Cái gốc vẫn tồn tại
Trong video được mạng lưới truyền thông Al Furqan của IS công bố trên mạng tối 29/4 vừa qua, Thủ lĩnh IS al-Baghdadi đã đề cập tới tình hình căng thẳng nhiều tháng qua trong cuộc giao tranh ở Baghouz - thành trì cuối cùng của IS ở miền Đông Syria. Thủ lĩnh IS bắt đầu bài phát biểu bằng lời khẳng định rằng trận chiến tại Baghouz đã kết thúc, đồng thời lên tiếng kêu gọi thực hiện các hành động trả thù sau sự sụp đổ tại Baghouz.
Thủ lĩnh IS từng xuất hiện lần gần đây nhất trong một video hồi năm 2014 với bài thuyết giảng tại Đại thánh đường Hồi giáo al-Nuri ở thành phố Mosul, miền Bắc Iraq, một tháng sau khi Mosul rơi vào tay IS.
| Thủ lĩnh IS Abu Bakr al-Baghdadi tại giáo đường ở Iraq năm 2014. (Nguồn: AFP) |
Sự trở lại lần này của al-Baghdadi dường như muốn phát đi thông điệp rằng IS sẽ vẫn tiếp tục, bất chấp thất bại tại Baghouz. Báo cáo mới được công bố gần đây của The Atlantic nhận định bất kỳ mối liên hệ nào với thế giới bên ngoài của người đàn ông bị truy nã gắt gao nhất thế giới này đều là một lỗ hổng và dấu vết khả thi để các cơ quan tình báo và quân sự truy tìm và tiêu diệt y. Tuy nhiên, al-Baghdadi đã phá vỡ nửa thập kỷ im lặng và sẵn sàng đối mặt với những rủi ro này. Thủ lĩnh IS thấu hiểu sự xuất hiện của y ngay thời điểm này là điều cần thiết trong bối cảnh IS đang phải đương đầu với những hiểm nguy mới và sự tồn vong của tổ chức có ý nghĩa quan trọng hơn số phận cá nhân.
Theo báo cáo, những gì IS đã thực hiện được là hoàn toàn mới và khác biệt, với việc tuyên bố thành lập một nhà nước Hồi giáo và xây dựng được mục tiêu đó trên lãnh thổ thực tế. Đó chính là trọng tâm cốt lõi mà al-Baghdadi đã định hình IS khác biệt so với tổ chức khủng bố al-Qaeda. Đây cũng chính là cơ sở cho lời hiệu triệu của IS, kêu gọi và thu hút được hàng nghìn tay súng người nước ngoài và thực hiện hàng loạt vụ tấn công khủng bố trên toàn thế giới.
Tồn tại một ý thức hệ về cộng đồng ảo
IS đã tạo ra một thứ mà các nhóm khủng bố khác không thể đạt được, đó là ý thức hệ về một cộng đồng ảo mà những người khác cảm thấy thích thú và sẵn sàng tách ra khỏi cộng đồng. Đó là một phần lý do tại sao những kẻ tấn công mang danh IS không nên được gán bằng biệt danh “những con sói đơn độc”. Điều đáng kinh ngạc là IS khiến những tâm hồn dễ bị tổn thương cảm thấy họ không còn đơn độc và dẫn dắt họ, bất kể khoảng cách địa lý.
| IS đã tạo ra được một ý thức hệ. (Nguồn: AP) |
Hiện tại, những phần lãnh thổ mà IS chiếm giữ đã bị loại bỏ nhờ nhiều nỗ lực kéo dài trong những năm qua của lực lượng liên minh quốc tế chống IS, với sự góp mặt của lực lượng quân đội, ngoại giao, tình báo, thực thi pháp luật và các chuyên gia trong liên minh quốc tế đó. Tuy nhiên, cộng đồng toàn cầu hình thành nên IS vẫn còn tồn tại. Trên thực tế, IS sở hữu các mạng lưới trên toàn thế giới và dựa vào "chân rết" đó để kiểm soát các thành viên của mình. Điều đó cho thấy cuộc chiến chống IS còn lâu mới kết thúc, nó chỉ bước vào giai đoạn chuyển tiếp mới.
