớn của báo chí trong hoạt động điều tra ở Anh gần đây đều được thực hiện bởi những tờ báo in.
Ngay cả nhiều dạng phương tiện truyền thông mới như Twitter cũng bị chi phối bởi các cây bút truyền thống từ báo in vì họ thường biết cách khai thác những câu chuyện hay hơn và được nhiều độc giả tin cậy hơn nhờ thương hiệu, tên tuổi kỳ cựu trong làng báo chí của họ.
Vai trò của báo in trước và trong các cuộc bầu cử
Mỗi khi bước vào chiến dịch tranh cử, trái ngược với kế hoạch thông thường là làm sao để khai thác lợi thế qua các phương tiện truyền thông thì các đảng phái chính trị ở Anh lại khá lo sợ trước những ngòi bút đanh thép của các tờ báo in.
Đó cũng chính là sự thú vị về vị thế của báo chí. Những cuộc điều tra hấp dẫn, sự phân tích hợp lý có phần “tàn nhẫn” của những tờ báo như Mail, Times hay The Guardian sẽ ra những đòn quyết định trên chiến trường tranh cử và đóng một vai trò quan trọng trong việc quyết định ai sẽ giành chiến thắng.
Không chỉ trên chính trường, báo in cũng khẳng định chỗ đứng của bản thân ngay cả trên thương trường. Rất nhiều nhà doanh nghiệp vẫn đặt nhiều sự quan tâm của mình đến những câu chuyện trên một tờ báo in quốc gia với hơn 100 triệu ấn bản trên khắp các phương tiện truyền thông xã hội. Một phần trong số đó có thể chưa bị số hóa, phần khác có thể báo in đem lại cho họ một cảm giác tiếp cận với thông tin một cách dễ dàng, rẻ và ý nghĩa.
Báo in đã có một sự tương tác với các độc giả hàng thế kỷ. Các trang viết ý kiến độc giả chính là bí quyết thành công của các tờ The Mirror hay The Express. Những biên tập viên như Paul Dacre đã thành công nhờ phản ánh những nỗi sợ hãi và hy vọng từ độc giả trong những bài viết của mình.
Hiện nay, báo chí tin tức bị cản trở nhiều bởi sự quan liêu và rụt rè, sự sợ hãi trước búa rìu chính trị ngay cả trước khi phát hành. Những chương trình điều tra qua báo chí trước đây rực rỡ bao nhiêu thì giờ chỉ như một chiếc bóng với ngân sách lớn nhưng tham vọng nhỏ.
Giờ đây ai cũng có thể trở thành một nhà báo công dân, nhiều tòa soạn có thể xuất bản những gì họ cho là đúng và thú vị. Người ta cho rằng các mô hình kinh tế cho các tờ báo in đang suy sụp và báo điện tử là một hình thức mà tương lai không thể chối cãi, rằng phương tiện truyền thông xã hội cho phép các cuộc trò chuyện với độc giả dễ dàng và hiệu quả hơn, rằng xu thế định hình lại phương tiện truyền thông đang thay đổi môi trường báo chí mãi mãi.
Tuy nhiên, vẫn tồn tại một khả năng không nhỏ rằng báo in vẫn là phương tiện truyền thông chiếm ưu thế trong làng báo chí của Anh và hoàn toàn có thể giữ vững vị trí của mình với độc giả trong tương lai.