Vì vậy, sự tái xuất của al-Baghdadi là câu trả lời để khẳng định cho mục tiêu đó. Việc tái định hình một IS mới thời kỳ hậu Nhà nước Hồi giáo không phải là một điều dễ dàng đối với tổ chức này, trong bối cảnh IS từng đặt mục tiêu kiểm soát lãnh thổ lên hàng đầu. Thủ lĩnh IS nhắc tới những người đã thiệt mạng trong cuộc chiến giành lãnh thổ tại Iraq và Syria cũng như đề cập tới các cuộc tấn công đẫm máu có liên quan đến IS thời gian gần đây, trong đó có vụ khủng bố tại Sri Lanka. Thông qua tất cả, thông điệp của al-Baghdadi là IS vẫn tồn tại, đang chiến đấu và tàn sát.
Thế giới từng chứng kiến al-Baghdadi chào mừng sự ra đời của IS thì lần này đó là thông điệp khẳng định quyết tâm hồi sinh IS. Vậy video này có ý nghĩa như thế nào đối với chính sách chống khủng bố? Trước hết, đó là một lời nhắc nhở rằng việc xóa bỏ quyền kiểm soát lãnh thổ ở Iraq và Syria là không đủ để đánh bại IS. Phá hủy mạng lưới toàn cầu của tổ chức khủng bố này đòi hỏi những nỗ lực thận trọng của lực lượng quân sự trực tiếp, bên cạnh việc chia sẻ thông tin tình báo, bắt giữ và truy tố, cũng như các công cụ chống khủng bố khác nhằm ngăn chặn và đập tan quá trình phát triển cực đoan của IS.
Không gian chiến đấu đặc biệt
Lời khẳng định của al-Baghdadi về sự tồn tại của IS như là một cộng đồng quốc tế có nghĩa là mặt trận Internet sẽ là không gian chiến đấu trung tâm của tổ chức này. Thực tế này đòi hỏi phải tiếp tục và tăng tốc những nỗ lực của các công ty công nghệ để loại bỏ và ngăn chặn nội dung khủng bố được đăng tải và chia sẻ trên mạng. Các chính phủ cũng cần chia sẻ nhiều hơn với các công ty công nghệ những gì họ biết về các chiến lược khủng bố mới nhất trên mạng, xu hướng và quỹ đạo trực tuyến được các phần tử khủng bố sử dụng, giúp các công ty công nghệ có thể quản lý các nền tảng xã hội của mình mạnh mẽ và hiệu quả hơn.
Cuối cùng, sự tái xuất của al-Baghdadi có nghĩa là Mỹ và liên minh chống khủng bố cần dự đoán được những diễn biến sắp tới trong quá trình tiến hóa của IS. Tuyên bố sớm của Tổng thống Mỹ Donald Trump về sự sụp đổ của IS đã không phản ánh đúng thực tế. Thế giới có lẽ đã nhầm tưởng sẽ không còn những cuộc tấn công có liên kết tới IS và hệ quả là đã đưa ra những phản ứng thái quá khi nó lại xảy ra. Cộng đồng quốc tế cần đánh giá lại về IS và tìm cách ngăn chặn “từ trong trứng nước” những cuộc tấn công khủng bố đẫm máu đó.
Trong bối cảnh chủ nghĩa khủng bố vẫn diễn biến phức tạp, dù dưới vỏ bọc các chiến binh thánh chiến, chủ nghĩa “da trắng thượng đẳng” hay dưới bất kỳ hình thức nào khác, những gì cộng đồng quốc tế cần làm là duy trì sự kiên cường và sự đảm bảo từ các nhà lãnh đạo chính phủ trong cuộc chiến chống khủng bố đó.